Daquel San Cibrán mariñeiro a un pobo industrial. Pablo Mosquera

Daquel San Cibrán mariñeiro a un pobo industrial

Aquela xente tiña escoitado falar dun porto cantábrico no norte de Galicia, cando na Meseta comían peixe conxelado e crían que A Coruña e Pontevedra eran as únicas provincias galegas con mar, ás veces atrevíanse a ir ata o inmortal Mondoñedo, que Álvaro Cunqueiro describiu en marabillosas fábulas. Sen sabelo, aqueles exquisitos percebes viñan dos Farillós, illas batidas pola forza das mareas e iluminadas dende o solpor pola luz dun faro, dende unha atalaia baleeira que comezou a sinalizar o porto en 1864, ata os veleiros cuxa actividade costeira marcaba a fábrica de Sargadelos.

Levaban paseando pola Muralla Romana de Lugo, admirando a Praza de Santa María entre o Pazo Episcopal e unha das entradas da súa Catedral onde o Santísimo estaba exposto día e noite por privilexio eclesiástico dende o século XV. E así para os cristiáns, Lugo era a cidade do Sacramento no primitivo Camiño de Compostela.

San Cibrán e Burela foron os dous portos do concello de Cervo. O primeiro foi un concello entre 1831 e 1840. O segundo foi unha parroquia do Concello de Noís, logo en 1840 do Concello de Cervo. Finalmente en 1998 conseguiu separarse e consolidarse como Concello. Mentres o porto de Burela foi medrando grazas á súa vocación mariñeira, o porto de San Cibrán vai en declive dende 1980 pola presenza de Alúmina Aluminio, que tamén conta cun porto propio entre as parroquias de Santa María de Lieiro e Morás. Curiosidade!. San Cibrán pasa a ser San Cibrao, e o porto de ALCOA o de San Ciprián. Alguén me explica isto?

Son varias as etapas que sitúan a San Cibrán nas cartas náuticas, mapas portuarios e direccións de navegación. Un Castro Mariño Celta visitado por pobos mariñeros e onde os normandos no século IX ensinaron aos habitantes desa Illa, hoxe Atalaia, que as baleas pequenas son comestibles e accesibles desde barcos de coiro, e así a presenza de ósos do mamífero no concheiro.

Dende o século XII ata o XVIII a caza da balea foi o surxidoiro máis antigo de Galicia, sendo San Cibrán o centro de disputas cos vascos e coa Igrexa. Dende a praia da Concha e preto da illa máis destacada, os arrastreiros saen ao mar cando o vixía acende unha fogueira tras avistar o paso dos mamíferos, que logo serán descuartizados no Cabalo -Cubelas- No século XVIII, San Cibrán será o porto das Reais Fábricas de Sargadelos -que contará hoxe como praza de Os Campos-, con camiño de peaxe a Sargadelos e alfándega dende 1850. No século XX e tras o temporal do verán de 1961 co Decreto de decembro -plan renovador-, créase unha flota atuneira que daba traballo en terra e no mar, e cuxos ingresos -quiñones- melloraron exponencialmente a calidade de vida en todas as parroquias de Cervo.

Hoxe o meu querido porto é un pobo industrial que case vive de costas ao mar. Mirando o fume que saía das chemineas de Alcoa. Protestando contra ese po vermello que o invade todo. Desaparición de case todo o comercio. Substitución da arquitectura tradicional cántabro-mariñeira por edificios de cemento e cristal cuxos veciños non teñen nada que ver coa nosa cultura e aos que tamén lles costaría explicar como lles deron a licenza de obra a escasos cincuenta metros do mar.

Moita xente descoñece a orixe da piscifactoría, nin as ruínas da salgadura, e seguramente non as canteiras da ribeira nin a historia dos apelidos da estirpe merineira -Pillado, Rubiños, Fra, Pernas, Coldeira, Díaz, Mosquera, Correa,- nun fermoso recuncho que se levantaba de madrugada co son do corno do mar. Hoxe, as quendas e os xestores substituíron as mareas, os patróns costeiros e pesqueiros e costeiros.

