20230131

Casa grande

Casa Grande

    Di no Quixote que Alonso Quijano loitou contra muíños de vento que se lle asemellaron xigantes. Hoxe os sistemas de xeración eólica son xigantes en máis dun sentido. En tamaño, sobrepasando en altura a lonxitude dun campo de fútbol, moito máis que os antigos muíños do Quixote. Pero tamén son xigantes relativos noutro tipo de tamaños, dende a contaminación acústica xerada ós destrozos no entorno para erixilos e mantelos, e, sobre todo, polas empresas que teñen detrás, entramados societarios dos que a empresa 'visible'  que xestiona a concesión do proxecto é unha máis nunha rede moitas veces multinacional, e en calquera caso, dun tamaño financieiro, contactos e influencia moito maior que os Quixote que se podan opoñer ó levantamento do parque eólico correspondente. Esa é a principal razón da aceleración de trámites, cambios de requisitos, imposición de necesidades, etc, das administracións que rexen no sector: o tamaño de influencia.

    Fronte a esas organizacións empresariais, a xente que non quere ver perturbada a súa vida por instalacións que, en principio, nin lle van nin lle veñen en beneficios, e mesmo están pensadas para subministro doutras zonas ou industrias non relacionadas -repito, de xeito directo- con ela, e sen ter tida en conta. Como resultado da fraternidade entre empresas -máis grande, máis fraternidade- e administracións, os administrados pasan de ser o motivo dos entes administrativos a ser unha molestia para eles. A molestia medra cando a xente se asocia, e as asociacións xúntanse, e ganan en influencia, converténdose os Quixote tamén nunha especie de Quixote xigante para tentar medirse de ti a ti cos muíños. E así, hai veces que os Quixote rematan desmontados do seu cabalo e con múltiples contusións, pero algunha que outra vez poden cos muíños-xigante, aínda que rara sexa a vez que se libran de ter algún tipo de secuela.

    Escribo isto porque hai uns días remato de decatarme dun caso particular, do rexeitamente dun parque de eólicos por ter unhas instalacións agropecuarias 'eco' preto deles. A resolución viría dada por primar o benestar animal e a maior protección da produción ecolóxica fronte a todos eses adxectivos bondadosos que se lle colga á produción eólica de xeito indiscriminado. O caso é que é de supoñer que o benestar da xente estará visto ó nivel do benestar animal, e por ecolóxica que sexa considerada a produción da Casa Grande de Xanceda -ese é o lugar, e de aí o título- non creo que boa parte dos minifundios galegos teñan moito que envidiar en equilibrio ecolóxico ós produtos da Casa Grande, que por certo, en xeral gústanme.

    Pero non creo que debamos tomar o anterior -as causas do rexeitamento do parque eólico- ó pé da letra. É dicir, que as causas esgrimidas, con todo o loables que podan ser, non creo que sexan máis ca utilitarias, no sentido de que o que conta son máis as relacións e influencias nos centros de toma de decisións que os criterios obxectivos. As casas grandes tamén están ben relacionadas...

    

20230128

Foros de Debate de Sargadelos no Voar. Rodrigo Rato

Foros de Debate de Sargadelos no Voar. Rodrigo Rato

     Este sábado tivo lugar a intervención de Rodrigo Rato nos Foros de Debate de Sargadelos no Voar. Unhas cen persoas atendemos á charla de media hora seguida dunha quenda de preguntas de outra hora, onde se viu apoiado un certo sentido de liberalismo.

    Unha nota curiosa na presentación (feita por Lois Caeiro) indicou que non era o momento de chamar a atención sobre certos feitos que salpican a vida e actuacións de Rodrigo Rato, o que foi seguido, de xeito educado polo público.

    A charla estivo baseada na confrontación entre 'democracia liberal' e 'ditadura' a secas, sen adxectivo, tras nun comezo dicir que non lle correspondía o de 'liberal', e sempre dende unha perspectiva economicista. Entre outras cousas, desgranou as bondades e características desa democracia, axustándolle a protección social ou o liberdade de crítica. Isto deume pé a que, na penúltima pregunta realizada, lle preguntase o que opinaba da deriva cara a unha 'liberal ditadura' en occidente, o que obviou facendo incomprensión da cuestión e falando da UE e Hungría, pero non da lei mordaza ou de Trump e Bolsonaro.

20230127

EL ORINAL DE KING KONG. José María Rodríguez Díaz (2008)

    Quince anos despois, o tema deste artigo xa viu no blog unha evolución en fotos en 'Mexadoiro evolución' e a súa 'precuela' entre outras entradas que tratan o tema.

Sábado, 18 de octubre de 2008

EL ORINAL DE KING KONG

• Publicado por jmrd_ribadeo a las 13:18

El interés del alcalde por mejorar la imagen de esta villa y la humanización de sus calles y espacios está más que demostrado. Su vocación restauradora de edificios y plazas, ornato de calles y aceras está suficientemente acreditada por sus diversas actuaciones, tanto en el anterior gobierno desde su cargo de teniente de alcalde y responsable de obras, como en el actual con sus diversas actuaciones impulsadas ahora desde la máxima magistratura local.

Pero a lo largo de la intensa actividad desarrollada por él en este campo ha habido, como en toda obra humana, luces y sombras, aciertos y errores. Algunos de estos, como el de la deficiente ejecución de la calle de San Francisco, son de difícil explicación. Entre sus muchos aciertos cabe destacar entre otros, por su impecable acabado, la remodelación de la calle Ramón González, tan elogiada por todos.

La aún inacabada y mediocre reforma actual del Campo de Santa María, el parque principal de esta villa, no parece haber sido un modelo de ejecución, ni en su forma ni en su duración. De esta obra tan anunciada se esperaba otra cosa más airosa para Ribadeo. En algunos de sus jardines, desnudos de césped, permanecen aún montones de tierra, testimonio del abandono y la desidia en la ejecución de esta obra, que ni siquiera incluyó la renovación del cierre de mirtos que separan el parque de la carretera. Una grave falta de consideración y respeto, tanto a los habituales usuarios, los vecinos de Ribadeo, como a los forasteros que visitan nuestra villa a los que se está transmitiendo una imagen de abandono y de desidia.

Pero el colmo del decadente mal gusto de los autores de este proyecto y de los responsables que lo aceptaron es el pésimo diseño de la fuente que se levanta frente al Cantón de los Moreno. No preguntamos porqué se ha aceptado un diseño tan horroroso y tan deficiente para una fuente enmarcada en un parque de estilo tradicional situado enfrente de los emblemáticos edificios del Cantón y del Palacio de Ibáñez, modelos arquitectónicos muy ajenos al extraño diseño de esta fuente. Cuando se esperaba una fuente de corte clásico y materiales nobles, como tantas otras que se ven por los parques de nuestras ciudades y villas, esta que han colocado, - y lo digo sin aún conocer su acabado final - semeja un enorme orinal dispuesto a recibir los corporales efluvios nocturnos de los usuarios del parque. Por algo la picaresca popular ya la ha bautizado con el nombre de “el orinal de King Kong".

Encontrar un modelo de fuente más acorde y en consonancia con su entorno no parece difícil. Ejemplos suficientes abundan en cualquier villa que nos pueden aportar mejores ideas para un modelo de corte más clásico y más acorde con el entorno.

Ahora que aún estamos a tiempo, haría bien el alcalde en recapacitar sobre lo desacertado de este diseño y someter la elección de un modelo de fuente, más apropiado para este espacio, al criterio de personas cualificadas en la materia para evitar la consumación de este feísimo y ridículo elemento decorativo. Y por si mis gustos artísticos no estuvieran actualizados tengo a mi favor, para mayor abundamiento, el hecho de que esta no es sólo mi personal opinión sino la de mucha gente que me ha manifestado su disgusto y su rechazo a esta obra. Gente que hubiera preferido la anterior imagen del parque a esta solución de tan pésimo gusto.

Esta villa se merece un parque y una fuente dignos de esa pequeña ciudad en la que el alcalde la quiere convertir y en consonancia con el estilo y la nobleza de los edificios en que se enmarcan. No parece aceptable la disculpa de la insuficiencia del presupuesto para justificar el indecoroso diseño que nos tratan de imponer. A la alcaldía le es exigible mayor firmeza a la hora de aceptar ciertas obras que nos proponen para que no nos metan gato por liebre. Ya se que nadie posee en exclusiva el don de la verdad ni el canon de la belleza. Por eso, para evitar posibles errores, la sana prudencia aconseja tener siempre en cuenta la fundada opinión de los técnicos en la materia. Pues, como decían los escolásticos: Peritis in arte, credemdum.-

José Mª Rodríguez

Outros Artigos de José María.

20230125

Choupín, portada do Pipelo

    A raíz das lembranzas publicadas do Choupín, envíame o daquela 'Director Propietario' (segundo consta na imaxe), escaneada, a portada do Pipelo correspondente ó Nadal de 1988, realizada por Fefo. O motivo? A imaxe empregada reproduce dous 'músicos' singulares. Un deles é o Choupín, ó triángulo. O outro, Evaristo:

    Unha lembranza dunha asociación en prol da música en Ribadeo cun efecto que perdura dende entón.

Meteoroloxía en Ribadeo en 1919/1920

 Meteoroloxía en Ribadeo en 1919/1920

    A raíz da publicación da biografía de Enrique Suárez Couto en Ribadeando, estiven na procura de algunha imaxe para ilustrar o traballo de Lourenzo Fernández Prieto, atopando algo que descoñecía.

    Polos cadernos mensuais que se gardan na biblioteca da Pedro Murias e os (poucos) rexistros derivados deles que se gardan na AEMET, todo parecía indicar que o establecemento da estación mereorolóxica que se montou como aliada da investigación e transmisión de coñecementos que alí se facía, databa do último terzo dos anos vinte do século pasado. Mais, nas 'Riberas del Eo', nos poucos exemplares que se conservan na Biblioteca Pública Municipal de Ribadeo do tempo no que foi director Enrique Suárez Couto, aparecen insercións semanais de datos meteorolóxicos recollidos nas instalacións. Insercións que, en épocas posteriores ó seu pasamento, desaparecen do semanario e da escea de documentos a disposición ata o primeiro caderno mensual de toma de datos que se conserva na Pedro Murias, correspondente a novembro de 1927. Hai que lembrar que Suárez Couto foi o primeiro director, ata o seu pasamento, sendo explicable a toma de datos meteorolóxicos polo seu interese no progreso gandeiro e agrícola da nosa terra.

