20241130

LOS HIDALGOS DE VILASELÁN. José María Rodríguez Díaz (2010)

    Un pequeno estudo histórico de Vilaselán, reivindicando a súa fidalguía.

 Viernes, 10 de diciembre de 2010

LOS HIDALGOS DE VILASELÁN

• Publicado por jmrd_ribadeo a las 20:09

Mientras en Francia la Ilustración imponía sus principios basados en la razón, la igualdad y la libertad, que en el año 1789 desembocarían en la famosa revolución contra el poder absoluto del llamado Antiguo Régimen, marcando así el final del absolutismo, para dar paso al Nuevo Régimen o Estado Liberal, fundado en la igualdad, la libertad y la democracia, con el ascenso al poder de las masas populares y de la burguesía, España continuaba sometida a ese férreo y medieval dualismo que dividía al pueblo en dos estados, el estado noble, con sus exenciones y privilegios, y el estado general o pechero, con sus tributos y cargas, en el que estaba dividida la sociedad desde la colonización romana.

Dos estados diferentes de sociedad, con distintos privilegios y obligaciones, que tenían sus reflejos en la forma de vida de nuestras pequeñas comunidades del mundo rural, como ocurría en la feligresía de Vilaselán.

En el Vilaselán del siglo XVIII había dos familias hidalgas, la Casa de Guimarán, con don Bernardo Rodríguez de Arango y Mon como cabeza de familia, de 50 años de edad, y un descendiente varón: Bernardo Felipe. Una Casa, cuya mansión habitacional aún conserva en la actualidad en su fachada el escudo testimonio de su nobleza. Y era la otra la de O Carrancón, con don Pedro Álvarez de Monteavaro al frente, de 48 años de edad, con seis hijos varones: Juan, Diego, Pedro, Domingo, Francisco y Bernardo. En la fachada de esta Casa se conservaba no hace aún mucho tiempo, según recuerda su actual descendiente, el escudo, testimonio de su hidalguía, que desapareció en las últimas obras de remodelación de la vivienda. A estos dos hidalgos se hace referencia en el libro sobre 'VILASELÁN, Aproximación Histórica', de José Mª Rodríguez Díaz, publicado en 2010.

Su hidalguía les venía dada por su condición de herederos, en línea directa, de sus ascendientes, pertenecientes al estado noble, oriundos del lugar de Monteavaro, en la feligresía de Presno, concejo de Castropol. Personas 'tenidas y comúnmente reputadas por cristianos viexos, así ellos como sus ascendientes por todas líneas, limpios de toda mala raza de moros, judíos, sarracenos, impenitenciados por el Santo Oficio de la Inquisición, ni de los nuevamente convertidos a nuestra santa fe católica, ni otra mala secta ni raza', como rezan las Cartas Ejecutorias de su hidalguía, que hoy se conservan en poder de sus descendientes de O Carrancón, en Vilaselán.

Como tales nobles, tanto ellos como sus familias, gozaban en Vilaselán de ciertas prerrogativas, honras, exenciones tributarias y de servicios, franquezas y libertades, de las que carecía el pueblo perteneciente al estado general o pechero, que estaba obligado a participar en las cargas sociales y tributarias, en los servicios y utilidades de las que los hidalgos estaban exentos. A los hidalgos, en cambio, correspondía estar dispuestos con sus armas y caballos para el servicio del rey en cualquier momento en que fueran requeridos para dicho servicio.

Cada tres años se nombraban empadronadores para hacer los censos o padrones en las feligresías, con distinción de ambos estados, nobles y pecheros llanos, con el fin de que los repartidores pudieran distribuir entre los vecinos las cargas, elecciones de oficios, servicios honoríficos y tributos que se debían pagar al Estado. Relaciones que, al no respetar los derechos de hidalguía, adquiridos por sus titulares, eran con frecuencia origen de grandes pleitos.

Es aquí en donde empieza la historia que pretendo relatar relativa a la nobleza de los hidalgos de O Carrancón, que se vieron obligados a solicitar una Carta Provisión de continuación de hidalguía en la Corte y Cancillería Real de Valladolid por haber sido excluidos del estado noble al que pertenecían.

El linaje hidalgo de los Monteavaro, apellido toponómico relativo a su lugar de origen, se había establecido en O Carrancón, en Vilaselán, a comienzos del siglo XVIII, con el matrimonio de don Pedro Álvarez de Monteavaro, casado con doña Antonia Fernández, de Vilaselán. Su padre, llamado también Pedro, que en esas fechas se había establecido en Ribadeo y antes en Ove, era hijo, nieto y biznieto, respectivamente, de Antonio, Domingo y Lope Afonso, su abuelo, bisabuelo y tatarabuelo, hidalgos notorios de sangre, oriundos de la Casa de los Monteavaro, del lugar de Monteavaro, perteneciente a la feligresía de Presno, hoy de Belmonte, en el concejo de Castropol. Y como tal hidalgo, en el año 1702 fue reclamado, junto con otros hidalgos de esta comarca, para presentarse en la villa de Vigo para defender el tesoro de su Majestad, sito en el puerto de Vigo, de la pretensión de las flotas inglesa y holandesa que pretendían robarlo.

Fallecido el hidalgo don Pedro Álvarez de Monteavaro, de O Carrancón, el 27 de octubre del año 1754, dejó viuda y seis hijos, menores de 25 años, que era entonces el término que marcaba la mayoría de edad, pero todos hidalgos notorios y de sangre.

Y aunque el responsable de la ejecución de las relaciones censales era el Justicia Ordinario del concejo de Ribadeo, faltaba a veces a su obligación, permitiendo que los censos fueran hechos por los mismos vecinos de cada parroquia, 'dando así ocasión a que muchos que eran pecheros llanos se introdujeran en el estado noble y, al revés, empadronando a los que eran conocidos y notorios hidalgos en el estado pechero, no siéndoles fácil, después, probar su hidalguía'. Y sucedió que el vecino Manuel García do Barreiro, empadronador responsable de la relación y clasificación de vecinos de Vilaselán, hecha en el año 1754, no incluyó en el listado de nobles a la viuda ni a los seis hijos descendientes de don Pedro Álvarez Monteavaro, despojando así a esta familia de su rango de nobleza e incluyéndolos en el estado general o de pecheros. Las consecuencias prácticas de este atropello no tardaron en dejarse ver. El teniente de milicias, encargado de planificar los servicios defensivos de la comarca y de la villa de Ribadeo, incluyó en el sorteo de milicianos a Juan, el hijo mayor de don Pedro, en el repartimiento hecho para tal fin.

En vista de tal atropello, don Juan Álvarez Monteavaro, hijo mayor de don Pedro, en su nombre y en el de su madre y hermanos menores, el día 27 de mayo de 1755, acudió y presentó una súplica ante la Corte y Cancillería de Valladolid reclamando una Real Carta Provisión de la continuación de su estado de hidalguía.