Pablo Mosquera Mata

 

 

Evolución e involución na Mariña. Pablo Mosquera

Evolución e involución na Mariña

    Audio de Pablo Mosquera (en castelán)

Pablo Mosquera Mata

 

Continuemos a crear conciencia social. Pablo Mosquera

Continuemos a crear conciencia social

Un equipo do Instituto de Salud Carlos III (ISCIII) publicou dous novos estudos sobre a influencia da contaminación atmosférica e o efecto das ondas de calor na aparición e/ou agravamento de determinadas enfermidades e no aumento derivado de certos ingresos hospitalarios. As investigacións, lideradas dende a Unidade de Cambio Climático, Saúde e Medio Ambiente Urbano da Escuela Nacional de Sanidad (ENS) do ISCIII, que codirixen os investigadores Julio Díaz e Cristina Linares, publicáronse na revista Science of the Total Environment.
A contaminación, en especial a do aire, provoca cada ano non menos de 60 000 ingresos nos hospitais españois, en moitos casos de pacientes con patoloxías e cadros clínicos de gravidade. É a alerta que esta semana lanzou ós responsables sanitarios nacionais e autonómicos Julio Díaz, un dos maiores expertos españois e internacionais nos danos ocasionados á saúde polos tóxicos ambientais. Este científico usou unha das sesións do congreso que celebra a Sociedad Española de Calidade Asistencial (SECA) para avisar ós responsables políticos de que non lle están a prestar nin abonda atención nin os medios adecuados á enorme ameaza para a saúde que é a contaminación.
Dr. Cristóbal Belda Iniesta. Director do Instituto de Saúde Carlos III (ISCIII): 

"La biomonitorización humana (BMH) como herramienta para determinar la exposición a sustancias químicas y sus consecuencias sobre la salud, tanto en entornos experimentales como de vigilancia activa, es una prioridad científica del ISCIII, especialmente representada en términos experimentales y tecnológicos por el Centro Nacional de Sanidad Ambiental, que como centro de investigación del ISCIII, reúne las condiciones científicas y tecnológicas más adecuadas para determinar la exposición a sustancias químicas en el individuo, de forma integrada y, sobre todo, con una perspectiva estatal. Realización de estudios de vigilancia como instrumento clave para generar información sobre niveles de exposición y como herramienta para la toma de decisiones. La publicación de este estudio de exposición a sustancias químicas en población adulta española y agradecemos al ISCIII sus esfuerzos para ponerlo a disposición del público. El estudio constituye, sin duda, uno de los estudios más completos realizados en nuestro país de interpretación de concentración en la población española de sustancias químicas de extenso uso que se añaden a una amplia variedad de productos de consumo (plásticos, espumas, construcción, equipamientos electrónicos, ropa, muebles) y con presencia en alimentos. La integración de los condicionantes ambientales es clave en la definición de políticas públicas y en la toma de decisiones en diferentes sectores, destacando el de la Salud. Entendemos que la vigilancia en humanos de los impactos de la exposición a dichas sustancias constituye una herramienta necesaria para habilitar la adopción de medidas de gestión del riesgo de exposición de la población general a las sustancias químicas."
Participaron na nosa provincia de Lugo: Jesús Núñez Calvo, Gelasio Rodríguez Rodríguez, Ignacio José Cacharrón Prieto. Laboratorio: Laboratorios BIOMIG: Ester Varela e Miguel González.
A Xunta comproba se Alcoa amplou sen autorización a balsa de lodos. 

O Goberno autonómico fixo unha inspección e solicitou documentación á multinacional ó respeto.
Todo o que antecede é información actualizada relativa á relación de vertidos industriais de ALCOA e risco para a saúde na poboación da área sobre a que inflúe o proceso industrial contaminante da factoría aluminera.
Ate o de agora decanteime polo risco físico e químico que comporta a BALSA CON LODOS VERMELLOS e esa información que traduce que puidéronse ampliar as súas capacidades para dar acubillo a lodos sen permiso oficial da XUNTA DE GALICIA; a constante reivindicación para que se amplíe a antedita "bomba fisicoquímica", a clandestina e nouturna evacuación de lodos a outros vertedoiros. Sobre o particular o comité de empresa ni n está nin se lle espera, mesmo pode chegar a colisionar cos movementos ecoloxistas que sinalan o que está a pasar.
É verdade que o Instituto Carlos III realiza estudos sobre a contaminación atmosférica e dispón do mapa de tal estado por comunidades e vertidos como son FLÚOR e CADMIO, sen dúbida os máis perigosos no caso ALCOA.
É verdade que os últimos tempos, teño podido comprobar, o mesmo que outros compañeiros na zona de Morás-Lago, vertidos ás mareas, mesmo coa recén presenza de técnico na praia da Caosa, que representando á Xunta, tomaba mostras da augua mariña en pleno vertido.
É verdade que volvemos á típica situación laboral e sindical. Contencioso entre representantes dos traballadores que temen estar sendo enganados pola patronal e poderes públicos ós que resulta "gratuíto" opinar sobre las ventajas que ten calquera operación financieira que se faga con ALCOA e GARANTE A SÚA CONTINUIDADE. Por certo, moi ocurrentes, os que pediron unha xuntanza co Presidente do Goberno para tratar do problema... supoño que o ilustre patricio faralles caso e entre a súa axenda plena de envites xudiciais fará un espazo a esta cuestión sita nun lugar ó norte do norte que limita con Inglaterra mar por medio. Amén.
Como é preciso facer algo máis que protestar por este conduto, sigoa propor.
1. Instar á Valedora do Pobo de Galicia a visitarnos e sobre o terreo comprobar e escoitar o que pasa en materia de contaminación.
2. Crear foros para publicitar o que pasa e como se denuncia por parte das agrupacións ou asociacións ecoloxistas a vulneración do DEREITO CIDADÁN
3. Crear ambiente dende as comunidades educativas para que cada cidadán sexa un axente medio ambiental.
4. Pedir a presencia de expertos do Instituto Carlos III para que veñan a un foro de información e debate sobre a situación e riscos obxectivos na comarca.