    Aquí quedan as imaxes dos datos que atopei nas 'Riberas'. Os primeiros, nun exemplar solto do sábado 9 de agosto de 1919, con datos tomados de sábado a venres anterior (o mesmo que nos outros casos):


 





    As táboas de ventos, correspondentes a anemómetro e veleta, que aparecen nas primeiras táboas, desaparecen nas últimas, indicando unha vontade de incluílos que desapareceu máis adiante por motivo descoñecido.

    Deixo a continuación unha comparativa dos datos anteriores de temperaturas máximas e mínimas, coa temperatura media dos períodos correspondentes dentro do ano, do século XXI. Non debe estrañar que en case tódolos días, a temperatura media correspondente ó século XXI sexa inferior á mínima observada no período 1919/20: A máis de estar comparando só uns poucos datos puntuais, dunha beira, cunha media doutro período totalmente diferente, da outra, a precisión dos instrumentos, o método de recollida, etc, fan que non sexan comparables de xeito científico sen un estudo previo que non teño posibilidade de facer

:

    A ter en conta que as semanas con datos son unha en agosto do 1919, a de cambio de ano, unha en maio do 1920, outra en agosto do 1920 e dúas en novembro do 1920. En todas se ve, no caso de 1919/20 que a T Máx e maior que a T min, como corresponde, e cando consideramos tamén a media do s. XXI, en todos os casos, exceptuando 5 días dos 42 con datos, a T media correspondente a este e menor que a T mínima do 1919/1920 (o que non cadraría co aumento de temperaturas, de non ter en conta o xa dito no parágrafo anterior).

NO PASAMENTO DE MANUEL SANJURJO LANCARA O “CHOUPIN”. Evaristo Lombardero Rico

NO PASAMENTO DE MANUEL SANJURJO LANCARA O “CHOUPIN” 

 

      Penso que a mellor homenaxe que se lle pode dedicar a Manolo o Choupín é relatar polo miúdo a sua contribución á creación da actual Escola de Música  e da Banda de Música Municipal. 

     En primeiro lugar, compre lembrar que Manolo non chegou a actuar na banda que dirixiu o Valenciano no 1961, pero asistiu á escola de música que se tivera organizado por aquelas datas. Cando se disolveu a banda, Manolo fíxose con gran parte das partituras e documentos da antiga banda na procura de que algún día volvese a rexurdir. Daquela tiña 18 ou 19 anos, pero xa lle andaba na cabeza a idea de poñer en marcha de novo a Banda de Música de Ribadeo.  

      Nos meses anteriores a novembro de 1998 falamos varias veces de este tema, pero a decisión de levalo adiante non se concretou ata un sábado de ese mes tras unha breve conversa na porta do Costa Verde. A xulgar por outros datos que gardo en papeis, debeu de ser o día 19 de Novembro e tivo que ser un sábado porque os dous estábamos fóra do traballo. Tomada esta decisión, quedamos ao día seguinte para empezar a concretar os pasos a seguir. O primeiro que acordamos foi constituír unha comisión xestora con persoas de Ribadeo que supoñiamos estarían de acordo ca idea. Asi foi como pensamos que Carlos Diaz Suárez (Carlos da Moda), antigo violinista e participante en diversos grupos musicais, José Loredo Mántaras (Pepe, director da Caixa de Aforros),  clarinetista na banda antiga, Ana María Rodríguez Oroza (Ani a de Celso, comercio) partícipe en numerosos actos culturais, Antonio Deaño Gamallo, profesor do Instituto, e Antonio Gregorio Montes, profesor de FP, poderían estar interesados en participar no proxecto. Nos días seguintes falamos con cada un deles e todos aceptaron de boa gana, aínda que algún era un pouco escéptico polas dificultades que poderíamos atoparnos. Pero xa dende o primeiro momento o optimismo de Manolo arrolaba con calquer dúbida que se puidese presentar. A primeira xuntanza formal desta comisión xestora tivo lugar o día 29 de novembro e dela deuse unha nota informativa que saeu publicada en La Comarca del Eo o día 11 de decembro. A segunda nota informativa publicouse o 18 e nela xa se perfilaban un pouco máis os obxectivos: poñer en marcha unha Academia de Música que nun prazo aproximado de 24 meses permitise a creación dunha Banda de Música, creación de una Sociedade Cultural que sería legalizada trala dimisión da Comisión Xestora, contratar un director que debería ser un músico profesional con experiencia en bandas de música, etc. Na mesma nota anunciábase que xa se contaba con mais de cen compromisarios dispostos a apoiar o proxecto e convocábase a primeira xuntanza veciñal para o día 23 de decembro no local da Caixa de Aforros. Convén comentar aquí o asunto dos compromisarios porque a laboura de Manolo foi absolutamente decisiva. A Xestora acordara fixar unha cuota mínima de 2000 pts/ano, sen perxuicio de que alguén quixese aportar unha cantidade mais alta. Consideramos que unha cifra de 300 compromiarios sería axeitada para comezar a dar pasos mais concretos. Para este fin elaborouse unha folliña que deberían asinar as persoas que o desexasen, comprometéndose a facerse socios e abonar o mínimo devandito. Pois ben, entre o 29 de novembro e o 18 de decembro xa tíñamos mais de 100 persoas comprometidas a apoiar o proxecto e a maioría de elas por obra e gracia de Manolo, que, carpeta en ristre, abordaba ao primeiro que pasaba para metelo no proxecto. A finais de xaneiro xa tíñamos mais de 350, con un compromiso que rebasaba 1 millón cen mil pts., polo que nos decidimos a convocar a praza de director. Nesta fase tamén houbo outra intervención de Manolo que debe suliñarse. A xestora tivera acordado poñernos en contacto con directivos de bandas de música de vilas ou concellos pequenos, para asesorarnos sobre as sua experiencia, dificultades, financiación etc. Así foi que falamos con músicos e xestores das bandas de Luarca, Candás, Noia, Chantada e algunha máis que non me lembro. Daqueles contactos saeu reforzada a idea de crear una asociación veciñal como base de apoio e buscar convenios e subvecións do concello,  Deputación ou outras entidades, pero manter a independencia da xestión en base na participación popular. Nestes contactos a actividade de Manolo tamén foi salientable.

      O seguinte paso foi a contratación de un director para a escola e a banda. A Xestora tivo moi claro dende o primeiro momento que era imprescindible contar con unha persoa cualificada, ou sexa con formación musical profesional e con experiencia concretamente en bandas de música. Naturalmente esto prantexaba a cuestión da financiación. Durante un tempo baraxouse a posibilidade de buscar un músico militar xubilado porque Manolo tiña contactos en Ferrol e fixo as correspondentes xestións, pero aquelo non deu resultado. Finalmente o día 12 de febrero de 1989 publicouse en La Voz de Galicia (este é o recorte de prensa que conservo, anque supoño que tamén se publicou en outros medios) a nota que reproducimos.

      De aquel chamamento tivemos dúas respostas. Unha delas dun profesor de violín do Conservatorio de Santiago, con un amplo curriculum, que nos propuxo vir dous días á semana e non tiña experiencia en bandas de música. A outra era un home xoven que tocaba o saxo en Los Satélites ao que lle faltaba unha asignatura para rematar a carreira, pero tampouco tiña experiencia en bandas. A Xestora considerou que ningún dos dous candidatos se axustaba ao perfil que buscábamos e durante uns días quedamos a agarda de outras novedades. E Manolo, que non paraba de buscar alternativas contactou con amigos de Mondoñedo que estaban intentando recuperar a antiga banda de música no seu concello, que levaba varios anos estancada. Unha destas persoas foi a que informou a Manolo sobre Hernán Naval. Eles tiveran un contacto con Naval pero, polas circunstancias que fosen, non chegaran a un acordo. Deronnos o teléfono de Hernán e Manolo encargouse de chamarlo. Así foi como o 25 de febreiro de 1989 ceamos no Bar Oviedo, Manolo, Naval, outra persoa que viña con el e o asinante. Alí lle presentamos ao que despois foi o director da escola e da banda o proxecto que matinábamos e puidemos comprobar que en liñas xerais estábamos de acordo cas ideas que el tiña sobre as bandas de música populares. Como sempre, Manolo puxo a sua capacidde persuasiva a toda máquina para convencer a Naval de que alí estaba o seu futuro. Ao cabo de poucos días Hernán remitiunos unha carta na que expoñía a sua concepción da escola e banda de música, o seu curriculum e as suas condicións. A xestora analizou o asunto e estivo de acordo en seguir adiante e contratar a esta persoa aceptando as súas condicións. Tamén por aquelas datas iniciáronse os trámites para legalizar a Asociación de veciños “Amadores da Música” e Manolo aportou uns estatutos de colectivos similares.  

       Este é o resumo do traballo de Manolo o Choupín nos meses iniciais da creación da Escola e a Banda de Música de Ribadeo, pero ainda hai dúas anécdotas mais que reflicten a suú incansable laboura. Nunha data que non recordo acordamos solicitar a Casa do Mar, daquela xestionada polo Instituto Social da Mariña e que tiña en desuso a gran maioría dos locais. Así que fomos a Lugo a visitar a o inspector D. Pedro Reimúndez, presentámoslle o proxecto e o que levábamos feito e xa sobre a marcha decidiu ceder en precario o uso da planta baixa a Amadores da Música para os fins devanditos. Asemade, xa iniciadas as clases e legalizada a asociación, acordárase que os alumnos e alumnas financiarían os instrumentos pequenos, pero a tuba custaba mais de 350 000 pesetas e decidiuse solicitar unha axuda á Deputación de Lugo. Foi outra vez Manolo o que tomou contacto con D. Enrique Rodríguez, vicepresidente da Deputación e alcalde da Pontenova. Sempre nos quedou a dúbida de se algún membro da xestora, antigo amigo de Enrique, lle tivera dado un toque sen decilo, antes da nosa visita. O caso foi que saímos do seu despacho  co compromiso de financiar a tuba pola Deputación, cousa que se fixo efectiva en poucos días. 

