O que deixo a continuación é unha tradución ó galego dun artigo que apareceu o 22 de xullo en Communia. A licenza é CC BY SA, como está especificado na ligazón. E o interese foi o que me levou a facer a traducción e deixala aquí.
Produtos sostibles: cómpre falar de propiedade intelectual
22 de xullo de 2022
por Maximilian Voigt
En só cinco anos, a cantidade de residuos electrónicos [producidos anualmente] aumentou un 21 por cento. Só se recicla unha fracción. Europa está na cabeza desta triste estatística, segundo o Global E-Waste Monitor 2020. Unha das razóns máis comúns para que os dispositivos acaben no lixo son as baterías que xa non están en bo estado. Cada vez máis a miúdo, escóndense en carcasas retractiladas ou pegadas. Os cepillos de dentes eléctricos permítennos escoller: serrar ou lixo?
A Comisión da UE traballa para cambiar isto desde 2019 e quere facer que os produtos introducidos no mercado na UE sexan máis sostibles. Coa denominada “Iniciativa de Produtos Sostibles” búscase revisar a Directiva de Ecodeseño e, se é necesario, propor medidas adicionais. Para iso, a Comisión presentou agora un proxecto de regulamento inicial, que estaba aberto ao público.
A iniciativa pretende afectar a todos os produtos introducidos no mercado na UE, así como aos seus compoñentes individuais. O obxectivo é facelos máis duradeiros, máis fáciles de reutilizar, máis reparables, máis reciclables e máis eficientes enerxéticamente. Para iso, a Comisión quere estandarizar os requisitos de rendemento e información e desenvolver un pasaporte de produtos para toda a UE.
Trátase de promover produtos sostibles e procesos circulares en todos os estados membros, "creando un mercado máis amplo e eficiente e, polo tanto, incentivos máis fortes para que a industria desenvolva estes produtos".
Incentivos en lugar de especificacións claras de deseño.
Isto significa que, no futuro, quen queira mercar un cepillo de dentes eléctrico, por exemplo, debería poder ver dunha ollada se a batería é substituíble ou como se compara o dispositivo con cepillos de dentes especialmente duradeiros. A suposición subxacente é que se os consumidores compran produtos sostibles con máis frecuencia, a lonxevidade global dos produtos mellorará.
O borrador limítase a especificacións xerais de rendemento, como valores mínimos ou máximos para os parámetros do produto e requisitos de información para tales parámetros. Estas son declaracións xerais destinadas a proporcionar información sobre o rendemento do produto, como indicadores de "facilidade de reparación e mantemento". Estes serían “características, dispoñibilidade e prazo de entrega dos recambios, modularidade, compatibilidade con recambios comúnmente dispoñibles” e outros. Non hai plans para facer obrigatorio que os produtos sexan modulares e compatibles. Iso debería ser regulado polo mercado, como parece pensar a Comisión.
A comparabilidade dos produtos en termos de sustentabilidade chega atrasada, pero non é suficiente. Se os produtos están deseñados para ser reparables, se hai información relevante dispoñible para a súa reparación e como se proporcionan realmente as pezas de reposto, non debería depender da súa demanda e da reacción dos fabricantes ante ela.
Por exemplo, se os produtos van acompañados de instrucións de reparación ,non di nada sobre a súa calidade e reparabilidade. Ademais da información xeral sobre os produtos, hai que contar con criterios de deseño e especificacións sobre como os fabricantes deben proporcionar información relevante para a reparación. Pero estes faltan no borrador.
O deseño aberto e o hardware aberto apoian a sustentabilidade
O proxecto de regulamento menciona que os produtos sostibles deben ser reutilizables, actualizables, reparables e reciclables. Todo isto vólvese moito máis doado e, polo tanto, máis probable cando un deseño está aberto. Así o mostra, por exemplo, Jérémy Bonvoisin na súa publicación "Limits of Ecodesign: The Case for Open Source Product Development".