Pablo Mosquera Mata

 

 

Mondoñedo: Camelot do silencio. Pablo Mosquera

 Mondoñedo: Camelot do silencio

Pablo Mosquera

A nosa Valibria é inmortal aínda que ás veces está durmida. As súas rúas son unha sinfonía de edificios fortes ou templos que lembran a súa condición de capital ata 1833. As súas elegantes chemineas ou aqueles patios de entrada a casas fortes amosan un patrimonio histórico-artístico. Segue a ser a sede episcopal da Diócese Britoniense Dumiense. Un tratado de lendas. Unha reflexión para a lúa chea destes días de outubro en plena Feira das San Lucas.
Cada vez que vou á miña capital -porque non me sinto lugués e si mindoniense- sempre visito o fermoso cemiterio vello para ir ás tumbas de Leiras Pulpeiro, do mestre Veiga, de Lence Santar, do Pallarego e sobre todo para ler un poema de Antón Noriega Varela á humilde morada de Álvaro Cunqueiro.
É o Camelot do Reino da Choiva. A Santa Compaña de Merlín e familia. O descanso de Simbad. O espectáculo, só para almas sensibles, desas follas ocres que se desprenden na Alameda dos Remedios, e baixando pola rúa Obispo Sarmiento, á altura do pectoral de Ánimas, diante da confitería Val de Brea, polo son da Ronda e a Paula transfórmanse en finas láminas de ouro, que chegan ata a Catedral da Asunción e están bañadas na Fonte Vella.
Dende o maxestoso edificio de Santa Catalina ata o barrio dos Muiños. Mirando aquela ponte onde o bispo Fadrique de Guzmán fixo o imposible para impedir que o seguro conduto real chegase a tempo de perdoar ao Mariscal e ao seu fillo, para converter o seu sangue en semente doutra lenda. A que, entre outras, comentamos na Taberna O Valeco.
Nestes días e durante séculos coñeceranse e saudaranse feirais multirraciais e habitantes de parroquias ou lugares da nosa Galicia Cantábrica. Será fermoso ver cabalgar as nobres bestas cara ao seu descanso preto do espazo que contén o Plateresco do antigo hospital de peregrinos, os palcos para orquestras cuxo son se controla mediante mando a distancia e, por suposto, a sala dese polbo cuxo cheiro uns días gañará a partida ao do incenso.
Oferta de artesáns. Madeira, vimbio, ferramentas agrícolas, roupa e vinilos vellos. Pero tamén pan, castañas, doces galegos, e sobre todo adoro a esa Raíña Xenebra das empanadas -Millo e xouba- para rematar cunha boa augardente onde mollar un anaco da torta cuxa fisiognomía é un recordo para o rosetón da Catedral con cabelo de anxo napolitano.
Como cada outubro rompeuse o silencio. Mesmo amigos que foron seminaristas no pasado poden lembrar os seus paseos co breviario. Tamén podo ter un abrazo fraternal con antigos alumnos de Don Francisco. Podo sorprenderme coa alegría de recoñecer a Carlos Nuevo, Sito Otero Regal, Vicente Miguez, Chis Canoura, Eugenio Linares, Lino Rico, Jose Louzao, Marucho, Paco Grela... Sei que eles senten o mesmo ca min. Lembrar aos ausentes como o noso inesquecible Arcadio Mon. Sexamos felices por exercer a nosa cidadanía mindoniense, ou emocionármonos cando escoitamos as gaitas interpretar a Marcha do Antigo Reino.