      Ate aquí a miña experiencia da participación de Manolo o Choupin na creación da nova Escola e Banda de Música de Ribadeo que se iniciou en novembro de 1988. Entendo que foi unha laboura desinteresada, entusiasta, eficaz e sobre todo movida polo anceio noble de ouvir de novo os sons de unha banda ribadense soando nas rúas e nos concertos. Os e as ribadenses deberan recoñecer este esforzo de unha persoa singular que dende os 18 ata os 51 anos nunca deixou de soñar que algún día poderían cumprirse as súas ilusions e tivo a oportunidade de velas facerse realidade. 

      Pero sería inxusto non lembrar agora a colaboura sempre agarimosa e incansable de Calala, a súa dona, á que acompaño dende eiquí no sentimento e desexo a maior ventura como ao resto da familia. 

 

E. Lombardero Rico      

24 xaneiro 2023

20230124

Noticia de Vilalba en Ribadeo en 1921

    Por casualidade atopo en 'Las Ribaeras del Eo' de 22 de xaneiro de 1921 unha referencia a unha nova publicación periódica vilalbesa, 'La Voz Villalbesa', 'defensora de los intereses de Villalba y su comarca'. Deixo a curiosidade fotografada en baixo:




Slow economy & necesidade

Slow economy & necesidade

    Permite o capitalismo a conservación do planeta? Mesmo pode parecer que a facilita, facendo negocio con actividades que poden axudar. Ou debera dicir, potenciando actividades que poderían axudar co ollo posto en gañar máis cartos? Pero o capitalismo necesita medrar, esas actividades en xeral son con vistas a medrar, e o planeta, chegados a este punto de actividade febril global e escaseza de recursos tamén global, necesita calma, que se tería que traducir en menor actividade, o que se soe chamar 'decrecemento' económico. 

    Nun sistema que prima a produción e que necesita medrar para subsistir, quen decrece, perde fronte a quen non decrece. Son as regras do sistema. Como facer decrecer un sistema que ten a base no medrar? Se necesitamos decrecer, necesitamos un cambio de sistema. Como? Iso, 'para outro día', non se improvisa todo un sistema socioeconómico así, de pronto, da nada. Pero vai pensando niso, que a todos afecta e como tal, todos podemos, deberiamos e teremos que contribuír. E non vai ser doado, como calquera cousa que compensa e non se sabe por onde comezar. Unha mostra de que non vo cai ser: nunha conversa, hai pouco, houbo quen mo deixou claro: "estou de acordo en que A é o mellor para todos, pero se vexo que con B vou gañar x, entón voto a favor de B". É dicir: si, ben para todos, pero sobre todo para min, aínda que no sexa para os máis. Se queres saber máis sobre esa decisión, procura polo chamado 'dilema do prisioneiro'.

    O cambio ten que ser, vai ser, diferente nas grandes cidades que no campo, nunha sociedade que teña perdido o vínculo coa natureza que noutra que aínda conserve relación. E iso, a pesar da colonización das cidades sobre o campo. Xustiza, democracia, son termos que se mesturan nesa necesidade de decrecemento e cambio: quen tería que consumir menos? En realidade, quen tería que deixar de consumir máis? E claro, tamén producir menos. Como se vai decidir? Son preguntas que se meten por medio se pensamos construír o futuro común. Polo medio. Polo medio, aparte do emprego (30 h/semana 'chegarían' se hai que producir menos? 4 días/semana?), redistribución de masa dineraria (non só salarial, e con esa 'masa', de poder de diferentes tipos), ou eliminación da sobreprodución (e polo tanto, dos lixos / desperdicios / contaminación desprendidos nela) que solucionaría problemas, pero que hai quen ve como problema en si, por selo dentro do mesmo sistema, para o sistema como se concibe na actualidade. E é que 'esas cousas' chocan tamén con modelos culturais, sociais, que se venden como sen alternativa e que son, no fondo, tradución de esquemas económicos: repensar o futuro, repensar o sistema, é tamén, e sobre todo, repensar a sociedade.

    Necesitamos unha economía tranquila, quizais máis lenta e local, que sairá co que hoxe é unha mixtura de conceptos, visións, linguas,,, O título vai diso.

    E mentres, rematou unha nova edición do Foro de Davos, con asistencia estelar de autorepresentantes da riqueza. As conclusións? Aquí non pasa nada, excepto que hai que seguir a darlle voltas ó problema de os máis ricos conserven e mesmo potencien o seu poder e xeito de vida. si, desa xente que vive noutro mundo, parecería que noutro planeta.

EL ASCENSOR, UN DESAFORTUNADO PROYECTO. José María Rodríguez Díaz (2008)

    Quince anos despois, o ascensor aí sigue e José María xa non está hai tempo. Coido que as subidas e baixadas do ascensor seguen a ser onerosas, pero tampouco sabemos nada do tema dos custes ou estatísticas de uso. Si sabemos do impacto na paisaxe, e de telo tomado algunha vez e atoparnos cos muros que impiden a vista ampla sobre a ría de Ribadeo.

Viernes, 10 de octubre de 2008

EL ASCENSOR, UN DESAFORTUNADO PROYECTO

• Publicado por jmrd_ribadeo a las 11:35

No cabe duda de que la recuperación del casco histórico de la villa de Ribadeo, bastante deteriorado por el transcurso del tiempo, se ha convertido en una urgente y prioritaria necesidad. Hay que impedir por todos los medios que el testimonio vivo de la historia de Ribadeo, esculpida en esos edificios antiguos y emblemáticos, con sus calles estrechas y plazoletas, representativos de otra época anterior, sigan cayendo uno tras otro en un montón de ruinas, expresión de una imagen de abandono y de desidia de una sociedad indiferente a su pasado. En estos últimos tiempos, las autoridades municipales, impulsadas por los programas de recuperación de la Xunta de Galicia, han tomado conciencia de este problema y se están dedicando a impulsar la recuperación de sus edificios, calles y espacios, aprovechando las ayudas que la administración ofrece para este fin. Un objetivo este de gran importancia, sin duda, para la conservación de las raíces, de la historia, de la cultura y que contribuyen también la puesta en valor de la villa de Ribadeo.

Pero estas loables actuaciones debían estar al margen de ciertas ocurrencias y veleidades de quienes, más interesados en dejar las huellas de su paso por la alcaldía que en proteger los verdaderos valores históricos, arquitectónicos, urbanísticos y culturales de la villa, no han dudado en inspirar este descabellado proyecto, sin ningún estudio sobre su necesidad y viabilidad económica. Y como parece que este proyecto está próximo a convertirse en realidad sin que nadie haga nada para evitarlo y como nadie hasta ahora logró convencerme de que la conveniencia y necesidad de este servicio justifican los perjuicios que va a suponer para la economía municipal es por eso que vuelvo a insistir sobre la oportunidad de repensar esta iniciativa.

El estudio del proyectado ascensor parece estar basado únicamente en conjeturas sobre el movimiento de masas, ignorando la actual ausencia de necesidades y sin un estudio serio sobre la futura evolución del fenómeno turístico. Más bien al contrario, subordina su existencia a una supuesta demanda del futuro turismo y no al revés, como era de esperar, a una exigencia provocada por la presión del turismo.

Por otra parte, la instalación de un artilugio de esas características en ese espacio parece inadecuada, pues se trata de un artilugio completamente ajeno a las claves paisajísticas del entorno en el que va a estar situado y cuyo impacto paisajístico en nada va a mejorar las huellas dejadas allí por el paso del tiempo y la estela secular de la naturaleza. Más bien, al contrario, puede convertirse en un elemento discordante que deje su ridícula impronta en el entorno, pues es bien sabido que nunca el cemento podrá mejorar la pátina de la naturaleza, cosa que la Dirección de Costas parece olvidar con frecuencia.

Todo ello, sin olvidar que estamos ante un artefacto completamente ajeno a lo que constituía la vida social de los antiguos moradores de ese casco histórico y extraño a su forma de vida. Un elemento anacrónico, por lo tanto, discordante con el conjunto. La vida en el casco histórico de esta villa nació y se desarrolló ajena a esos artilugios más propios de los modernos modelos urbanísticos.

La decisión de hacer realidad en Ribadeo este proyecto, en ese bello paisaje de la villa, corre parejas con aquel idílico sueño de Fraga de levantar la famosa Ciudad de la Cultura en Compostela. Una decisión la de este político, concebida para perpetuarse con ella en la historia, igual que los faraones con sus pirámides, sin medir las graves consecuencias económicas que ello supondría para Galicia; así también este ascensor de la Atalaya nació como una más de las alegres ocurrencias de un alcalde que con sus luminosas ideas quiso dejarlo ahí como emblema y testimonio de su glorioso paso por la alcaldía, sin tener en cuenta las consecuencias que esta actuación va a tener en el futuro para la economía de este concejo. Porque, ¿quién va a pagar su funcionamiento? ¿Los usuarios o el concejo? ¿Cuántas personas lo van a utilizar cada día? Etc. Dos proyectos, el de la Ciudad de la Cultura y el del ascensor de la Atalaya, unidos ambos por la misma ambición y por la misma ausencia de estudios informativos sobre su viabilidad y repercusión económica para Galicia y para Ribadeo.

El propósito de este comentario no es intentar transmitir una visión negativa sobre lo que pueda significar progreso y bienestar para Ribadeo. Nada más lejos de mi intención. Bienvenidos sean todos los esfuerzos que signifiquen prosperidad y desarrollo para la villa y sus vecinos. Lo que simplemente reclamo es más sensatez y responsabilidad a la hora de tomar decisiones que puedan afectar al bolsillo de los vecinos y condicionar el futuro de nuestra comunidad para evitar desastres futuros y arrepentimientos tardíos. Pero al alcalde le pasa con este proyecto como le pasa a la actual Xunta de Galicia con el Gaiás. Que se empeña en seguir adelante con el proyecto de su antecesor, sabiendo que es, no sólo un error, sino que rechazándolo se saldría ganando.-

José Mª Rodríguez

Outros Artigos de José María.