Después de un largo, laborioso y costoso proceso, en el que el abogado de don Juan Álvarez de Monteavaro, don Manuel Pardo de Rivadeneira, desarrolló un exhaustivo trabajo de recogida de pruebas sobre la nobleza de sus ascendientes para probar la hidalguía del demandante ante la Corte y CancilleRía Real, la Sala de Valladolid despachó una Provisión de su Majestad 'para la parte de Juan Álvarez Monteavaro, para que la Justicia, Regimiento, Concejo, vecinos y estado de hombres buenos, empadronadores y repartidores de la feligresía de Villaselán, jurisdicción de la villa de Ribadeo, Reino de Galicia, se continúen y mantengan en la posesión de su hidalguía. Y en consecuencia, por ahora y sin perjuicio del Real Patrimonio, le pongan y asienten en las listas, nóminas y padrones de los hijos dalgo, y le guarden las exenciones, franquezas y libertades que como a tal le corresponden y se guardan a los demás hijos dalgo; y le tilden, testen, rayen y borren de cualquiera listas, nóminas y padrones de pecheros en que le hubieren puesto, y le pongan y asienten en ellos por tal hijo dalgo. Y si por razón de pechos de pecheros le hubiesen sacado algunas prendas o maravedís se las vuelvan y restituyan libremente y sin coste alguno'. Y en este tenor continúa el Auto fijando una sanción de 40 ducados de vellón para Manuel García do Barreiro por el perjuicio ocasionado con reprobable su actitud. Y así fue como los Álvarez Monteavaro, de O Carrancón, conservaron sus privilegios y nobleza durante largos años. Lo que no conservaron fue el apellido Monteavaro, que esta rama de la familia acabó perdiendo con el transcurso de los años, sin que se pueda fijar la fecha exacta de su desaparición; aunque consta que aún lo utilizaban en el siglo XIX. En efecto, en el año 1802, aparecen citados los descendientes, Pedro y Domingo, relacionados con este apellido en la protesta popular contra el cobro del décimo de las patatas.

De tan nobles ascendientes quedan aún hoy entre nosotros sus descendientes directos, respetables, nobles y queridos vecinos, Don Baldomero y Doña Aurora, residentes en la casa de O Carrancón, don José María, en la casa de A Senra y doña Angustias, en la casa de Floro de A Vilavella. Son los últimos testimonios vivientes de la antigua nobleza de Vilaselán.

José Mª Rodríguez


 

Outros Artigos de José María.

20241128

Comunicado da Plataforma en defensa das árbores da vila de Ribadeo ás e ós veciñas e veciños

Imaxe recibida e engadida o mesmo 20241103


    Adxunto o comunicado:

COMUNICADO DA PLATAFORMA EN DEFENSA DAS ÁRBORES DA VILA DE RIBADEO

Ás e ós veciñas e veciños:

    O xoves 28 de novembro tivemos unha xuntanza un grupo veciñal para denunciar a grave situación creada pola poda e corta salvaxe, indiscriminada e innecesaria de gran cantidade de árbores en diferentes zonas do concello, nomeadamente nas estradas do faro e do cemiterio, parque infantil, colexio público, castelo de San Damián, etc.

    Asemade temos coñecemento de novos proxectos do concello para cortas diante das vivendas sociais e no parque municipal de San Francisco.

    Diante desta situación que consideramos inaceptable e contraria a un proxecto dun Ribadeo máis habitable e saudable, mesmo contraria á imaxe da vila, decidimos solicitar unha entrevista urxente ao sr. Alcalde de Ribadeo para expoñer o malestar xerado polas cortas realizadas e esixir o pórlles fin. Asemade, convocamos unha concentración da veciñanza para o martes día 3 ás oito da tarde diante do concello, co fin de apoiar a nosa postura.

    Por iso convidamos ó pobo, agrupacións e organizacións sociais, culturais e en xeral a toda a cidadanía a participar en dita concentración.

Ribadeo, 28 de novembro.

--

Noticias anteriores sobre o tema no blog:

https://www.ribadeando.com/2024/11/informe-sucinto-actuacion-no-gregorio.html

https://www.ribadeando.com/2024/11/corta-na-praza.html

LOS PROGRAMAS ELECTORALES. José María rodríguez Díaz (2010)

    Con chanza bosquexa promesas o José María de hai cse tres lustros. Con poucas variacións podería seguir a facelo hoxe.

Sábado, 04 de diciembre de 2010

LOS PROGRAMAS ELECTORALES

• Publicado por jmrd_ribadeo a las 8:48

Los distintos partidos políticos de Ribadeo se disponen a confeccionar sus programas electorales. Para ello se reunieron antes con las distintas asociaciones y agrupaciones locales para conocer sus opiniones e inquietudes. Pero, teniendo en cuenta las experiencias vividas en otras elecciones pasadas y la posterior deriva seguida por los elegidos, resulta inevitable que surja la duda sobre la credibilidad de sus programas. Por eso, parece oportuno, aunque suene a inmodesto, dejarles aquí un consejo, no exento de cierto matiz irónico, en orden a una mejor credibilidad de sus dudosas propuestas programáticas.

 Lo que las propuestas de esos programas deben tratar de evitar es el engaño a los ciudadanos. Un recurso al que suelen acudir con frecuencia y sin escrúpulo alguno los partidos políticos para captar el voto de los vecinos. Porque aunque los programas se hacen para no ser cumplidos, como decía Tierno Galván, son muchos los que caen bajo el atractivo de presentar unas seductoras ofertas, a veces irrealizables por demasiado ambiciosas. Irrealizables, tanto por el estado de agotamiento económico en que se encuentra nuestro concejo, como por la misma falta de voluntad de los candidatos. Promesas, que encierran en sí mismas el veneno de verse obligados a tener que ejecutarlas, con graves consecuencias para la economía municipal, en detrimento de las cuatro o cinco fundamentales que son indispensables para Ribadeo, pero que se quedarán en el olvido por falta de fondos. Lo que deben evitar con sus programas, si quieren ser creíbles, es engañar a los ciudadanos, prometióndoles lo que no van -y a veces ni pueden- cumplir, usurpando así la voluntad popular.

Porque engañar a los ciudadanos sería, por ejemplo, prometer cosas tan ambiciosas como un moderno geriátrico que, aunque necesario y prioritario para el bienestar presente y futuro de nuestra sociedad, es imposible de realizar en la actualidad por la situación económica de quiebra a donde ellos mismos condujeron a nuestro concejo. Otro engaño sería, igualmente, caer en la fácil tentación de prometer nuevas viviendas sociales para satisfacer las necesidades actuales de los 268 vecinos que las demandan, sabiendo que el concejo no cuenta con los recursos suficientes en tesorería para adquirir un terreno sobre el que edificarlas.

Promesas, como un aparcamiento céntrico y suficientemente amplio para cubrir las necesidades actuales y futuras que tiene la villa, pues sin el es imposible dar respuesta a las necesidades presentes y futuras que presenta su desarrollo y demanda la actividad comercial, teniendo en cuenta, además, las necesidades que surgirán de una inevitable concentración de concejos de los que Ribadeo podría ser cabecera.

Ofrecimientos, que no por reiterados serían menos quiméricos, de restaurar la Torre de los Moreno, como se hizo en anteriores campañas, para seducir el voto de los ribadenses.

Propuestas, como la adaptación a la legalidad de los pasos elevados de peatones, suavizando sus pendientes, rebajando su altura y cambiando el material de que están hechos algunos, para que puedan prestar el servicio para el que están destinados sin convertirse en un incómodo incordio, cuando no un peligro, para los conductores, ni exponer al concejo a tener que hacerse cargo de las averías o accidentes que puedan ocasionar.