Pablo Mosquera Mata

 

 

ALCOA e os seus vertidos vulneran dereitos fundamentais. Pablo Mosquera

 ALCOA e os seus vertidos vulneran dereitos fundamentais

Pablo Mosquera

Teño motivos para sinalar que o problema de ALCOA limítase á relación entre os representantes sindicais dos traballadores relacionados coa fábrica de aluminio e a multinacional con sede lonxe do noso país -Estado-Nación-Comunidade-Rexión-Concellos-Habitantes dun territorio- Esta é a primeira cuestión de trasfondo ideolóxico que debemos corrixir e difundir entre a cidadanía galega e mariña.

Teño todos os motivos para denunciar que houbo e existe unha certa colisión entre o dereito a un emprego estable e cun salario digno e as contas de resultados dunha empresa que, por desgraza, se converteu nun “monocultivo económico” para un territorio con dereitos históricos por razóns ecolóxicas, culturais, consuetudinarias, marítimas. Tal realidade funcionou e segue funcionando como "xestión do medo". "Alcoa somos todos". "Sen Alcoa non hai futuro". "Mariña depende de Alcoa". Renuncio ao meu dereito a protexer a miña saúde para continuar tendo o traballo e os soldos que xera a fábrica de aluminio.

O dito antes foi manipulado, consentido e promovido pola empresa, os seus traballadores e todas as Institucións Políticas e Económicas que operan na Mariña Luguesa. E aínda hai: persoas, cidadáns, colectivos socioculturais, que non se senten representados por tal pensamento e decisión á hora de dimitir ou de elixir. Comecemos atacando un dos temas que non foi suficientemente debatido e divulgado.

O DEREITO HUMANO A UN CONTORNO SAN E EQUILIBRADO. A maioría dos autores que manteñen a existencia deste dereito atopan a súa formulación no Principio 1 da Declaración de Estocolmo sobre o Medio Humano de 1972. «O home ten o dereito fundamental á liberdade, á igualdade e ao goce dunhas condicións de vida adecuadas tal calidade que lles permite levar unha vida digna e gozar de benestar e ten a obriga solemne de protexer e mellorar o medio ambiente para as xeracións presentes e futuras.

Un segundo instrumento xurídico que incorpora o chamado "Dereito a un medio ambiente saudable e ecoloxicamente equilibrado" atópase no artigo 24 da Carta Africana dos Dereitos Humanos e dos Pobos de 1981.

O Convenio Europeo para a Protección dos Dereitos Humanos e das Liberdades Fundamentais de 1950 non ten unha disposición especial referida a este “Dereito Humano ao Medio Ambiente”, existen, non obstante, numerosas xurisprudencias e casos referidos ao tema que demostran que, en moitos sentenzas, a Comisión Europea de Dereitos Humanos tende a recoñecer este dereito.

O DEREITO AO MEDIO AMBIENTE É UN DEREITO HUMANO DE TERCEIRA XERACIÓN. Segundo Kiss e Shelton, hai aproximadamente corenta constitucións en todo o mundo que consagran ou teñen unha referencia xeral ao dereito humano ao medio ambiente. En xeral, estas constitucións consagran a idea da protección ambiental como un "dereito humano" e, en consecuencia, o seu cumprimento é responsabilidade dos Estados.

Así, como consecuencia do deterioro ecolóxico, as políticas de desenvolvemento insostibles, a contaminación e a desertización, moitos habitantes do mundo están a migrar e abandonar os seus lugares de residencia habitual para trasladarse a outros lugares, obrigados polo dano ambiental do seu hábitat.

Unha vez máis sobre o dereito á saúde e a identificación de riscos nun territorio determinado cunha poboación que os poderes públicos -Estado e Autonomía- deben protexer, non só asistir cando se declarou a enfermidade. O Sistema de Saúde ten un antes e un despois da enfermidade. O primeiro é EDUCAR PARA A SAÚDE; PREVIR AS CAUSAS DE ENFERMIDADE; IDENTIFICALAS E ELIMINALAS. -Plans de saúde, vixiancia continuada, eliminación integral dos elementos nocivos que sabemos son causantes-

A emisión de gases de efecto invernadoiro en Lugo é "máis que" a media de Galicia. O Observatorio Galego de Acción Climática indica que a cifra vén desencadeada pola actividade do sector primario e de Alcoa en San Ciprián. O último inventario do Ministerio para a Transición Ecolóxica confirma que Lugo, de feito, concentra o 20,9% das emisións brutas de gases causantes do cambio climático en Galicia, con máis de 4 millóns de toneladas fronte ás case 19,5 que conforman o total galego.