20230123

A DAS TELLAS VERDES. Xosé Carlos Rodríguez Rañón

 

Portada do libro, en dominio público, collida de Wikimedia Commons

A DAS TELLAS VERDES

Xosé Carlos Rodríguez Rañón

    Esa é Anne, a rapaza aventureira de trenzas roxas nada en 1908 do maxín da escritora Lucy Maud Montgomery. O seu carácter espelido e indómito emparéntaa coa sueca Pipi Calzasanchas, personaxe literaria que tamén pasou á televisión. As súas troulas acontecen entre 1877 e 1882 nunha remota e inhóspita illa canadiana. O seu alcume en inglés é “Anne of green gables”, grazas ao cal puidemos saber que o actor Clark Gable se apelidaba Tella ou Tellado, apelidos ben galegos, por certo.

    A serie televisiva das súas falcatruadas chegou a España en 1988, xusto o ano no que nacía en Compostela Raquel Senra, ilustradora e tradutora que vén de publicar en galego a versión da saga novelística de oito volumes (que traduciu durante os meses de confinamento da pandemia) desde que esa pícara adoptada e inadaptada, protofeminista e adicta á diversión (comparábel a un Tom Sawyer ou a un Huckleberry Finn, e que o escritor Mark Twain definía como a máis engaiolante desde Alicia no seu país das marabillas) tiña once anos até que se fixo adolescente perdendo a inocencia ao cumprir os dezaseis.

    Para tan inxente laboura, botou man exclusivamente da súa imaxinación, rexeitando ser influída co visionado da recente adaptación realizada por unha coñecida plataforma dixital experta en ficción.

Ribadenses destacados: ENRIQUE SUÁREZ COUTO. Lourenzo Fernández Prieto

    Unha nova biografía de Ribadenses Destacados: Enrique Suárez Couto, por Lourenzo Fernández Prieto.

Enrique Suárez Couto (Matanzas, Cuba,1881-Ribadeo, 1923)  
Agrónomo e director da Granxa-Escola Pedro Murias


Lourenzo Fernández Prieto

Catedrático de Historia Contemporánea. Histagra. USC.

    Enrique Suárez Couto na súa corta pero intensa vida foi, entre outras cousas, o primeiro director da Granxa Escola Pedro Murias. Era fillo de Juan Suárez Casas, médico e zootecnista preocupado pola mellora agropecuaria e irmán de Carlos e Amando Suárez Couto. Casou con Panchita Acevedo, filla dun rico e influinte habanero devesán e foi pai de Juan Suárez Acevedo, historiador e docente formado na Institución Libre de Enseñanza. Despois de mariño mercante, Enrique fíxose enxeñeiro agrónomo, daquela unha nova profesión para a que seguiu estudos en Bélxica, Alemania e máis no Instituto Agrícola catalán de S. Isidro. Como todos os técnicos agrarios galegos da época que non foron estritamente autodidactos houbo de procurar a súa formación no estranxeiro, en ausencia de estudos de agronomía en Galicia e, en xeral na España húmida e atlántica, agás o País Vasco.

Monólito para dar o nome dos Suárez Couto a unha vía en Ribadeo.

    Sabemos, por referencias indirectas de prensa do seu labor ao cargo dunha explotación modelo que funcionaba como granxa experimental da Sociedade de Agricultores en Meira en 1910. En 1918, asume o posto de director da Granxa modelo experimental recén construída na parroquia de Vilaframil, perto do Alto dos pinos, concebida e fundada por Pedro Murias, importante empresario e propietario cubano, nado en San Xillao dos Carballos -a carón do empalme de Rinlo-, como granxa modelo para a antiga parroquia da Devesa, antes da súa partición en tres en 1904.
    Persoa de ideoloxía liberal e posicións laicistas que o levaron a unha estreita relación coa Institución Libre de Enseñanza, estivo na dirección da Granxa até 1923, ano en que finou. A súa elección como responsable da institución eran congruente coa súa formación e experiencia, co sentido da Granxa e máis coa súa posición e a da súa familia na bisbarra. Na institución coincidiu brevemente con Gregorio Sanz, formado no Instituto Escola e contratado en 1922 para dar pulo a compoñente educativa e formativa do centro. O seu prematuro falecemento, con só corenta e dous anos, deu paso a un período de interinidade na dirección da Granxa que pasou a ser dirixida por Ramón Blanco, quen axiña pasaría a ser enxeñeiro da Sección Agronómica de Lugo e en 1945 Catedrático de Botánica da Escola de enxeñeiros de Madrid.

    Os traballos na Granxa Agrícola Pedro Murias

    Suárez Couto foi un activo e precoz experimentador agropecuario en sintonía cos degoiros modernistas da época. Dende que o padroado da Granxa Agrícola Pedro Murias encomendoulle a dirección do novo centro, Enrique ocupouse tanto da Escola de Capacitación asociada ao mesmo como da converter a Granxa nun centro de innovación técnica coherente co carácter asignado polo fundador.

A Granxa Escola Pedro Murias nos primeiros anos. Foto tomada da exposición conmemorativa.

    Coma Gallástegui, Hernández Robredo ou Rof Codina, tamén Suárez Couto entendía que os técnicos debían acometer un labor que interaccionara coas prácticas labregas nun sentido innovador e así o materializa na Granxa, tanto na mellora dos sistemas de cultivo como nos procedementos de cría gandeira, co fin de orientar a produción pecuaria cara ao que el prevía era o futuro da gandeiría galega: a produción leiteira. Entendía que alén do engorde dos xatos para carne, que era a opción consolidada e remuneradora naquela altura, a orientación leiteira era a mellor opción de futuro para abastecer unha nova e crecente demanda urbana, nun tempo en que o consumo de leite abríase camiño por recomendación médica.

    Nese camiño, programa a instalación dunha industria de manteiga fermentada e outra de queixos, ao tempo que fomentaba o asociacionismo agrario que estaba a estenderse na bisbarra como en toda Galicia dende dúas décadas antes. Na procura deste cambio leiteiro elaborou un proxecto que tiña como obxectivo a mellora do gando vacún na súa aptitude leiteira, un gando que na súa opinión amosaba unha total “ausencia de caracteres específicos de la raza motivado por los continuos mestizajes mal dirigidos”, segundo o anteproxecto de mellora do centro de 1916. Nos debates sobre cruzamento fronte a selección para a rexeneración da raza galega de vacún, por considerar que non existía gando de raza pura, Enrique Suárez Couto era partidario do cruzamento “continuo”, a partires da importación de sementais, para cruzalos primeiro coas femias da raza local e posteriormente cos mestizos. Desbota porén a opción dunha importación masiva de femias de raza mellorada tanto polo alto custe como por que obrigaría a un intenso desenvolvemento de cultivos pecuarios que o agro non estaba en condicións de asumir de súpeto.

Grupo de alumnos da Granxa Escola. Foto collida en http://culturagalega.gal/albumdaciencia/detalle.php?id=385.
    O director da Granxa tomou pois partido no debate que desde finais do século XIX se viña mantendo en relación coa elección do procedemento máis pertinente para a mellora do gando vacún galego, como consecuencia da crise de exportación do gando a Inglaterra no marco da crise agraria finisecular. Na posición do agrónomo ribadense fica meridiana a vontade de crear unha raza de vacas do país que recollese ás xa existentes. Estamos no tempo de definición do que logo se coñecería como raza rubia galega.

    A preocupación que Suárez Couto tiña polos cultivos era subsidiaria do proxecto para a gandería, partillando a mesma lóxica que guiaba o manexo agrario das casas labregas dende o proceso de intensificación do século XVIII, ligado á incorporación das plantas americanas. Un policultivo agrario de complexas rotacións interanuais que garantían unha agricultura intensiva capaz de alimentar unha poboación en aumento e unha numerosa cabana de orientación comercial constituída principalmente por bovino e porcino. Mandaban os límites ambientais, as condicións produtivas vinculadas ao mercado e a lóxicas reprodutivas da casa labrega. En coherencia cos marcos socioambientais da produción, o interese de Suárez Couto centrábase na mellora da cabana gandeira a través da súa alimentación e nesa liña experimentou con forraxes na procura do desenvolvemento das súas capacidades para manter un maior número de cabezas. O outro seu interese, en coherencia coas necesidades de fertilización nas que se baseaba o complexo policultivo e gandeiro, era obter a prezos máis baixos os adubos, especialmente fosfatados que empezaban a usarse como complemento do esterco naquela altura. Asunto no que enlazaba ben coas sociedades agrarias locais.
    No seu labor experimental, Suárez Couto estableceu un réxime de cultivos que dividía a finca da Granxa en dúas partes, unha para prados e outra para produtos de consumo. Neste período do século XX no agro galego produciuse un descenso do cultivo de cereais panificables en beneficio dos cultivos forraxeiros, en especial do millo-forraxeiro, especie coa que se ensaia na Granxa Pedro Murias, igual que na Misión Biolóxica ou na Granxa Experimental da Coruña. Os ensaios estaban orientados a aclimatar as diferentes variedades ás condicións locais, a atopar as máis axeitadas e a sistematizar o método de labranza máis conveniente, combinando amais o uso de diferentes tipos de adubos. Na súa preocupación polas forraxes, unha das teimas de Suárez Couto como director da Granxa foi a extensión da remolacha forraxeira e de novas castes de pataca. En 1922 a Granxa empezou coa experimentación do cultivo da remolacha forraxeira, ensaiando con tres variedades: Etoile du Nord, Rouge du Soissonnais e Imperator. Tamén experimentou con cultivos pratenses, dedicando unha parte do campo de demostración ao ensaio con trevo violeta e asociando noutra esa planta con raigrás inglés e amais probando o centeo como planta de abrigo na rotación.
    Baixo a súa iniciativa, pero despois de el finar, celebrouse na Granxa o primeiro concurso de vacas leiteiras que se coñece en Galicia no ano 1924, aplicando xa os criterios de rendemento lácteo que logo popularizaría Gallástegui na Misión Biolóxica. Aquel primeiro concurso pode considerarse todo un fito na medida en que constitúe un punto de inflexión no camiño dunha especialización leiteira que marcarían a segunda parte do século XX a dirección principal do agro galego e que chega ata hoxe. Durante oito días as reses presentadas ao Concurso estiveron nas cortes da Granxa sometidas a análises diarias de produción e calidade, substituíndo así o procedemento de medir os animais que adoitaba empregarse nos concursos ao uso.
    En 1926, en resposta a unha críticas de Ventura Alvarado que se pregunta no xornal católico coruñés El Ideal Gallego “¿Está bien orientada la Fundación Pedro Murias?” (18-12-1925) o director da Granxa Pedro Murias naquela altura, o enxeñeiro, Francisco Roig Ballesteros, escribe no diario portelista e republicano vigués El Pueblo Gallego (21-01-1926) un artigo titulado “La orientación de la Granja Pedro Murias de Ribadeo” no que fai referencia ao labor do seu predecesor Suárez Couto:
    “Yo no entiendo la agricultura el solo cultivo de la tierra, sino la explotación de esta con todas sus naturales consecuencias. No se alarme pues, por la orientación impresa a la escuela agrícola Pedro Murias, porque bien claramente tiende a ser como dice “agropecuaria láctea, aunque no sea la palabra del todo un modelo. Seguramente el señor Alvarado ignora que ya se está construido un magnífico establo para ganado lechero, que ya fue inaugurado con motivo del interesantísimo concurso de vacas lecheras de junio de 1924. Desconoce también que existe desde los primeros momentos un pabellón construido “ad hoc” para industrias lácteas, proyectado y edificado por el primer directo de esta Escuela Don Enrique Suárez Couto, especialista distinguidísimo en industrias de la leche. Por ello, … esta orientación está marcada desde los comienzos perfectamente definida y solo se comprende que el señor Alvarado clame por ella, desconociendo los datos que apunto”.   
    A morte temperá de Enrique Suárez Couto, cando contaba corenta e dous anos, e a falta de publicacións, pouco máis que algúns manuscritos e unhas poucas notas en Galicia Agrícola, desfiguran a importancia que tivo como técnico e o carácter innovador das súas propostas de futuro.