Ofertas, como reconocer la grave realidad de la crisis y adelgazar la administración local, haciendo que funcione mejor y con menos personal, y suprimiendo actividades que no le son propias, para reducir un presupuesto que sobrepasa la capacidad de los contribuyentes, y dotar al concejo de capacidad económica para hacer frente a las graves necesidades primarias que se le plantean.

En una palabra, presentar propuestas que, por ajustarse a nuestra capacidad y a la realidad de la crisis que estamos viviendo, y abandonando la euforia de los pasados años locos, sean creíbles a los ciudadanos, evitando engañarles con unas brillantes e imaginativas propuestas que sabemos que no van a poder realizar.

Por eso, hagan, más bien, propuestas de cosas creíbles y realizables. Cosas que, aunque pueriles y vanas, sabemos que están dispuestos a hacer, porque la experiencia de comportamientos pasados así nos lo dice. Promesas tales como ampliar la plantilla municipal para colocar a sus amigos y bienhechores. O intentar conseguir más transferencias para el concejo a fin de que pueda prestar más y mejores servicios de lujo a los residentes y forasteros y mejorar así la posición económica y política de los gestores a través de la imagen. Propuestas como aumentar los impuestos municipales a los ciudadanos para tener más dinero para gastar. O que mejorarán las condiciones económicas de la plantilla municipal con más subidas salariales para paliar su miserable situación actual en la que viven postrados y aprovecharse así de su agradecido apoyo en la gestión. Sin olvidar aumentar las inversiones en actos seudo culturales de masa, teatro y operetas para lograr más apoyos políticos, convirtiendo la actividad municipal en una escuela primaria. No duden, porque así nos lo dice la experiencia pasada, que un programa con estas ofertas, y otras muchas cositas al uso, será más creíble y deslumbrante que si lo reducen a la prestación de los servicios indispensables para la comunidad, que sería el papel que le corresponde a un concejo.

Pero, ¿habrá quién se atreva a presentarnos un programa con la promesa de menos ayuntamiento y más ciudadanía? En definitiva, un programa que prometa hacer lo contrario de lo que se ha venido haciendo desde hace ya mucho tiempo, para recuperar la sensatez administrativa, sobre todo, porque la época de las vacas gordas ha pasado y tardará en volver. Un programa que incluya un trabajo de poda integral de ese árbol frondoso en que han convertido al ayuntamiento, que quema sus energías en alimentar tantas ramas viciosas, en vez de producir los frutos que le son propios. Un programa que se pueda votar.

José Mª Rodríguez


 

Outros Artigos de José María.

20241127

Recuncho da lectura: Prisioneros en el paraíso


 Recuncho da lectura: Prisioneros en el paraíso

     Prisioneros en el paraíso. Arto Paasilinna. ISBN 9788433978516. Editorial Anagrama. Barcelona 2012. 193 px. (cast.)

    Unha historia chocante ó tempo que sinxela. Sen chegar a ser desternillante, ten unha lectura suave, agradable e simpática. Unha minisociedade xurdida dun accidente na que o entorno, ó ilo coñecendo, vólvese máis e máis amable: un paraíso que ó final queda como ilusión dun mundo perdido. Literariamente, non merece o Nobel, pero lino con gusto.

Corta na praza

Totem en Ribadeo

 Corta na praza

    Ribadeo, século XXI. Novembro. Ribadeo parece seguir os pasos de Madrid. Evidentemente, non en tamaño. Neste caso, en relación á natureza. Cando isto escribo, van tres semanas dende as cortas das árbores no Colexio Público Gregorio Sanz de Ribadeo. Algo que no seu momento me lembrou as cortas arboricidas de Madrid e o encher de asfalto ou semellante o lugar: menos natural, menos purificación de aire, menos protección contra os cambios de temperatura, adeus ás avantaxes de ter á vista ou pasear por un entorno natural, máis gasto... Pero máis que polo anterior, que teño que recoñecer que me comín as vantaxes (várrese mellor) lembroumo por outra cousa: pola falta de escoita da xente.

    Dende aquela, ten sucedido a 'limpeza' de árbores dunha praza, a de Pancho Maseda, e todas as olladas pósanse no parque, na 'Praza de España', a zona axardinada fronte á Casa do Concello, que din estaría sinalada para unha 'entresaca' próxima, que hai unha palmeira que está a morrer.

    Coido que, máis aló de sinalar feitos, cabería lembrar algunha cousa sobre os xa citados.

    Na evolución dunha vila como Ribadeo, os cambios son unha constante de xeito case obrigado. A construción do que é o actual C.P. Gregorio Sanz non se fixo baseada nunha corta de árbores, senón máis ben rodeada de novas plantacións, parte das que agora foron cortadas. Os exemplares cortados na praza de Pancho Maseda pasaron no seu momento non só a adornar, senón a facer máis humano ese espazo, que ó longo do tempo viu outras modificacións. O actual parque, sexa a zona de 'Parque de San Francisco' ou a coñecida como 'Praza de España', bebe o seu uso do antigo campo da feira, por moito que o nome tradicional de 'O Campo' vaia decaendo; un lugar que dende que os documentos gráficos dan testemuña, vese con árbores, aínda que, pola súa dedicación comercial, menos que na actualidade.

    As cortas no C.P. Gregorio Sanz teñen xerado fortes protestas a posteriori. Tivo que ser así porque ata que houbo evidencia, non houbo noticia, e moito menos consulta. Dos da Praza de Pancho Maseda, moitos menos e menos visibles, tampouco houbo consulta nin noticia. Do parque, polo momento, non hai noticia (nin consulta). Pero nestas circunstancias, que xa se chame ‘Praza de España’, evocando algo diferente a un parque, non dá lugar a tranquilidade.

    Non quero entrar en discusións diversas que se veñen dando, como digo, a posteriori. Sen poder substituír o que sería necesario diálogo anterior, claro. E sen poder aspirar a máis que a cambiar a forma de facer as cousas en diante. Os feitos pasados e os temores cara ó futuro, sinxelamente están aí e pódese aprender.

20241126

Poder e medios de comunicación. Galicia, s. XXI

    Dou difusión a este acto que a Agrupación Cultural Francisco Lanza presente este venres 29 de novembro:

ACTO: 
CHARLA-COLOQUIO
TEMA: 
PODER E MEDIOS DE COMUNICACIÓN: O CASO GALEGO
PONENTE: 
PRESENTA O ACTO: 
FARRUCO GRAÑA (Presidente da ACFL)
DATA: 
VENRES 29 DE NOVEMBRO
LUGAR: 
CASA DO VIEJO PANCHO
HORA: 
20,30

 

Este venres 29 de novembro, ás 20:30h. na Cada do Viejo Pancho, vai haber unha charla coloquio sobre a situación dos medios de comunicación e as relacións destes co poder. Impartirá a charla Luis Álvarez Pousa, director da revista "Tempos Novos" e profesor na Facultade de Ciencias da Comunicación da USC. Presentará o acto, Farruco Graña, presidente da ACFL. Agardámosvos que esta información sexa do seu interese e do dos seus lectores e lectoras ou oíntes.

20241125

Un 25N máis en Ribadeo

    Hoxe 25N foi a concentración anual pedindo parar a violencia machista. Nada máis que dicir. Deixo unhas poucas fotos, de Suso Fernández as do propio acto, e de Dores Abel da ambientación da praza do 8M onde se celebrou, e o texto lido, a versión galega dun texto a nivel internacional da Marcha Mundial das Mulleres:








25N | MANIFESTO 

No Día Internacional contra a violencia machista a Marcha Mundial das Mulleres quere colocar o foco na multitude de formas que toma a violencia machista e que ten como resultado máis terríbel o feminicidio. 