O cambio climático provoca un aumento das mortes por calor e das infeccións transmitidas por vectores. Así mesmo, provoca un aumento de afeccións respiratorias como asma, rinosinusitis ou enfermidade pulmonar obstrutiva crónica (EPOC). Tamén é a causa do aumento da incidencia de enfermidades alérxicas, enfermidades cardiovasculares e do número de infartos de miocardio.

E volvemos ao máis urxente. Co medo a que "se están a facer cambios no estanque de lodos vermellos". "Que se está a utilizar a táctica do feito consumado". "Que haxa silencios cómplices".

As investigacións realizadas indican que o lodo vermello presenta as seguintes características: 

- Irritante: Corresponde a residuos que ao aplicarse poden provocar irritacións cutáneas ou lesións oculares. 

- Provoca graves queimaduras na pel e danos oculares graves. 

- Provoca irritación da pel. 

- Provoca irritación ocular grave. 

- Toxicidade específica de órganos diana

- Toxicidade por aspiración: pode provocar irritación das vías respiratorias

- Pode provocar defectos xenéticos

- Carcinóxeno: Corresponde a residuos que inducen cancro ou aumentan a súa incidencia. 

- Mutacións: Corresponde a residuos que poden provocar unha mutación, é dicir, un cambio permanente na cantidade ou estrutura do material xenético dunha célula.

Pablo Mosquera Mata

 

Pablo Mosquera polo 25 de xullo: Querida Eva

    Deixo unha pequena alocución de Pablo Mosquera polo 25 de xullo.

Pablo Mosquera Mata

 

Adición ó móbil: demasiado tempo perdendo o tempo. Pablo Mosquera

Lic. CC BY NC 4.0 int. https://lachustilla.blogspot.com/2016/11/la-tecnologia-hoy-en-dia.html

Adición ó móbil: demasiado tempo perdendo o tempo

Pablo Mosquera

Pode ser a única iniciativa que aparece no BOE tras a súa presentación, presenza e debate na sede parlamentaria. Algúns dos que fixemos da nosa vida unha profesión que nada tiña que ver co oficio de político e todo o que ver co servizo público constante e dende unha política que só era temporal, descubrimos que entre insultos, acusacións, sobre accións, acusacións de ultras, de ultras rescatando espazos na dereita e na esquerda caducas, alguén conseguiu situar o problema desa enfermidade social que é a adicción ás máquinas que se fixeron donas do noso tempo para que perdamos o tempo que debemos adicar a cuestións vitais propias do humanismo. Algunhas máquinas marcan o ritmo e cada certo tempo obrígannos a adicar máis tempo ao seu dominio.

Se es consciente de que por un uso excesivo do teu móbil estás descoidando o teu traballo, os teus estudos, a túa familia, e tamén deixas de facer outras actividades divertidas porque non podes pasar o tempo sen miralo, podes ter móbil adicción

A adicción ao teléfono móbil coñécese como nomofobia e refírese a un patrón de comportamento compulsivo e problemático relacionado co uso excesivo e incontrolado do teléfono móbil. As persoas que padecen adicción ao móbil experimentan unha necesidade constante de estar conectados e de usar o seu teléfono de forma excesiva, mesmo en situacións inadecuadas ou daniñas. As persoas poden recorrer ao seu teléfono móbil para evitar enfrontarse á soidade, o aburrimento, o estrés ou a ansiedade. A persoa con adicción ao móbil prefire pasar tempo co dispositivo, en lugar de participar en actividades sociais, familiares, académicas ou laborais.

Consecuencias desta adicción: illamento social e desconexión das relacións sociais. Dificultades académicas ou laborais por mal rendemento. Problemas de sono, fatiga e somnolencia diurna. Impacto na saúde física, como dor de pescozo, dor de ombreiros, fatiga ocular. Riscos de accidentes por distraccións cos teléfonos móbiles. Problemas de saúde mental, como depresión, ansiedade e estrés, así como baixo estado de ánimo, autoestima e calidade de vida xeral.