Os terreos da granxa, na actualidade. Vista Sigpac.


    Bibliografía:

    CABANA IGLESIA, A., (2006b): O labor de experimentación e divulgación agronómica da Granxa da Devesa (1916-1936), Recursos Rurais, 1, 2: 67-74.

    FERNÁNDEZ PRIETO, L. (1992): Labregos con ciencia. Estado, sociedade e innovación tecnolóxica na agricultura galega, 1850-1939, Vigo: Xerais.

    OTERO, Telmo (2022): A transformación da agricultura galega no camiño da especialización leiteira: ruptura coa innovación labrega, industria láctea e modernización (1900-1980). Tese de Doutoramento en preparación, Programa de Historia Contemporánea. USC.

20230121

Foros de debate de Sargadelos no Voar. Ana Pontón


 

Foros de debate de Sargadelos no Voar. Ana Pontón

    A segunda charla para debate deste ciclo foi onte, sábado 20 de xaneiro. Ana Pontón, presentada por Pablo Vizoso Galdo, fixo unha intervención abondo máis curta que Monedero, e máis no sentido de grupo político, a pesar de que, neste caso, non houbo quen lle afeara 'dar un mítin' como pasou a semana pasada. As algo máis de duascentas persoas deixaron poucos ocos libres mentres escoitaban o que poderían ser liñas mestras dunha actuación de goberno, menos teoría e explicación e máis parecer e sentimento quer a pasada semana.

    A charla, a única en galego que haberá no ciclo, resultou próxima e propiciou unha quenda de preguntas tamén máis curta que na semana anterior (ambas se cortaron ó final) e máis distendida.

    Entre as moitas cousas ditas, quedeime con dous detalles, ambos correspondentes a respostas a preguntas. Nunha intervención, Ana foi interpelada sobre a falta de 'democracia de calidade' que usara con anterioridade. A respostas foi no sentido de que miraba a democracias con máis calidade ca nosa, que sería algo relativo. Atopo que a falta é, ou debería referirse, máis que en relación a outras, en relación a criterios de calidade, ou nos atoparemos con que, dependendo do momento histórico que se esté a vivir, poderíamos chamar democracia de calidade ó que podería ser unha falta de democracia, só porque noutros lugares estarían peor. O outro momento, cando dixo algo como que non se explicaba que lle paguen a alguén que ten un eólico nas súas terras 1800 € cando a empresa está ganando miles de millóns de euros. A pouco máis interveño para dicir algo como 'é que se non pagaran 1800 €, terían máis dificultade en ganar miles de millóns de euros!'

20230120

Ribadenses destacados: FRANCISCO LANZA ALVAREZ. Eduardo Gutiérrez

      Unha nova biografía de Ribadenses Destacados: Francisco Lanza Álvarez, por Eduardo Gutiérrez

FRANCISCO LANZA ALVAREZ

(Ribadeo, 1892 - Buenos Aires, 1951)

Eduardo Gutiérrez Fernández

    Nota biográfica

    Francisco Nemesio Lanza Álvarez naceu na parroquia de Obe, nun lugar que, desde hai xa un tempo, foi incorporado á de Ribadeo, o 26 de marzo de 1892. Era fillo de Bernardo Lanza e de Manuela Alvarez. En 1921, casou en Ribadeo con Rosa Pérez Fernandez, que era filla de Celestino Pérez Andrade, e irmá de Lino Pérez Fernández. Tiveron dous fillos: Ramona Manuela Rosa, que naceu en 1922 e Francisco Celestino Emilio, nado en 1924, ambos e dous en Ribadeo. Lanza morreu en Buenos Aires o 14 de febreiro de 1951. 

A casa da Comarca, hoxe.

    Non temos excesiva información sobre a vida na Arxentina de Francisco Lanza. Cando emigrou, en 1931, xa vivía aló o seu cuñado Lino Pérez, con quen mantiña unha estreita relación como proba o feito de que na etapa de Pérez en A Fouce, a revista informara da iminente publicación dunha “historia galega de Ribadeo, ilustrada por Suárez Couto”, en decembro de 1926 e inxerindo unha caricatura de Lanza obra do pintor ribadense (no número 4). Engadamos que tamén Lanza publicou en La Comarca algún artículo do seu cuñado. O libro non se imprentaria até 1933 mercé ao pulo dos irmáns Suárez Couto. Como noutros moitos casos Lanza tomou a decisión de emigrar na procura de mellores oportunidades de traballo e de vida, despois de varias iniciativas emprendidas na sua vila natal con pouco éxito. A diferenza de outros ribadenses, como Eliseo Pulpeiro, Clemente Lopez Pasaron e Lino Pérez que o fixeron novos, Lanza cumprira xa trinta e oito anos. Boa parte da súa produción histórica xa estaba feita e publicada, na revista Nós e no Boletin da Real Academia Galega, e o Ribadeo antiguo xa vira a luz parcialmente no seu periódico La Comarca

Portada do Ribadeo Antiguo

    En Buenos Aires traballou para a Editorial Sopena, realizando traduccións ao español de Eça de Queiroz, segundo informa Alberto Vilanova, que as califica de “discretas”. Téñase en conta que tal labor tamén a desenvolveron escritores como Rafael Dieste ou ilustradores como Castelao. Lanza tamén realizou outras traducións como Nobleza americana (Noblesse americaine) de Pierre de Coulevan, seudónimo de Jeanne Philomènne Lapeche (1946), escolmas como Leyendas de Oriente, ou versións resumidas e adaptadas de clasicos como Quo vadis de Sienkievicz, Los tres mosqueteros e El vizconde de Bargelone de Dumas, en Cuentos Miniatura da Editorial Sopena, etc. Na procura de sustento, o seu labor periodístico non se limitou a publicacións do eido cultural, e propias da colectividade galega e colaborou, particularmente como corrector, na revista “Damas y damitas”, que nunha nota necrolóxica dedícalle eloxiosas palabras. Mesmo publicou algúns relatos de ficción na revista Leoplan. Concretamente no número de xuño de 1938 o pequeno relato “Cuento de invierno” moi no estilo realista, sitúa a acción nos anos finais do século XIX e fala dunha viaxe en dilixencia cara Puertodeo e con parada en Albavilla en claras alusións a Ribadeo e Vilalba. Non foi a única narración da súa autoría na revista.

    Participou na vida societaria da emigración galega particularmente en labores culturais. No Catálogo da magna Exposición de libros e autores Galegos organizada en 1948 polo Centro Galego, Francisco Lanza aparece na relación de agradecimentos.

    Segundo indican diversas fontes non tivo alén-mar unha vida farturenta xa que unha semana despois de morrer o Centro Galego acordou perdoar á súa familia os gastos de hospitalización no Sanatorio, segundo indica Xosé Ignacio Feijóo. Por outra banda, Luis Seoane, nunha carta enviada a Francisco Fernánez del Riego, en xullo de 1951 afirma que morreu pobremente. E mesmo La Comarca no seu obituario publicado en marzo de 1951, asegura que viveu e morreu pobre. Antes, no mes de febreiro xa dera conta do seu falecimento, ainda que informa de que o óbito se producira o 15 de xaneiro. Tiveron mellor fortuna aló os ribadenses antes citados: Pulpeiro, Clemente Lopez Pasarón e o seu cuñado Lino Pérez

    Fortuna editorial do Ribadeo Antiguo

    As fontes documentais máis importantes do Ribadeo antiguo son o Arquivo Municipal de Ribadeo, así como o notarial. As bibliográficas son sobre todo as españolas de carácter xeral: Henrique Flórez, Martínez Marina, Modesto Lafuente, Rafael Altamira e un longo etc.; algunhas son galegas: Murguía, Vicetto, Garcia de la Riega, Villamil e Castro, López Cuevillas, etc. E moi poucas de carácter local ou comarcal, como Méndez San Julián e García Teijeiro. A eclosión bibliográfica galega é posterior ao tempo de Lanza e, case todos, consultaron o libro do ribadense e fan mención do mesmo, agás un par de desleixados de ámbito mais ben pedáneo.