O feminismo organizado leva décadas denunciando os crimes machistas como máxima expresión da violencia machista, mais esta violencia toma numerosas formas que tecen unha rede de opresión sobre as mulleres, nomeadamente as de clase traballadora, que cómpre enfrontar en todas as súas dimensións para avanzar na transformación social e na construción dunha sociedade xusta e feminista. 

A maior parte das agresións non teñen lugar en espazos alleos ao cotiá senón nos entornos máis próximos: familia, lecer, traballo, ensino, espazos de participación social e política. E son estos espazos onde é máis difícil enfrontala e combatela. 

Fronte ao avance do movemento feminista colocando no debate público a centralidade do combate da violencia machista para a transformación social existe unha reacción da dereita e dos sectores máis reaccionarios da sociedade de negación da violencia machista. Esta posición avanza na destrución de conquistas como o consenso social sobre a necesidade dunha educación en igualdade nunha sociedade activa no combate da discriminación e a violencia machista. 

Desaparición das políticas públicas. 

Despóis dunha década de conquistas en materia de dereitos para as mulleres, a crise capitalista que enfrontamos co desmantelamento do público como ariete trae consigo o abandono das políticas públicas de prevención, detección, acompañamento e sensibilización fronte á violencia. Hai un número cada vez maior de institucións que recortan programas e iniciativas para loitar contra a violencia machista. 

Normalización da violencia 

Na última década o feminismo colocou nun espazo central da vida pública a denuncia dos feminicidios e das agresións machistas. Hoxe asistimos á normalización desta violencia extrema contra as mulleres onde a reacción social se limita a continuar o reconto de asasinatos sen mover nada da axenda pública. Malia que o feminismo convoca en ducias de localidades do país unha resposta contundente a cada crime a participación social é escasa e as institucións empregan a mobilización social para “cumplir” mentres desmantelan as súas políticas de igualdade. 

Agresións e debate social. 

Despóis da vaga mobilizadora que o feminismo reimpulsou en 2018 os debates sobre a violencia machista, especialmente a sexual, ocupan parte do debate público o que permite visibilizar que a violencia é sistemática e transversal. O avance no debate público permitiu colocar no foco non só as diferentes violencias machistas (sexuais, institucionais, xudiciais, sociais) senón a transversalidade de moitas delas a nivel social. Este 25 N estas son as nosas demandas inmediatas para o combate da violencia machista: 

• Fronte á violencia psicolóxica: educación en igualdade e medidas de autoprotección que nos permitan vivir sen medo, combater os estereotipos de feminidade e masculinidade que reforzan os roles de xénero e nos sitúan na subordinación e dependencia. • • Fronte á violencia sexual: acceso ao traballo remunerado, vivenda e apoio psicolóxico continuado ás mulleres vítimas, especialmente ás que viven situacións de trata e ás que queren abandonar a prostitución.

• Fronte á violencia xudicial: para evitar a revitimización reclamamos formación para o persoal funcionario e ampliación dos xulgados de xénero ao conxunto das cidades do país; garantías de protección para as vítimas e para as súas crianzas, nin custodia nin réxime de visitas para os pais denunciados por maltrato. Ante a privatización da xestión dos centros de atención ás vítimas por parte da Xunta, reclamamos que todos os medios que se poñan a disposición, así como a súa xestión, deben de ser públicos, única forma de que prime o interese de servizo fronte a intereses de lucro.

• Fronte á violencia na saúde: a saúde das mulleres debe terse en conta na ciencia médica e farmacolóxica, que historicamente só tiveron unha perspectiva androcéntrica. Demandamos servizos públicos de saúde que garantan o coidado do conxunto da poboación, con medios e prazos razoábeis, que eviten sobrecargar as mulleres cos coidados de doentes e dependentes. Precisamos que a educación sexual forme parte da saúde, que se garanta o dereito ao aborto na rede sanitaria pública máis cercana e que se poña fin a prácticas médicas que constitúen violencia obstétrica.

• Fronte á violencia no traballo: que se obrigue ás empresas a teren protocolos de acoso, se fagan públicos e se poñan en práctica; que se difundan todas as formas de violencia e se garanta que todas as persoas que conviven no traballo as identifiquen e coñezan os mecanismos para denuncialas e, sobre todo, que as vítimas conten sempre con todas as medidas de protección.

• Fronte á incomprensíbel separación das competencias de igualdade e de violencia de xénero en dúas Direccións Xerais e á supresión da Secretaría Xeral de Igualdade no goberno da Xunta, reclamamos que as políticas de igualdade deben ser centrais na organización dun goberno que pretenda acabar coa violencia de xénero. 

E engadimos que a persoa que asuma o papel de rexer ou coordenar as políticas contra as violencias de xénero debería ter formación en igualdade e coñecer as alternativas feministas para o combate de todas as formas de discriminación das mulleres, entre as que se encontran as violencias contras as mulleres. 

A violencia machista ten moitas formas: combatámolas todas!

Un izado de bandeira

    Hai uns días difundín a convocatoria do izado de bandeira na praza de San Miguel de Reinante, correspondente co que o ano anterior se fixera na Frouxeira e cos que se fixeron tano o pasado ano como este ou no anterior máis en diversos puntos de Galicia. Deixo agora aquí algunha cousa sobre o tema, enviadas por Pancho Campos e Enrique Fernández Rivas, a máis do comunicado de Via Galega despois do acto.





    Comunicado:

Máis de 170 localidades izaron hoxe a bandeira e 56 Concellos realizaron distintos actos, na acción promovida por Vía Galega, nos que a bandeira galega foi protagonista

Durante esta semana, a bandeira galega tivo presencia na rúa e pendurouse en vivendas e fiestras de toda Galiza. Está acción enmárcase nas campaña que VIA GALEGA vén desenvolvendo para divulgar e e popularizar os nosos símbolos nacionais, o himno e a bandeira.

Levamos tres anos facendo coincidir esta campaña, na que a bandeira galega é protagonista durante unha semana, co aniversario da I Asemblea Nacionalista das Irmandades da Fala que se celebrou en Lugo o 17 e 18 de novembro de 1918. Este ano cúmprense 106 anos daquela efeméride, na que asinaban un manifesto, entre outros, Castelao, Ramón Cabanillas, López Abente, Xaime Quintanilla, Losada Diéguez, Peña Novo, Vicente Risco, Antón Vilar Ponte, Victoriano Taibo, Anxel Casal, Ramón Villar Ponte e Xoán Vicente Viqueira que se proclamaban nacionalistas, afirmando: Tendo Galicia todas as características esenciais de nacionalidade, nós, nomeámonos, de hoxe para sempre nacionalistas galegos, xa que a verba rexionalismo non recolle todas as aspiracións nin encerra toda a intensidade dos nosos problemas.

Dando resposta a este chamamento de expresión da nosa condición nacional mediante a nosa bandeira, hoxe, 23 de novembro, máis de 170 localidades izaron a bandeira e 56 concellos realizaron distintos actos, nos que a bandeira galega foi protagonista. Nestes actos recitáronse poemas de Marica Campo (creados expresamente para está campaña), Manuel María, Ramón Cabanillas, Pousa Antelo, López Abente, Delgado Gurriarán alusivos todos eles a nosa bandeira.