Cada vez son máis os expertos en ciencias da saúde que se preocupan e se ocupan das adiccións, e así son polo menos dez as causantes das ENFERMIDADES SOCIAIS. Causa dentro da sociedade. Dependencia vinculada a comportamentos sociais. É necesario aumentar a "dose". Síndrome de abstinencia cando non pode acceder a ela. O tratamento non pode ser só individual, debe realizarse tanto no conxunto da sociedade como desde a condición social do propio paciente. Os dez que forman parte do problema nosolóxico: drogas, alcol, xogos de azar, sexo, compras, alimentación, traballo, pornografía, tecnoloxía, actividade física. Non esquezamos: condutas de risco e cirurxía plástica.

Todas estas condicións ocorren con "teléfonos móbiles". Segundo a definición da Organización Mundial da Saúde (OMS), a adicción é unha enfermidade física e mental que crea unha dependencia ou necesidade dunha substancia, actividade ou relación. É unha enfermidade crónica, progresiva e ás veces mortal que se caracteriza por un conxunto de signos e síntomas, nos que interveñen factores biolóxicos, xenéticos, psicolóxicos e sociais.

As adiccións desenvólvense a través de episodios continuos de perda de control, distorsións do pensamento e negación absoluta da enfermidade. A persoa, ante o seu desexo de deixar ou abandonar o consumo de substancias ou comportamentos polas terribles consecuencias persoais, familiares e sociais que provoca, séntese incapaz de parar.

Pablo Mosquera Mata

 

Historia do Grupo Escolar en San Cibrán. Pablo Mosquera

 

O grupo escolar na actualidade. Recortada de GSM

Historia do Grupo Escolar en San Cibrán

Pablo Mosquera

Fai cen anos, a permanente que goberna o Concello de Cervo pon en marcha a solicitude para a creación de dúas aulas escolares, pois ata a data os alugueiros de locais xa non xuntan capacidade ó contabilizárense máis de cincuenta alumnos e alumnas ós que Sagrario Martínez e Emilio Ceide Villar ensinan como titulares de tal actividade discente. Dará fe en acta o secretario municipal Fidel Moas Mariño e dalgún xeito intervirá o oficial maior Manuel Fernández Méndez -parente meu-. Son tempos de reivindicacións. Tamén solicitan a traída de auga potable así como a reconstrución de fontes públicas moi deterioradas en Trasbar e Rúa. Mentres os patróns da flota no porto de San Cibrán piden que se fagan as oportunas obras que despexen os escollos que existen na bocana do porto.

Non será ate 1926 cando se logre que o colectivo Hijos del Partido de Viveiro en Buenos Aires se dispoñan a sufragar a obra do Grupo Escolar que se pretende e que sinalan debe ser "irmán" dos que se crean en Burela e Cervo. Para o que precisan terreos cedidos polo Concello quen aprobou tal doazón do colectivo residente na República Arxentina con data 30 de outubro de tal ano pero que tal como indica a Comisión Municipal que xestiona a posibilidade de crear tal Grupo Escolar ó igual que se fixo en Burela e Cervo, comunican existen grandes dificultades que afectan a la propia realización do proxecto, o que coincide coa proposta que fai Dona Manuela Goñi en nome do legado do seu esposo Fernández Montenegro, que supón vencer os problemas de orden económico e retomar o asunto para dotar a San Cibrán dun grupo escolar con dúas aulas para nenos e nenas. Neses mesmos tempos o Concello cede os terreos que a continuación se especifica: En Os Campos e fronte á praciña tomando como referencias a casa da viúva de Rouco e herdeiros de Vicenta Fernández, límite coa estrada e que leva consigo a concesión de 1300 metros cadrados comprendidos entre os 45 m de fronte e los 30 m de fondo, indicando a condición sine qua non de que serán sempre destino para Escolas Nacionais de carácter público. Con posterioridade, en 1929, ampliarase o espazo dos Campos contiguo ó Grupo Escolar patrocinado polos esposos Fernández Montenegro e Goñi. Polo vento norte no seu muro de cerre do patio, trinta metros cincuenta centímetros, e trinta e sete metros de fronte cara á estrada. Os doantes pagaron a cantidade de cen pesetas pola adquisición dos novos terreos.

Que a operación antes descrita se fixo mediante edictos publicados sen que ninguén acudira a tales terreos sobrantes. Co realizado e escriturado preténdese: embelecer o edificio e por outra parte evitar a ocupación dos terreos lindeiros.