Interior do Ribadeo Antiguo

    
Segundo me confesou en 1970 Amando Suárez Couto, o libro estivo a piques de malograrse. Nunha conversa que tivera co autor, osmou que o desánimo perante as xestións realizadas para a edición implicaban o risco de desesperación, de tal xeito que coa excusa das ilustracións que preparaba, fíxose co manuscrito, Non me indicou o ano, mais tendo en conta que a conversa se producira na propia imprenta –instalada daquela no número 10 da rúa Rodríguez Murias-, tivo que ser cara mediados do ano 1929. O manuscrito ainda rexistaria algúns engadidos e modificacións, até a sua impresión en Madrid, na imprenta Minerva da que era propieaterio o irmán de Amando, Carlos Suárez Couto. A ambos se debe a súa edición e, ao cabo, resultaron adxudicatarios da dedicatoria. Como dixemos, parte do material, xa fora publicado como colaboración para o Boletin da Real Academia Galega e, mesmo, para o seu periódico “La Comarca”, ás veces baixo o pándego titulo de Antiguallas ribadenses e asinando “E.Feele”, ou sexa F.L.

    A edición orixinal do Ribadeo Antiguo é de 1933 e até 1973 non se reeditou, por parte de Edicións do Castro, á que seguiron novas versións da mesma editorial, mesmo unha impulsada polo Concello de Ribadeo en 1999, ainda que en materia municipal hai un rechamante precedente de 1953: o Consello Local do Movimento solicitalle ao Concello a reedición do libro “Ribadeo antiguo” e a Corporación acorda en abril dese ano facultar ao alcalde para que faga as xestións oportunas, que quedaron en nada.

    Outras publicacións

    O libro Dos mil nombres gallegos é unha edición do Centro Gallego de 1953, de carácter postumo que deixou preparado en marzo de 1950, e cuxa edición foi promovida, e estivo ao cuidado, de Luis Seoane, que lle dedica garimosas frases non só na lapela do volume, senón xa antes na citada carta a Fernández del Riego. Trátase de dúas mil papeletas “sobre historia, biografia, arqueoloxia, literatura, arte, industria, indumentaria e folclore galegos”, segundo el mesmo explica nunha nota preliminar. Realmente é un xeito de precedente da Enciclopedia Galega. Ao contraio que Luis Seoane, Alberto Vilanova fala de “contido deficiente”ainda que louva a súa intención; quizais son os mesmos xuizos que alguén lle apón á sua obra sobre os galegos na Arxentina.

Interior de Falan os de Ribadeo

    
En 1974, a Agrupación Cultural Francisco Lanza, como homenaxe ao seu epónimo, e edición de quen isto asina, promoveu un volume que baixo o título Falan os de Ribadeo reuniu tres traballos de Lanza: o que dá nome ao libro, seguido de “O ensino en Ribadeo desde o século XVI ao XIX”, ambos publicados pola revista Nós en 1932, e “Ribadeo baixo o señorio dos sus condes” que viu a luz no tomo II dos Arquivos do Seminario de Estudos Galegos en 1929 e que foi o traballo preceptivo para o seu ingreso no Seminario de Estudos Galegos, entidade na que ingresou proposto por Luis Tobío. Nun libro da nosa autoría, publicado en 2005, documéntase a relación de Francisco Lanza co Seminario e mais coa revista “Nós”

    Ideas e estilo

    Lanza era un home de fortes conviccións republicanas e de raigaña popular e, xa que logo, galeguista. Riscos que quedan patentes na súa produción tanto xornalística como ensaistica. Convén reparar na relación co seu sogro, Celestino Perez Andrade, fundador e director do periódico La Voz del Pueblo, un quincenario que se publicou entre 1910 e 1913 e que se subtitulou “Órgano independiente de defensa social y local”. O carácter liberal e progresista que caracterizou ao semanario por el fundado, La Comarca, tamén o tiña o do seu sogro. Cómpre tamén valorar a súa amizade cos irmáns Suárez Couto e con Anton Villar Ponte, fundador das Irmandades da Fala e activo republicano e galeguista, a quen Lanza lle encargou o prólogo do libro.

    En A Nosa Terra, na súa etapa como Idearium das Irmandades da Fala, aparece en 1928 un artículo seu, titulado “Barcas piadosas”. Xa na sua etapa no exilio dedícalle unha garimosa nota necrolóxica no número 475 de febreiro de 1951. Por ela sabemos que foi soterrado no Cemiterio de La Chacarita e que no acto da inhumación falou Xosé Blanco Amor en nome dos amigos e como voceiro da Irmandade Galega, Avelino Díaz, daquela directivo da mesma. Segundo Benigno Fernández Salgado, experto na traxectoria de Avelino Díaz, era frecuente que este intervira neste tipo de actos e mesmo fíxoo en varias ocasións nos aniversarios do falecimento de Castelao.

    Tanto nos artículos como nos escritos históricos asoma un estilo, por veces retranqueiro e solermiño, pero rara vez renarte.

EDUARDO GUTIERREZ

20230119

Ribadenses destacados: ANTONIO RAIMUNDO IBAÑEZ. Eduardo Gutiérrez

     Unha nova biografía de Ribadenses Destacados: Antonio Raymundo Ibáñez, Marqués de Sargadelos, por Eduardo Gutiérrez

ANTONIO RAIMUNDO IBAÑEZ 

(Santalla de Oscos, 1749 - Ribadeo, 1809)

Eduardo Gutiérrez Fernández

Á beira da súa casa, actual casa do concello

    Antonio Raimundo Ibáñez naceu en Ferreirela, un lugar da parroquia de Santalla de Oscos, na provincia de Oviedo, o 18 de outubro de 1749 e morreu en Ribadeo o 2 de febreiro de 1809, nas datas da entrada na vila das tropas que viñan liberala da ocupación fracesa. Estivo casado coa ribadense Josefa López Acevedo e tiveron nove fillos, seis mulleres e tres homes. Foi soterrado no convento de San Francisco que hoxe é o templo parroquial de Santa María do Campo. O seu asasinato con riscos de crueldade abre moitas posibilidades, entre elas a dun crime por encargo por parte dunha conspiración de vellos e tradicionais nemigos, e executado por facinorosos. De todos os xeitos tampouco se pode esquecer a acusación de afrancesado que lle imputaron á Xunta Provisional de Goberno de Ribadeo constituida a consecuencia da invasión e da que Ibáñez formaba parte, até o o estremo de que moitos dos seus membros xulgaron unha medida de prudencia agacharse, e outros fuxiron como foi Francisco Maria Amor que o fixo a Francia, e segundo informa o historiador Xosé Ramón Barreiro un fillo de Ibáñez tamén foi acusado de afrancesado por parte dun correxidor de Viveiro. A acusación de afrancesado foi negada por moitos autores relatando os servizos prestados á causa nacional son certos sen dúbida, pero a relación de Ibáñez cunha Coroa que rematou nas mans dos propios invasores, tivo que facer a imputación moi doada de espallar. O ambiente hostil protagonizado pola chusma, existía de certo tal e como pon de manifesto o caso do Edecán francés, apresado con outros oficiais, que para ceibarse das iras do populacho tivo que ser trasladado ao Forte de San Damián desde o domicilio particular dun dos membros da Xunta, concretamente D. Fernando María Miranda, despois un destacado persoeiro cun importante labor a prol da causa liberal. Un dos militares tiña un ollo de cristal o que axudou na montaxe dunha campaña moi sintomática daquel tempo de comezos da Ilustración e alborexer das novas ideas, en contraste cun ambiente fetichista que elementos reaccionarios se encargaron de encirrar, espallando supersticións e infundios estarrecentes. Tampouco podemos esquecer a referencia que cita Francisco Lanza, quen informa de que o propio Ibáñez declarou que desde a batería de artillaria instalada en San Román en As Figueiras, un dos obxectivos era a súa propia casa. Algo quel observara cun anteollo. 

No Ribadeo antiguo

    O homicidio cómpre situalo nun tempo de cambios ao que se sumou a invasión francesa, e no medio dunha fogueira de acontecimentos: en 1798 tivo lugar o chamado motin de Sargadelos, sobre o que existe bastante documentación, e tamén a teoria de que esa é a orixe do crime. Meses despois sucede a escaramuza de A Ponte de Arante, e ambos e dous episodios de parecida etioloxia, ou sexa movidos pola pequena fidalguia rural e a cregaxe. Con todo non coñecemos testemuñas pero si indicios e tamén sospeitas moi sólidas, segundo algúns autores. Hai anos mesmo se chegou a sinalar a competencia na fabricación de louza como a causa do complot, algo que a maioría dos historiadores rexeita. É certo que o responsable último da revolta foi o militar José Wosters por permitir as actuacións do populacho, e iso sostén Jesús Evaristo Casariego no seu libro “El Marqués de Sargadelos o los comienzos del industrialismo capitalista en España” de 1950. E engade unhas palabras significativas: ”o seu carácter firme e voluntarioso é dos que se fan admirar e temer pero non amar”. O asañamento mostrado polos executores do crime cun home xa maior para aquel tempo, prestouse a moitas especulacións, case todas sinalando a unha conspiración. Alguén dixo que morreu por moderno e algo disto hai se reparamos no tempo que lle tocou vivir, e o contraste entre a actividade comercial, as fundicións de ferro e e a cerámica, cunha decrépita fidalguía titular de foros e uns cregos administradores de diezmos, oblatas e de toda crase de milagros. No pasado o número de lendas e especulacións mesmo enxeñosas como a do tesouro de Ibáñez, ou o francés emparedado, compoñian ingredientes axeitados para un cartel de cego. Se ainda hoxe nos amilagran revoltas como as do asalto ao Capitolio en Washington, obviando os sucesos da guerra civil española, pensemos na Mariña de Lugo de hai máis de dous séculos.