Contouse ademais con diferentes actuación musicais e deuse lectura ao un manifesto referido á xestación e significado dos nosos símbolos, á relevancia e actualidade do manifesto nacionalista das Irmandades da Fala e ao dereito a exercermos e existirmos como pobo.

Para moitos destes actos contouse tamén co apoio dos concellos para a localización, a autorización e o apoio loxístico para colocar a bandeira e que siga ondeando no futuro. Temos, tamén, o compromiso doutros concellos que, por diferentes motivos, hoxe, non lle foi posíbel, mais que teñen a intención de colocala no futuro.

Entre os concellos que se izaron bandeiras e se realizaron actos están: A Coruña, Guarda, Allariz, Ames, A Mezquita, A Pobra de Brollón, A Pobra de Caramiñal, A Rúa, Arzúa, Barreiros, Bueu, Cangas, Cedeira, Compostela, Fene, Ferrol, Gondomar, Lugo, Maceda, Mazaricos, Moaña, Moeche, Muras, Muros, Narón, Ourense. Outes, Pontevedra, Pontecesures, Porto do Son, Redondela, Ribadavia, Samos, San Sadurniño, Santiso, Taboada, Teixeira, Teo, Tomiño, Tui, Val Miñor, Verea, Vilar de Barrio, Vilar de Santos, Vigo, etc.

VÍA GALEGA móstrase moi satisfeita polo resultado da campaña de exposición e exhibición da nosa bandeira levada a cabo do 17 ao 23 de novembro. Unha resposta activa que supuxo que se contaran por miles as bandeiras que engalanaron o País e luciran nas fiestra e varandas.

VIA GALEGA continuará no empeño de que todos os concellos coloquen bandeiras galegas en lugares visíbeis e que permanezan no futuro. Pois, se para todos os países os seus símbolos son importantes, para unha nación como a galega, sen estado de seu e sometida durante séculos a un proceso de total asimilación, aínda cobran maior relevancia. Son o noso carné de identidade que amosan a nosa pertenza a unha nación. Os símbolos patrios únennos como galegas e galegos; fortalecen a nosa tan necesaria estima colectiva e afirman a nosa vontade de sermos donos do noso destino como pobo.

Renda, riqueza, fenda, colonialismo. Un detalle nun gráfico


    O gráfico aue deixo arriba está tomado de https://www.eldiario.es/economia/atlas-renta-exito-colaboracion-ine-hacienda_129_11830617.html, e foi publicado con licenza https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.es que permite reproducilo aquí. E tamén facer algún amaño sobre el. Deixo en baixo o amaño e paso a un pequeno comentario:

    Como se ve, a Comunidade de Madrid pasa ó primeiro posto en renda media, mentres cae ó terceiro en renda mediana e no limiar de pobreza. Só Cataluña amosa algo semellante, se ben en moita menor escala. A cousa é o seu significado. A renda media é coller a renda total e dividila entre a poboación. É dicir, se nunha poboación de 100 persoas unha gaña 10 000 000 € ó ano e os outros 99 sobreviven como poden con 1000 €, a renda media sería aínda superior ós 100 000 €. 
    Outra cousa é a renda mediana. Isto é, a renda que ten quen ten tanta xente que gaña máis como que gaña menos ca el. No caso anterior, esa renda sería de 1000 €. Coido que a diferencia entre ambos datos pode ser significativa, como no exemplo.
    Pódese ver que mentres a 'renda media' indicaría a riqueza xeral como ganancia por soldo ou rendementos do capital, a renda mediana daría unha idea da riqueza dunha persoa calquera collida ó chou. Esta segunda sempre será menor: as rendas máis altas levan unha maior tallada da riqueza total, co que queda menos a distribuír entre a xente de a pé, que constitúe a maioría e onde cadra o individuo de renda mediana.
    No gráfico vese que hai unha certa proporcionalidade nas diversas comunidades entre ambas rendas, pero no caso conreto de Madrid a diferenza dispárase. Significado? As rendas moi altas están máis concentradas na capital do estado, en parte polas miores oportunidades que oferta a capital para os negocios co propio estado, en parte polo desarme fiscal desa comunidade, que remata en 'dumping', en trato de favor ás rendas altas que pagamos o resto da xente e das comunidades. Ó fin, unha fenda que incrementa o efecto colonial da capital sobre o resto dos territorios, en particular, dos máis afastados e con menor poder.
    Non, non é só un detalle nun gráfico...

De onte, pola paz

    Onte, domingo, 12:30, Cantón  dos Moreno, como xa ven sendo 'tradicional' en Ribadeo, tivemos unha nova asemblea pola paz. Deixo en baixo o cartel de Suso, algunhas fotos tamén del e o audio da xuntanza, na que estivemos trinta persoas zarandeadas polo vento a máis de polas circunstancias de medre das guerras.Un momento onde as accións pola paz, de construción da paz, son máis difíciles ó tempo que máis necesarias.






20241124

Recuncho da lectura: Amor de tango

 


Recuncho da lectura: Amor de tango

     Amor de tango. Mª Xosé Queizán. ISBN 9788497825931. Edicións Xerais de Galicia. Vigo 2007. 189 px.

    Unha historia que pretende condensar historia, Vigo, mulleres, ideas, sen unha estrutura firme nin desenvolvemento temporal claro. Mais queda un conxunto máis ou menos harmonioso que leva ata o final e aínda consegue enraizar á autora na propia historia sen sobresalto. Coido que non é unha obra mestra, mais agradable de lectura e que paga a pena. Unha cousa: dá un plus o coñecer Vigo...

Crepitantes. Xosé Carlos Rodríguez Rañón

 

“CREPITANTES”

Xosé Carlos Rodríguez Rañón

    Este benintencionado proxecto experimental principiou hai xa sete anos por iniciativa da polifacética artista viguesa Elisa González García cando contaba con só 26 anos. A súa intención era plasmar plasticamente as súas experiencias persoais (para lembrar ou esquecer, que de todo houbo) coa fibrose quística, unha doenza dexenerativa e incurábel que afecta especialmente os pulmóns e que sofre desde que era ben cativa.

    Hoxe, grazas a internet e ás redes sociais e nomeadamente ao seu perfil en Instagram @crepitantes, milleiros de persoas do mundo enteiro comparten os seus medos e as súas esperanzas, os seus bos momentos e as súas desgrazas. O nome escolleito ten que ver co característico ruido que fan os pulmóns lesionados, semellante ao crepitar do lume, ao despegar un velcro, ao de inxerir un grolo ou ao de remexer o xeo.

    Así, a incómoda mucosidade típica da súa sintomatoloxía rematou convertida nunha graciosa ilustración colorista dunha tenra criatura de ficción con vida propia chea de amabilidade e de sentido do humor para humanizar a xeito de (auto)terapia a evolución das súas diferentes fases, moitas veces difíciles de aturar e narrar. Esta idea estivo baseada na doutros doentes doutras graves patoloxías que tamén quixeron facer partícipes os demais do que lles acontecía como foi o caso de Pepe Espaliu e Félix González Torres coa sida ou de Josune Urrutia e Miguel Gallardo co cancro.