Será o 26 de xullo de 1931, coa IIª República xa vixente, cando se procede á solemne inauguración do Grupo Escolar. Á dereita a aula dos nenos e á esquerda a das nenas. Pupitres de madeira con asento para dous alumnos/as. Un patio traseiro. Unhas escaleiras dianteiras de acceso ó edificio que col tempo terá por fronte outro edificio icónico. O Salón de Clotilde con funcións de Casino, hoxe desafortunadamente desaparecido para construír unha casa da cultura cunha arquitectura que racha a sintonía que houbo antes con grupo escolar.

Pablo Mosquera Mata

 

ALCOA, UN PROBLEMA PARA A NOSA SAÚDE. Pablo Mosquera

ALCOA, UN PROBLEMA PARA A NOSA SAÚDE

Pablo Mosquera

A incertidume que vive a factoría de Alcoa afecta a todo o legado que deixa detrás súa, incluíndo a “balsa de barros vermellos”, un depósito onde teñen rematado durante cuatro décadas todos os residuos químicos e non químicos despois de limpar a bauxita para extraer alúmina. Esta alúmina introdúcese en cubas electrolíticas que a transforman en aluminio líquido que se leva ós fornos de fundición para crear aluminio primario.

O transporte destes lodos faise en camión por unha estrada local que acusa xa os anos de idas e vidas destes transportes e a súa carga. A zona está cuberta dunha capa de arxilla vermella que en días de vento soe expandirse por todo o lugar, contaminando as parcelas privadas a máis de ocasionar molestias nas mucosas. 

Agora, e en previsión dun aumento na produción, a idea é ampliar a balsa para aumentar o almacenamento. “Claro que hai auga nesa balsa de barros, pero é augua procedente da chuvia e de regatos que van a parar alí”. “Esa auga é bombeada a uns depósitos para ser tratada e enviada ó mar a través dun emisario”.

O comité de Alcoa San Cibrao ten informado de que a Consellería de Sanidade catalogou a balsa de barros vermellos (Depósito de barros rojos, DBR) dA Mariña como “residuo perigoso”, polo que agora urxe á compañía a facer inversións para su ampliación.

Nun comunicado, o comité insta a que, á espera do trámite medioambiental, Alcoa aprobe “de forma urxente” a inversión do proxecto de ampliación do DBR ate a cota de 104 metros, catro máis da actual. Esta solicitude do comité procura “comezar de inmediato coa contratación das empresas concesionarias da obra e o acopio de materiais e maquinaria”.

Asociación pola Defensa Ecoloxista de Galicia: “O complexo de San Cibrao é dos complexos químico-industriais máis contaminantes de Galiza e dos que maior pegada teñen sobre o clima polas emisións e os enormes consumos de enerxía que demanda. Consume máis de 3700 GWh/ano de electricidade, o que equivale aproximadamente ao 20% parte de todo o consumo eléctrico de Galiza, ao 65% do consumo eléctrico da provincia de Lugo, e ao total do consumo eléctrico das sete principais cidades galegas. Agora, perante a desaparición da súa principal fonte de enerxía, a central térmica das Pontes, e no marco da transición cara a unha economía descarbonizada, as necesidades enerxéticas de Alcoa terán que ser satisfeitas a partir de enerxías renovables, o cal volvería a condicionar por completo o deseño do futuro sistema enerxético galego e español. Cantos montes, chairas e vales máis teríamos que ocupar con parques eólicos e centrais hidroeléctricas para satisfacer o consumo inxente de enerxía de Alcoa?

No seu proceso de fabricación de alúmina e aluminio, emite compostos gasosos á atmosfera con efectos perniciosos sobre a saúde ambiental e humana, sendo unha das cinco industrias asentadas en Galiza que máis dióxido de carbono emite (1 098 000 tm CO2), entre outros contaminantes: CO 31 000 tm; SOx 3740 tm; NOx 165 tm; HF (fluoruros) 114 tm e 177 tm de partículas PM10, segundo o rexistro estatal PRTR1. Só na fabricación de aluminio emite á atmosfera: CO2 419000 tm; CO 20.600 tm, NOx 207 tm, SO2 3.630 tm, PFC 1,3 tm; Ni 130 kg; Flúor 111 tm , PM10 232 tm.

Non só os sindicatos deben loitar polos postos de traballo. Son ciudadanos residentes na área de influencia da contaminación industrial que verte Alcoa por tierra, mar e aire. Non teñen patente de corso para esixir présa no aumento das dimensións dunha balsa que ten ao menos dous graves problemas. Físico. A acumulación de barros que podan romper o continente e producir unha catástrofe non natural. Eu sempre poño como exemplo lembratorio o que pasou co camping de Biescas, que levaba tempo sendo un risco por esvaramento, anunciado sen o menor cambio para evitar o que sucedeu. Químico. Os compostos que verten ó medio ambiente a transformación da bauxita en alúmina e esta en aluminio.