Pazo de Gimarán, no Ribadeo antiguo

    Ibañez comezou a traballar con dezaoito anos na casa de Bernardo Rodriguez Arango en Guimarán, e primeiro posiblemente asociado á casa, e logo pola súa conta, foi tecendo iniciativas marítimas e despois siderúrxicas e cerámicas en Sargadelos. Tivo importantes socios e colaboradores nas súas iniciativas empresariais como os comerciantes Jose Andrés Garcia e Compañía, de Santiago de Compostela. con quen fundou a Real Compañía Marítima en 1784 para comerciar cos paises bálticos. Residiu en Ribadeo durante corenta e dous anos e nesta vila construiu a súa casa. Ocupou cargos municipais e foi elixido Deputado do Común en 1774 e escribiu varias Representacións ao Rei sobre aspectos e reivindicacións locais e comarcais que se atopan nos Arquivos do Concello e foron publicadas pola estudosa Eloisa Vilar Checa en 1970, e que poden fornecer datos sobre as súas ideas económicas. En 1809 formou parte da Xunta Local de Goberno constituida s raiz da invasión francesa, como xa se dixo. Como activo empresario e innovador nas tarefas que emprendeu, e mesmo nos riscos que afrontou, vémolo como unha persoa destemida e afouta. Que nós saibamos nunca regresou, nen esporadicamente, ao seu lugar de nacimento, transcurrindo a súa vida entre Ribadeo e Sargadelos.

Pazo construído por Ibáñez, hoxe casa do Concello

    Nesta sucinta ollada anotemos que cando no terceiro período da cerámica de Sargadelos se traspasou a fábrica a Luis de la Riva e Compañía de Santiago, entre os aspirantes a facerse coa razón social figuraba o banqueiro e armador Casas, que mercaria o fermoso pazo urbano que Ibáñez construira para o seu domicilio, nunha data próxima a 1780, ainda que era propietario de outras casas na vila, cuxos habitantes deberon quedar impactados pola nova edificación, posiblemente deseñada por algún enxeñeiro militar ou da súa xeira tendo en conta as relacións das fábricas de Sargadelos co Exército e a Armada, documentadas nunha notable Exposicion que tivo lugar en 1994.

EDUARDO GUTIÉRREZ

20230118

CORONA GONZÁLEZ SANTOS E RAMÓN GONZÁLEZ: Apuntes para unha biografía. Celia Castro

    Artigo aparecido en Croa, nº 32, ano 2022, 

CORONA GONZÁLEZ SANTOS E RAMÓN GONZÁLEZ:

Apuntes para unha biografía.

Celia Castro

1.Introdución:

A emigración a terras americanas, especialmente aos países de fala hispana, foi unha constante desde mediados do S XIX ata o primeiro terzo do S.XX. Os emigrantes que fixeron fortuna e que retornaron á península, os chamados Indianos, fixeron a miúdo unha importante labor benéfica, espiritual e material, no campo da cultura, da sociedade, e das artes, construindo edificios varios, como escolas, teatros, hospitais, igrexas, etc… dando bolsas de estudos para os xóvenes, financiando institucións, e levantando magníficas mansións que dan fe do seu gusto estético e potencial económico.

A Mariña de Lugo é unha comarca na que a pegada indiana pode verse por todas partes, e a axuda prestada por estes homes e mulleres é un exemplo de refinamento e solidariedade.

No caso de Corona González Santos e Ramón González esta axuda foi unha constante ata o seu falecemento, por iso falar da súa vida e do seu labor social e de mecenado, resulta fácil e complicado á vez. Fácil porque os seus datos biográficos aparecen en moitas publicacións, e as obras levantadas grazas á súa xenerosidade engrandecen hoxe varios concellos. Complicado, porque conforme se afonda nas súas biografías, atópanse novos datos que enriquecen as súas figuras e que permaneceron ocultos por mor da súa discreción.

Quero hoxe con este pequeño artigo, unha vez máis, subliñar a súa importancia na sociedade da época e aportar algúns datos pouco coñecidos da súa vida privada, que nos axuden a coñecelos millor.

2. Ramón González e Corona González Santos: Breves datos biogáficos.

Ramón González Fernández naceu en Ribadeo o 22 de Abril de 1856, no barrio de Porcillán, preto do peirao. Nesta vila pasou a súa nenez e primeira mocidade e estudou Náutica e Comercio. Rematados os seus estudos -segundo algúns autores á idade de quince anos- emigrou a América, establecéndose na Arxentina. De Bos Aires pasou a Rosario de Santa Fe, onde traballou primeiro como empregado na casa comercial Correa, Gana y Compañía, máis tarde como socio na casa Mendeto y Compañía ata 1890, e máis tarde na propia, Ramón González e Cía, ata 1896, data na que se retirou.

Lám 1: Ramón González. Foto Sellier.A Coruña.Tarxeta Americana. 16x11cm. Colección particular


Na Arxentina adquiriu unha gran fortuna e deixou tras de sí unha importante pegada: En Rosario de Santa Fe pertenceu á Asociación de Socorros mutuos, ao Club Español de Rosario (institución que faría unha importante labor social, e da que foi directivo) e ao Banco Español del Río de la Plata. En 1899 regresou a España. Unha vez na península continuou realizando diversas actividades financieiras, a máis importante foi a creación de sucursais do Banco Español del Río de la Plata en Santiago de Compostela e Vigo.

Cóntase que nun viaxe en tren que fixo a O Porriño para visitar a un amigo da emigración veu a Corona González Santos que paseaba pola estación cunhas amigas como era usual nas mozas acomodadas da época. Corona tiña vintedous anos e era filla do prestixioso médico de Mos Faustino Gozález Cobas. Casarían, tras un curto noivado, o 22 de Setembro de 1900 na Capela das Angustias de Sanguiñeda de Mos.

Lám 2:Corona González e Ramón González. Foto Napoleón. Fotografía á albúmina. Barcelona. Ca. 1900. Colección particular.


Corona González Santos naceu en Vilaño (Laracha) o 11 de maio de 1972, máis tarde a sua familia trasladouse a Mos, a causa do traballo do pai.

En 1900, tras a súa voda, o matrimonio González viaxaría entre outros lugares a París, onde tivo ocasión de visitar a Exposición Universal, e onde Corona mercou a súa primeira cámara de fotos. Esta afición cultivaríaa gran parte da súa vida ao longo da cal tomou moitas fotos interesantes -algunhas consérvanse no Museo de Pontevedra- que revelaría ela mesma(1). Este aspecto foi amplamente estudado pola investigadora Fernanda Padín Ogando.

Posteriormente pasarían grandes tempadas en Ribadeo e O Porriño, alternadas con viaxes por España e o extranxeiro. Nestas vilas fixeron unha importante labor filantrópica ademáis de participar activamente na vida social.

Entre as actividades máis importantes realizadas en Ribadeo destaca a pertenza de Ramón á Sociedade Obreira de Socorros Mutuos, ”La Concordia”, da que pasou a ser presidente en 1910. Foi tamén membro do Ateneo Biblioteca Popular, contribuíndo ao desenvolvemento desta institución ao subvencionar clases de distintas materias e financiar a adquisición de diversos instrumentos musicais para os estudantes. Ademáis adxudicou bolsas a varios alumnos da vila para que puidesen realizar os seus estudos.

Financiou tamén a construcción do Teatro, a da Praza de Abastos e doóu unha importante cantidade de diñeiro para as Festas Patronais de 1925.

En 1922 foi nomeado fillo predilecto da vila, facéndoselle unha grande homaxe en colaboración co Ateneo e La Concordia (2).

Estes quizais son os seus feitos máis coñecidos, pero as súas colaboracións chegaban moito máis alá, estendéndose a numerosas entidades da cultura e ás veces tiñan carácter menos oficial, como foron varios donativos a grupos musicáis de carácter folklórico ou deportivo.

As relixiosas do convento de Santa Clara de Ribadeo, do que unha irmá súa, Sor Antonia del Sagrado Corazón de Jesús, foi abadesa durante varios anos, tiveron tamén mostras da súa xenerosidade pois costeou o peche dos arcos do claustro alto, sufragou os gastos da instalación da luz eléctrica, e regalou á comunidade unha cociña económica(3).

Lám 3: Ramón González, a súa dona Corona González, e unha cuñada. Fotografía ca.1925

En O Porriño e Mos o matrimonio exerceu tamén un importante labor benéfico e cultural. En O Porriño, financiaron o templo parroquial que foi inaugurado en 1913. Posteriormente encargaron ao arquitecto Antonio Palacios o edificio do Concello que foi comezado en 1921 e rematado en 1924. Trátase de unha espléndida obra de arquitectura na que se combina o historicismo medieval con un sentido da monumentalidade e solidez moi de moda na época. Fixeron ademáis varias doazóns a entidades deportivas e culturais. Como recoñecemento, o Concello de O Porriño nomeou en 1915 a Ramón González fillo adoptivo da vila. Nela falecería o 15 de decembro de 1925 sendo o seu corpo trasladado a Ribadeo para ser soterrado, feito que acontecería o 17 do mesmo mes.

Tras a súa morte Corona continuou pasando tempadas en Ribadeo acompañada frecuentemente dalgún familiar e participando activamente nos eventos da vila. En 1926 o Concello nomeouna filla adoptiva:

    “en prueba de afecto y gratitud por su valiosa y eficaz valoración en todos los actos altruistas realizados por su finado esposo e hijo predilecto de Ribadeo, el Excmo Sr. D.Ramón González Fernández” (4).

Do seu labor filantrópico temos constancia ao longo dos anos: en Ribadeo, en 1929 cedeu os terreos para levantar unha nova igrexa da Orde Franciscana Terciaria(V.O.T) -á que ela mesma pertencía- por ser a antiga moi pequena e estar en malas condicións. Ademáis patrocinou económicamente esta obra, que foi rematada o 17 de xuño de 1931. Nun lateral da nave do templo encargou a construcción dun fermoso mausoleo Art Decó, a onde trasladou os restos do seu marido, dispoñendo ser ela mesma tamén alí soterrada, feito que aconteceu en 1972.

Aparte do seu interese pola fotografía e outras facetas artísticas, como a escultura en cemento, viaxou a diversos lugares de Europa e América latina. En 1931 trasladouse á Arxentina onde fundou un pavillón no Hospital Español de Rosario de Santa Fe, que leva o nome de Ramón González, quen, con outros directivos do Club Español de Rosario, creara esta institución benéfica en 1912.

Lám 4: Placa conmemorativa no Pabellón Ramón González. Hospital Español de Rosario de Santa Fe. Arxentina. Fotografía. Colección particular.