    En 2021, a propia Elisa explicou no Congreso dos Deputados as urxentes e custosas necesidades sanitarias dos afectados, moitas veces orfos de coidados polo desleixo do sistema de saúde ou polo desmoralizante procedemento burocrático. Recentemente, todo este seu inxente e singular traballo foi premiado pola fundación María José Jove como exemplo de compromiso, loita, resiliencia e valentía dos implicados.

20241123

Tres actos

Tres actos

    Hoxe houbo perto a Ribadeo tres actos ós que quixera ter asistido por diferentes motivos. Non fun a ningún deles. Hai días así, nos que parece que a vida non chega nin de lonxe. Ó fin, coido que non é que o pareza, senón sinxelamente que a vida quédase curta, moi curta, por moito que nalgún momento poidamos querer dimitir dela e máis de un ou unha a curte de propio intento.

    Precisamente de vida trataba un dos actos. Da perda dunha vida, Do acompañamento dun cadáver nos seus últimos movementos sobre terra. Sei que estivo ben acompañado; eu só sería unha figura á beira no enterro.

    O segundo tamén trataba de vida, pero doutro xeito totalmente diferente: a concentración polo futuro de Alcoa (convocante: o comité de Alcoa. En baixo deixo algunha das fotos que me proporcionou Mati). Neste caso non era a miña intención tanto integrarme, como máis ben facerme partícipe do sentimento dun problema próximo socioeconómico. Non vou insistir máis no tema: quen vaia seguindo o blog sabe o que penso de Alcoa e o seu desenvlvemento, aínda coas dúbidas que poda ter e pese a que a estas alturas, unha falta de solucións non sexa solución.

    O terceiro tamén trataba de vida, pero doutro tipo: da vida das ideas e da compartición delas con outra xente. Cadaquén coa súa visión, si, que estou seguro que dentro desa 'outra xente' (polo que parece, unhas 150 persoas) habíaa con pensamentos ben diversos ós meus en relación ó acto. Refírome ó izado da bandeira galega (aquí, a convocatoria deste ano e en baixo, a nota de prensa posterior e unha foto que me chegou por outra vía), desta volta na praza de San Miguel de Reinante. Eu, que fuxo de simbolismos... 

    En fin, repito, a vida non chega. Comprobámolo a cada paso. Pero non estou fixo de que se tivésemos varias soubésemos xestionalas moito mellor.




Nota de prensa de Via Galega sobre o izado de bandeira:

Durante esta semana, a bandeira galega tivo presencia na rúa e pendurouse en vivendas e fiestras de toda Galiza. Está acción enmárcase nas campaña que VIA GALEGA vén desenvolvendo para divulgar e e popularizar os nosos símbolosnacionais, o himno e a bandeira.

Levamos tres anos facendo coincidir esta campaña, na que a bandeira galega é protagonista durante unha semana, co aniversario da I Asemblea Nacionalista das Irmandades da Fala que se celebrou en Lugo o 17 e 18 de novembro de 1918. Este ano cúmprense 106 anos daquela efeméride, na que asinaban un manifesto, entre outros, Castelao, Ramón Cabanillas, López Abente, Xaime Quintanilla, Losada Diéguez, Peña Novo, Vicente Risco, Antón Vilar Ponte, Victoriano Taibo, Anxel Casal, Ramón Villar Ponte e Xoán Vicente Viqueira que se proclamaban nacionalistas, afirmando: Tendo Galicia todas as características esenciais de nacionalidade, nós, nomeámonos, de hoxe para sempre nacionalistas galegos, xa que a verba rexionalismo non recolle todas as aspiracións nin encerra toda a intensidade dos nosos problemas.

Dando resposta a este chamamento de expresión da nosa condición nacional mediante a nosa bandeira, hoxe, 23 de novembro, máis de 170 localidades izaron a bandeira e 56 concellos realizaron distintos actos, nos que a bandeira galega foi protagonista. Nestes actos recitáronse poemas de Marica Campo (creados expresamente para está campaña), Manuel María, Ramón Cabanillas, Pousa Antelo, López Abente, Delgado Gurriarán alusivos todos eles a nosa bandeira.

Contouse ademais con diferentes actuación musicais e deuse lectura ao un manifesto referido á xestación e significado dos nosos símbolos, á relevancia e actualidade do manifesto nacionalista das Irmandades da Fala e ao dereito a exercermos e existirmos como pobo.

Para moitos destes actos contouse tamén co apoio dos concellos para a localización, a autorización e o apoio loxístico para colocar a bandeira e que siga ondeando no futuro. Temos, tamén, o compromiso doutros concellos que, por diferentes motivos, hoxe, non lle foi posíbel, mais que teñen a intención de colocala no futuro.

Entre os concellos que se izaron bandeiras e se realizaron actos están: A Coruña, Guarda, Allariz, Ames, A Mezquita, A Pobra de Brollón, A Pobra de Caramiñal, A Rúa, Arzúa, Barreiros, Bueu, Cangas, Cedeira, Compostela, Fene, Ferrol, Gondomar, Lugo, Maceda, Mazaricos, Moaña, Moeche, Muras, Muros, Narón, Ourense. Outes, Pontevedra, Pontecesures, Porto do Son, Redondela, Ribadavia, Samos, San Sadurniño, Santiso, Taboada, Teixeira, Teo, Tomiño, Tui, Val Miñor, Verea, Vilar de Barrio, Vilar de Santos, Vigo, etc.

VÍA GALEGA móstrase moi satisfeita polo resultado da campaña de exposición e exhibición da nosa bandeira levada a cabo do 17 ao 23 de novembro. Unha resposta activa que supuxo que se contaran por miles as bandeiras que engalanaron o País e luciran nas fiestra e varandas.

VIA GALEGA continuará no empeño de que todos os concellos coloquen bandeiras galegas en lugares visíbeis e que permanezan no futuro. Pois, se para todos os países os seus símbolos son importantes, para unha nación como a galega, sen estado de seu e sometida durante séculos a un proceso de total asimilación, aínda cobran maior relevancia. Son o noso carné de identidade que amosan a nosa pertenza a unha nación. Os símbolos patrios únennos como galegas e galegos; fortalecen a nosa tan necesaria estima colectiva e afirman a nosa vontade de sermos donos do noso destino como pobo.

20241122

MANDA TRUCO... CO TRATO! María Luísa Mon Bellón

     Deixo en baixo unha publicación do pasado fin de semana na Comarca. Gustoume, pedínlla a autora e aquí está:

MANDA TRUCO... CO TRATO!

Por María Luísa Mon Bellón

    Que afección tan desmedida temos neste país noso de adoptar con agarimo todo o que vén de fóra con menoscabo do propio.

    Descoñecemos e deixamos que esmorezan as nosas tradicións para acollermos costumes que non son nosos, totalmente alleos á nosa cultura e que nos atraen con esaxerado entusiasmo.

    Remitámonos ao nº 5457 de “La Comarca del Eo”, de data 2 de novembro pasado, no que Acisa se gaba do grande éxito que estivo a ter unha das súas iniciativas que animou as crianzas de tres a nove anos a se disfrazaren de “monstruítos de Jalogüín” que se dedicaron a visitar diversas tendas do comercio local retando á clientela co famoso “¿Truco o trato?”.

    Parece ser que na idea colaborou tamén unha academia de inglés e ámbalas dúas entidades tiñan como obxectivo “que pasasen unhas horas diferentes” ao tempo de conciencialos dende a infancia como futuros compradores optando polos negocios locais.