Nela, o desenvolvedor de produtos analiza 18 exemplos que van desde instrumentos musicais ata roupa ou tractores e explica como están interrelacionados o código aberto e o desenvolvemento de produtos sostibles. O Ministerio de Investigación alemán, no seu informe "Economía circular eficiente dos recursos", tamén subliña que o deseño aberto e o código aberto son condicións importantes para a economía circular.
Polo tanto, o desenvolvemento aberto de produtos é importante para unha produción sostible. Os produtos feitos de pezas e materiais dispoñibles universalmente cun deseño modular e doado de seguir adoitan ser tamén máis doados de reutilizar, adaptar, reparar e reciclar creativamente.
A idea trás do deseño aberto e do hardware aberto é facer que os produtos e a súa produción sexan máis accesibles. Isto conséguese, por exemplo, mediante un deseño sinxelo e facilmente comprensible, o uso de materiais e compoñentes xeralmente coñecidos e accesibles e o uso de técnicas e procesos de produción abertos a moitos. Tamén é importante ter dispoñible documentación que facilite aos fabricantes e consumidores traballar cun produto.
O hardware de código aberto tamén concede importancia ao feito de que os produtos de deseño aberto e a súa documentación non estean protexidos por dereitos de propiedade como patentes ou dereitos de deseño. Todo o mundo pode e debe poder traballar con el, incluso comercialmente.
A vaca sagrada: propiedade intelectual
Son os aspectos que debería ter en conta unha iniciativa de futuro da UE. Debe especificar criterios concretos para o deseño aberto e modular dos produtos, así como para a apertura da tecnoloxía, por exemplo, esixindo que se poñan a disposición deseños CAD de pezas de desgaste ou diagramas de circuítos para a resolución de problemas.
Pero [no borrador] faltan estas especificacións, e iso pode non ser unha coincidencia. Tanto as percepcións xeneralizadas sobre como deben ser os modelos de negocio como as comunicacións da Comisión, ou o informe sobre a "Nova Estratexia Industrial para Europa" publicado en 2020, obstaculizan un enfoque máis aberto. Este "Plan de Acción de Propiedade Intelectual" prevé "mellorar a loita contra o roubo de propiedade intelectual". Así que, en lugar de abrir os produtos, a UE está a desenvolver mecanismos para facer o contrario.
O resultado é unha imaxe dunha política que actúa en interese dunha economía establecida en lugar de introducir medidas innovadoras para produtos e producións sostibles.
"Tes unha patente?" Esta é a miúdo unha das primeiras preguntas que se fai unha startup despois dun lanzamento. En lugar do mantra "Sen dereitos de propiedade, sen negocios", necesitamos unha discusión e un deseño intelixente e aberto dos dereitos de propiedade. E o desenvolvemento de novos modelos de negocio baseados neles. Hai exemplos concretos diso, como o portátil MNT Reform desenvolvido en Berlín. Este portátil está deseñado para que os usuarios poidan reparalo eles mesmos. Cada parte do dispositivo pódese substituír. Para iso, a empresa publica todas as instrucións de construción e os ficheiros de deseño completos, para que, por exemplo, tamén se poidan reimprimir pezas de recambio individuais nunha impresora 3D. "Despois de todo, non se trata só do material que vendo. Inclúe unha marca, un ecosistema e servizos”, di o fundador sobre o modelo de negocio.
Pero a Comisión non conseguiu trazar tales camiños. A recuperación dos dereitos de monopolio por defecto dificulta a transformación dos nosos mundos de produtos cara á sustentabilidade. Un pasaporte de produto, tal e como prevé o proxecto de regulamento, non é suficiente para iniciar este cambio.
Maximilian Voigt traballa coa Open Knowledge Foundation Deutschland nos temas de educación aberta e hardware aberto. En 2022, lanzou o Prototype Fund Hardware. Este artigo publicouse por primeira vez en alemán en netzpolitik.org (CC BY-NC-SA 4.0).