Cando se desencadeou a Guerra Civil, Corona e as súas irmáns colaboraron activamente coa Cruz Vermella.

3. Outros aspectos relevantes da súa biografía.

Ribadeo, no primeiro terzo do S XX era unha vila cunha intensa vida social. Ás asociacións recreativas como O Casino e o Teatro, sumábanse as propiamente culturais, musicáis ou simplemente as creadas con fins solidarios ou benéficos (5).

A música en especial tiña un papel importante, xa fora en rondallas informales de amigos, en grupos musicáis máis organizados, de carácter clásico ou folklórico.

A ensinanza da música, desde edades temperás, e a transmisión de esta inquedanza de pais a fillos, foi sempre unha constante.

Nos anos vinte un forte sentimento de galeguidade fixose extensivo a todas as artes, potenciado moito pola importante labor dos centros galegos e a saudade que levaba consigo o feito da emigración. Artistas plásticos, escritores e intelectuáis de todo tipo tiveron un importante papel no desenvolvemento dunha corrente galeguista de reafirmación da identidade.

De entre todos os grupos folklóricos creados en Ribadeo, destaca especialmente pola cantidade de participantes e a calidade da súa música e escenografía Cantigas da Mariña.

Cantigas da Mariña naceu da man do artista e intelectual ribadense Amando Suárez Couto, unha das figuras máis senlleiras do noso arte, especialmente ata a Guerra Civil. Creado en 1923, non foi presentado oficialmente ata o 2 de setembro de 1924 no Teatro de Ribadeo co gallo das festas patronáis. Este coro contaba cuns 33 compoñentes e nun principio foi dirixido polo mesmo Suárez Couto. Interrumpida a súa actividade en 1929, foi reanudada en 1933 grazas ao impulso de varias persoas entre as que destaca Claudio Pérez Prieto. Nesta última etapa foi dirixido por Leonardo Fernández-Reinante, e a partir de 1934 por Etelvino Méndez (6). Disolveuse en 1936, e tivo un pequeño rexurdimento en 1941, disolvendose definitivamente en 1942.

Lám 5: Coro Cantigas da Mariña. José Fernández Cancio. Fotografía. Ca 1933. Fototeca Ribadeo na memoria.

O vestiario do grupo foi deseñado por Suárez Couto, que escolleu tamén o repertorio, composto por pezas tradicionáis e tamén por novas composicións de música galega: foliadas, muiñeiras, etc, algunhas delas de autores locais. O grupo contaba cun cadro de baile, e durante a súa actuación poñiase como pano de fondo un fermoso paisaxe ribadense pintado polo artista santiagués Camilo Díaz Baliño.

Foi un ano de preparación e ensaios, tamen de buscar financiamento económico, como pode lerse ás veces na prensa da época:

    “Continúan con toda actividad y entusiasmo los ensayos del coro regional Cantigas da Mariña, que muy pronto hará su presentación ante el público ribadense.

    Han entrado a formar parte de Cantigas da Mariña varias bellas señoritas, cuya colaboración a esta noble labor galleguista es inapreciable.

    A beneficio del coro se celebrará muy pronto, acaso en la semana actual, una gran velada teatral en la que tomarán parte muy valiosos elementos” (7).

No coro figuraban varios nenos, un deles era José Ramón Fontán (8), de nove anos, sobriño carnal de Corona González Santos, que pasaba tempadas cos seus tíos en Ribadeo. Casualmente neste mesmo ano 1924, está datado un retrato de José Ramón feito polo artista da vila Benito Prieto Coussent, que por aquel tempo estaba a realizar estudos de Belas Artes na Escola de San Fernando de Madrid.

Lám 6: Benito Prieto Coussent. Retrato de José Ramón. Óleo sobre lenzo.62x35cm.1924.Colección particular.

Como pode verse está retratado co traxe típico galego -posiblemente o mesmo que utilizaba nas actuacións corais- nunha pose fotográfica, o que pode facernos pensar que o retrato puidera estar baseado nunha fotografía.

Estes datos parecenme significativos e non considero improbable que D. Ramón González contribuíse económicamente á financiación do grupo, posto que o seu interese pola música folklórica galega foi subliñado pola prensa en ocasións. Un exemplo disto é a seguinte reseña da actuación do coro rexional lucense Cántigas e Aturuxos no Teatro de Ribadeo o 16 e o 17 de setembro de 1922.

    “El distinguido filántropo, predilecto hijo de Ribadeo, D. Ramón González, obsequió a los coristas lucenses con un champagne de honor” (9).

E outra mostra do seu interese pola cultura e o folklore galego é esta fotografía tomada en O Porriño en 1905, que representa a un grupo de persoas da localidade vestindo o traxe típico de Galicia e compoñendo un precioso cadro escénico que tería paralelismo coas escenas de xénero plasmadas na pintura da época.

Lám 7 : Grupo de persoas con traxe rexional galego. Fotógrafo descoñecido. O Porriño.1905. Colección particular.

A escena ten como fondo un paisaxe rural da zona, cunha palleira nun plano máis alto, tras o que se ve un fondo de piñeiros. A composición está sumamente coidada e nela destacan á esquerda Ramón González vestido cun traxe escuro e tocado cun gran sombreiro de palla, e, a súa dona Corona sentada á o seu carón e ataviada co traxe típico galego en actitude de fiar nunha roca. O resto das figuras sitúanse en grupos de dous: mulleres ou unha muller e un home, que parolan, danse a man ou sosteñen algún obxeto. No extremo inferior dereito unha muller nova, un pouco aillada, mira cara á fronte, como querendo comunicarse co espectador e chamar a súa atención. Este modo de situar ás figuras por grupos, algunhas formando unha composición pechada e outras mirando cara á fronte, como subliñei, é moi común nas escenas de xénero da segunda metade do S. XIX e primeiro terzo do S. XX.

Ramón González é a única figura vestida á moda do momento, o resto viste o traxe típico galego, feito para a ocasión. Entre os participantes atópanse varias irmáns de Corona, varias amigas de O Porriño, o arquitecto Antonio Palacios -tamén desta localidade- que faría o espléndido edificio do Concello de O Porriño encargado polo matrimonio González, o seu irmán José Palacios, e outros mozos da localidade.

4. Conclusión.

Aínda que as biografías de Corona Gonzalez Santos e Ramón González son sobradamente coñecidas, neste artigo pretendín achegarme un pouco ao perfil humano dos dous e á súa integración na sociedade na que vivían. O seu gosto polas viaxes, o seu interese por patrocinar toda empresa cultural que tiñan cerca e a súa implicación no progreso das súas respectivas vilas, fan deles unha figuras especialmente entrañables.

Tamén, como era moi común nos galegos do primeiro terzo do S. XX, a súa relación con grupos folklóricos da terra e o afán por retratarse co traxe típico de Galicia, móstrannos a súa querencia e consideración polas súas raíces. A toma de conciencia da identidade galega foi moi forte neste período grazas en gran parte ao labor dos Centros Galegos dos países latinoamericanos, que agrupaban aos emigrantes chegados da terra. Estes atopaban neles arroupamento e saída para as súas inquedanzas .

5. Bibliografía.

ÁLVAREZ LEBREDO, Carlos. Cincuenta años de música en Ribadeo. Biografía musical de Carlos álvarez y Fernández-Cid. Lugo.Ed.Nigoba.2003

CASTRO FERNÁNDEZ, Celia. “Corona González Santos e Ramón González: un matrimonio de mecenas”. Lugo. Croa: boletín da Asociación de Amigos do Castro de Viladonga. ISSN. 1575-0639. Nº25. 2015. Pp96-101

DE CASTRO, Manuel,OFM, e, DE LA CRUZ, Mª Ángeles, OSC. El Monasterio de Santa Clara de Ribadeo. Salamanca: Kadmos 1989

GUTIÉRREZ FERNÁNDEZ, Eduardo. Do vello Ribadeo.Lugo. Agrupación Cultural Francisco Lanza. 2005

LAZÚRTEGUI CUERVO, Antonia. 40 Historias de Ribadeo. Lugo: Diputación Provincial de Lugo, 2000

LOMBARDERO RICO, Chemi. Sociedade ribadense, 1900-1936. Ribadeo: Xesproin Norte, 1999

VV.AA. 50 aniversario Coral Polifónica de Ribadeo(1995-2005). Lugo: Diputación Provincial de Lugo, 2005

Periódicos e Revistas.

El Progreso. Año XVII. Nº5120. 5 de agosto de 1924. Lugo. Páx 2

El Progreso.Nº 4540. 20 de Setembro de 1922. Lugo. Pax 2

Webgrafía.

Blog Atalaia. Mércores 17 de decembro de 2008.Ribadeo

Fernanda Padín Ogando. https/www.fotografaspioneiras.com/index.php/2018/05/07/corona-gonzalez-santos-1875-1972

--

Notas:

1 Fernanda Padín Ogando. ttps://www.fotografaspioneiras.com/index.php/2018/05/07/corona-gonzalez-santos-1875-1972/

2 Blog Atalaia. Mércores 17 de decembro de 2008.Ribadeo

3 Manuel de Castro, OFM e Mª Ángeles de la Cruz, OSC. El Monasterio de Santa Clara de Ribadeo. Imprenta Kadmos. Salamanca. 1989. Páx 80

4 Blog Atalaia. Mércores 17 de decembro de 2008.Ribadeo

5 Antonia Lazúrtegui Cuervo. 40 Historias de Ribadeo. Diputación Provincial de Lugo. Lugo. 2000 Chemi Lombardero Rico. Sociedade ribadense, 1900-1936. Xesproin Norte. Ribadeo.1999

6 Carlos Álvarez Lebredo. Cincuenta años de música en Ribadeo. Biografía musical de Carlos Álvarez y Fernández-Cid. Lugo. Ed Nigoba. 2003. Páx 41

7 El Progreso. Año XVII. Nº5120. 5 de agosto de 1924. Lugo. Páx 2

8 VV.AA. 50 aniversario Coral Polifónica de Ribadeo(1995-2005). Diputación Provincial de Lugo. Lugo. 2005. Páx 101.

9 El Progreso.Nº 4540. 20 de Setembro de 1922. Lugo. Pax 2