    Manda truco, pero sentíndoo moito, non hai trato. Vai ser que non, polo menos para algúns de nós.

    Os irlandeses que exportaron a súa festividade estarán a se preguntar aínda hoxe polo motivo do seu éxito sen teren que poñer esforzo ningún en acadar que un pobo coma o noso esqueza que ten unha tradición de seu chamada Samaín.

    As multinacionais do consumismo xa se están encargando de que os pobos esquezan o que os identifica, de ergueren xenreira sobre daquilo no que foron criados, para formaren consumistas que respondan aos seus intereses.

    Porque, miñas donas e meus señores, o coñecemento e a cultura están pasando a mellor vida. A fase de aculturización que estamos vivindo é do máis agresiva e ninguén parece decatarse do moito que se está a perder polo camiño.

    Hai poucos días, de volta á casa e á anoitecida, polas Catro Calles da nosa vila pululaban numerosos grupos de nenos a nenas disfrazados de Halloween. Entraban nas tendas berrando dende as portas: --“¿TRUCO O TRATO?”. Só lles faltaba formular a pregunta en inglés (“Treat or trick?”) e a reconversión ao alleo sería total.

    Curioso é que, cando chega o tempo de Entroido, apenas se ve picarada ou adolescentes vestidos de mascaritas. O abandono do propio substituído polo de fóra é o que impera. Pero isto non é o peor. O máis triste é o descoñecemento, a desinformación e, en casos, o desprezo máis absoluto polo noso.

    A moda maniática de lles poñer nomes en inglés ás tendas é outra teima. A que público van dirixidas mensaxes coma “Bakery and coffee. Keep calm and eat chocolate”, “This is a bad place for a diet”? Que se pretende? Paletada, postureo, alleamento, que o público comprenda este código? Cando se nos anima a “Coffee to go”, traducido como “Llévame a casa” é sinxelo preguntarse onde aprendeu o idioma quen rotulou iso nun escaparate dun local comercial.

    Non vos riades, porque o conto é triste (Castelao dixit).

    Cando escoito un cativo ou cativiña contestarlle en galego a súa nai, volvo a cabeza sorprendida, como se estivese oíndo coreano. Algo xa tan pouco usual que custa traballo dixerir. Admitir que, en tan poucos anos, se conseguise este desapego polo noso dá moito que pensar. Dá mágoa e xenreira.

20241120

Triángulo: libro de F. Díaz-Fierros sobre a medición da Terra

    Será mañá xoves pola tarde. Deixo o collido na páxina da editorial, e en canto a Díaz-Fierros, hai moitas cousas xa no blog ou na Galipedia:

    Dous franceses e un galego nas illas Pitiusas
    Entre 1806 e 1808, o matemático e astrónomo, Xosé Rodríguez González (Bermes, Lalín, 1770 - Santiago de Compostela, 1824), xunto cos franceses Jean-Baptiste Biot e François Arago, percorreron as illas Pitiusas nunha expedición científica que serviría para definir o metro como sistema universal de medida. Os seus traballos e aventuras constitúen un relato histórico do máximo interese para poñer en valor a importancia deste matemático galego neste logro científico.

 



20241118

Detrás das institucións

Angrois. Xosema, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=27420563

Detrás das institucións

    Literalmente, os cidadáns estamos detrás das institucións. E en varios sentidos. Somos quen votamos e polo tanto, temos algo que dicir para poñer ou sacar xente, formas de facer, ou leis. Somos quen nos beneficiamos ou sufrimos as súas decisións e a aplicación das mesmas. Somos, en fin, quen debemos, como 'propietarios' e como 'clientes' segundo a faceta das dúas anteriores que apliquemos, repito, como propietarios ou como clientes das mesmas, quen podemos reclamar ou esixir cambios e turrar ata conseguilos para que as institucións cumpran a súa función, para crear novas (aínda que ese sería un segundo paso, por tras de facer que as que hai funcionen) ou desfacernos das inoperantes ou inconvenientes.

    Hai moitos exemplos que se poderían dar. De feito, varios por cada institución segundo a época de vida que estea a pasar cada unha. Pero en calquera caso está claro que correspóndenos a nós, como cidadáns, loitar por -e se é necesario, contra- as institucións. A nós corresponde facerlles un seguimento, máis aló dos mecanismos que se supón deberan levalo a cabo de xeito interno a elas mesmas. Sexa un goberno, local, provincial, autonómico ou estatal, un servizo -sanitario, de ensino, xudicial, ...- ou mesmo un dos chamados chiringuitos para externalizar funcións de gobernación e xestión, como Portos de Galicia ou Puertos del Estado, entre outros moitos. E, despois dese seguimento, actuar.

    Claro que, cadaquén ten as súas cousas, as súas vidas, e ninguén anda sobrado de tempo para facelo. Isto é, o facer o seguimento e conseguir un funcionamento adecuado require un esforzo da cidadanía, que de calquera xeito en xeral non chegará a controlar nin sequera que debera abranguer ese control. Pero hai que facelo na medida do posible. Para poder desfrutar unha información adecuada -léase 'o que está a pasar na TVG', para evitar situacións de perigo -agora resulta que o fiscal pide a retirada de pena ós cargos de ADIF polo caso de Angrois-, para cumprir a xustiza medioambiental -múltiples desleixamentos e agresións na costa, como no caso da illa Pancha, por non falar da ocupación de zonas indables e cambio climático-, para reclamar saúde pública -chega cos máis de sete mil mortos nas residencias de Madrid no COVID-, para o adecuado coidado dos nosos maiores na residencia máis próxima, ou outros moitos casos e situacións. Un cidadán ou cidadá se fíe ou non do sistema, que pase das situacións, non é cidadán, senón súbdito do sistema. Sexa cal sexa ese sistema, político, social ou económico.

    Todo o anterior sen esquecer que, fóra das institucións, hai casos flagrantes de incumprimentos por parte privada que se benefician da disfunción institucional. 

20241117

20241117: pedindo a paz en Ribadeo

Nas vistas da Terra dende o espazo vese a realidade: compartimos un mundo, necesitamos a paz. (Imaxes da NASA)

    Hoxe houbo unha nova concentración pola paz en Ribadeo. Corenta persoas acodemos ó Cantón, fronte á Torre dos Moreno para facer ese exercicio que consideramos necesario: pedir a paz. En baixo quedan as verbas que se dixeron (salvo uns segundos ó comezo).


O tren que non para


 O tren que non para

    Hai pouco tiven ocasión de viaxar en AVE. Para alguén de pobo (parece que ata ten diferente sentido ó castelán 'de pueblo') que di ir en tren a usar de xeito esporádico o FEVE, iso de ter unha pantalla en fronte marcando que vas a 300 km/h, que corroboras co paso dos campos á beira, é un choque mental. Iso de comprobar que un tren, a unha hora pouco apetecible, un día 'normal' de semana vai cunha ocupación alta das súas 510 prazas, fronte ó baleiro do vagón automotor único que recorre ás veces ás vías de FEVE, tamén.

    Escáner, varias persoas atendendo na entrada da estación, gardas de seguridade... calculo que a viaxe duns 400 km que fixen, pouco máis de 3 h, recadou uns 12 000 €. Mentres, no FEVE, as dúas persoas no tren, cando hai alguén que revise os billetes e os cobre), a cousa queda un par de ordes de magnitude por baixo para un recorrido de máis de dobre do tempo. Iso si, a ollo, os custes de construción, operación e mantemento presentan unha escala se non semellante, ao menos tamén de diferente orde.

    Ver pasar as vilas dá unha sensación de tránsito, de algo pasaxeiro, redundando no sentirse un mesmo iso, pasaxeiro. Pero, ó tempo, dá lugar á reflexión sobre o illamento das viliñas e lugares ó pé dunha rede que une os grandes núcleos urbanos, mais discrimina, invisibiliza mentalmente e axuda a baleirar as vilas. Tárdase máis entre as estacións de Ribadeo e Oviedo, 100 km en liña recta, que entre a de Oviedo e Madrid (Clara Campoamor, a antiga Chamartín), case catro veces máis en liña recta. É certo que a orografía vai cambiando, pero non xustifica nin con moito a diferencia.

    E, mentres as vilas esmorecen, hai quen se pregunta por que. A pregunta non soe facerse no sentido de por que se impoñen as condicións para ese esmorecemento. Non, senón por que o fan, por que esmorecen, de xeito illado desas condicións. Como se esmorecer fora unha opción elixida, unha opción tomada por vagancia, 'porque as vilas merecen o que lles pasa', e así, claro, como non lles vai pasar? É dicir, unha versión a 'nivel vila' das acusacións que se fan a nivel individual (por moi xenéricas que sexan), a 'nivel xente' de cada quen ten o que se merece. Como se as condicións impostas externamente non contaran, como se foran realidades sen conexión.

    E, mentres, de xeito literal, o tren non para. O progreso non para. Ou os progresos, que a concepción, desenvolvemento e idea de progreso pode ser moi diferente segundo as persoas. E as vilas quedan sen estación, a modo da chafada comitiva de benvida na película 'Bienvenido, Mr. Marshall', aquela que só recibía dos moi esperados norteamericanos o pó do paso dos seus automóbiles.

-

    Unha nota final por se fai falta aclaración: non importa que estea a favor ou en contra do AVE como tecnoloxía; por exemplo, consume máis recursos que o FEVE, pero menos que o avión. Sinxelamente, a cousa é así.

“Non mires á balsa de ALCOA”. Iván Rodríguez Lombardero

Unha curiosidade: a balsa, en Google Maps, aparece da mesma cor que a auga... (captura de Google Maps)

“Non mires á balsa de ALCOA

O pasado 11 de outubro a Xunta de Galicia publicou unha Declaración de Impacto Ambiental (DIA) favorable para o recrecemento da balsa de lodos vermellos de Alcoa. Unha DIA “singular”, como denuncian ADEGA, Ecoloxistas ou Petón do Lobo, que no seu primeiro apartado inclúe un texto literal que deixo ó seu xuízo:

“A avaliación non inclúe os aspectos de seguridade das instalacións, estabilidade xeotécnica, de seguridade e saúde no traballo, de minería, estradas e outros que posúan normativa reguladora e instrumentos específicos e se atopan fóra do alcance da avaliación ambiental, nin todo aquilo que se atopa fóra das cotas (100msnm-104msnm) nas que se pretende a execución do proxecto, nin das canteiras ou zonas de extracción de áridos e pedra, nin os que se deriven da caracterización dos barros a depositar nin dos plans de emerxencias interiores e exteriores”.

É dicir, que adiante. Non temos claro se caerá todo, se vai ser seguro para o persoal, se se vai restaurar ou non, se os viais van ser empregados de acordo coa norma, pero polo tema “ambiental”, adiante. Semella que as asinantes non queren a responsabilidade de aprobar por urxencias políticas un proxecto con tantos aspectos pendentes de aclaración. Un exemplo: durante o trámite ambiental o departamento de Saúde Pública caracterizou os lodos como irritantes e corrosivos, e polo tanto perigosos, o que podería modificar os informes previamente remitidos polos restantes departamentos consultados…

Pese a resolución favorable, abondan no texto as condicionais e as dúbidas, entre as cales a unha semana da catástrofe da DINA en Valencia debemos salientar este parágrafo sobre o informe da Dirección Xeral de Emerxencias e Interior:

“Revisada a documentación en relación coa avaliación dos efectos derivados da vulnerabilidade do proxecto ante riscos de accidentes graves ou catástrofes que incidan no proxecto, se estima que son elevados, e polo tanto o promotor do proxecto ten que modificar o Plan de Emerxencia Interior para adaptarse ás novas características do depósito, que será o documento de referencia para a actualización e revisión do Plan de Emerxencia Exterior”.

Adiante, pese ó elevado risco. Cal é o risco dunha balsa de lodos? A licuefacción dos mesmos debido a fortes precipitacións, que poidan converter a terra en lama e provocar a caída dese depósito de 100 metros de altura (33 pisos!!). Agarrarémonos neste momento de crise climática -onde está a suceder seguido o nunca antes visto- ao “malo será que chova tanto, verdade”? Pois si, agarrámonos. Adiante.

Como xeólogo teño claro que se non se desmonta antes a balsa de lodos vermellos vai caer antes ou despois. Se non é por un evento catastrófico hoxe será pola falla de mantemento despois de pechar Alcoa ou -o máis frecuente- por unha mestura de ámbalas dúas cousas: un evento excepcional tras un mantemento deficiente. E aquí pasamos a outro interesante debate aberto neste caso pola Dirección Xeral de Patrimonio Natural, que informa:

“O proxecto non ten en conta no deseño un sistema que sexa independente dun mantemento activo sine die para garantir a ausencia de impactos unha vez clausurado e abandonada a actividade e o seguimento” e estima que “debe incorporar un deseño que garanta que os impactos, ordinarios ou accidentais, ao longo do tempo, non teñan posibilidade de acontecer, xerando un sistema que non sexa dependente de actuacións antrópicas de maneira indefinida para a súa viabilidade”.

O Rei Espido, finalmente! Recoñece que se dá vía libre a un proxecto que requirirá dun mantemento permanente durante séculos sen concretar quen vai asumilo (un custe que se cadra suporía a inviabilidade económica da factoría). Quen pagará esa factura sine die? Como garantir o seu cobro? Estamos a telo en conta cando falamos do beneficio de ter ALCOA na nosa comarca? Mais… ningún problema! A propia DIA resolve o asunto coa encarga de presentar un proxecto de clausura e restauración definitiva da balsa… (Pero hoxe non: mañá!)

“Fase de abandono da actividade: Remitirase ao órgano substantivo, no prazo de un (1) ano previa a finalización da vida útil das instalacións o proxecto de selado, clausura e rehabilitación das mesmas xunto co pertinente EsIA.”

En fin, que xa buscaremos a tixola cando rompamos os ovos. Adiante cun proxecto sen garantía de estabilidade nin seguridade nin plan de restauración nin plan de emerxencia. Unha decisión política da que o propio persoal técnico non semella querer responsabilizarse mentres todas cruzamos os dedos porque non pase nada. Seguimos sen querer mirar arriba, pero debéramos mirar cando menos a Valencia.

Análise elaborada por Iván Rodríguez Lombardero, coordenador do SLG en Lourenzá (A Mariña, Lugo). Xeólogo ambiental, doutor pola Universidad Politécnica de Madrid (E.T.S. de Enxeñeiros de Montes), especialista en avaliación ambiental de actividades e planificación física.