Non logro aceptar que non se siga unha continuada vixiancia sobre o impacto do medio ambiente na saúde. A Asistencia Sanitaria é unha fonte inmensa de información epidemiolóxica. Pero a máis, os Departamentos que vixían a Saúde Pública dunha Comunidade e as súas comarcas, deben ter moi presente o efecto dos cambios medio ambientais nas enfermidades que se diagnostican e tamén nas causas de morte. Ese aumento do cancro de pulmón que por fin dará lugar a un programa de diagnóstico precoz, como se implantou ou de Próstata ou o de Colon. Aí está a resposta ás sospeitas sobre a relación entre enfermidades oncolóxicas e vertidos procedentes da factoría de ALCOA.

¿E que se pode facer desde a sociedade civil? Non só aqueles colectivos concienciados en defensa do dereito ó patrimonio ecolóxico. As asociacións cidadás deben instar ós Concellos a investigar e persoarse ante ALCOA e esixirlle una información continuada, pero tamén ante a Consellería de Sanidade da Xunta de Galicia, tanto ou máis que ese comité de empresa formado por sindicalistas ós que só parece importarlles o seu emprego e salario mentres disfrutan de privilexios e esquecen os vertidos industriais que se poden ver ou percibir en canto se sae das nosas casas. ¡A súa conduta resulta egoísta!

Pablo Mosquera Mata

 

Do pasado ó presente e ante o futuro (final). Pablo Mosquera

Parte I

Parte II 

Parte III

Parte IV 

Parte V

Parte VI

 

Do pasado ó presente e ante o futuro (final)

Ás portas doutro verán nun país de camareiros. Colisión entre aboríxenes do territorio e turistas invasores dispostos a converter a liberdade en ruídos ou refugallos froito do consumo. Eleccións por onde se queira para cambiar o preciso e que así todo siga baixo control do cuarto poder. Iso si. Unha nube de señorías con carta de privilexios e polo menos catro anos de soldo estable e cotizacións para cando chegue o retiro. As campañas foron demoledoras. Insultos, novos improperios, especialistas en asesorar frases duras e á cella do contrario. Pero como de costume. E do noso...que ?

Non podo nin quero deixar de ilustrarme. O último que estou a ler: 14 informe 2024 sobre o estado da pobreza. Sobrecolledor. Debería caernos a cara de vergoña! " As novas Directrices mundiais da OMS sobre a calidade do aire teñen como obxectivo evitar millóns de mortes debidas á contaminación". Cantos aspirantes a pais do Sistema Democrático léron (ou prometen que o farán) tales documentos?. "Sindicalismo e medio ambiente, novos retos". Perdón... esquecía que as horas de libranza son para descansar e reflexionar sobre o dereito a salario, deporte, paseo e algunha reunión moi aparente, sen encolerizar á patronal que si "somos bos e amaestrados nunca, aínda con crise, ha faltarnos a axuda económica e de prestacións sociais que financien a xubilación ó estilo ALÚMINA-ALUMINIO". Acórdanse?. Pregunten canto lles ingresan cada 25 de mes aos ex sindicalistas.

Tres novidades desta primavera a piques de finalizar. No vertedoiro de Somozas, por terras de Ortigueira houbo vertedura de lodos vermellos que chegaron de noite pero non puideron evitar a escandalosa cor que producen. Medio Rural da Xunta ceró unha leira de froitas en Xove-Morás por detectar os froitos do invernadoiro co polvillo procedente da balsa de lodos e consecuente co vento que se levantou. Os donos da plantación fixeron denuncia ante a Garda Civil que enviou a SEPRONA que instalou o seguinte aviso: " Prohibida a entrada. Presenza de contaminantes". Os donos da plantación foron honestos: " A indemnización será a única forma de volver empezar pero isto que sucedeu non me afecta só a min, pois o po que sae da balsa polo vento cruza a malla fina da explotación e chega a calquera outro sitio".

Tiña razón. Eu que vivo no edificio Caosa púideno comprobar. A terraza que convive á beira da miña e tal como aparece na foto que acompaña este traballo apareceu totalmente impregnada polas verteduras vermellas.

Pablo Mosquera Mata

 

Guerra sanitaria para o tabaco e paz dos cemiterios coa contaminación. Pablo Mosquera

Balsa de lodos da factoría de Alcoa-S. Cibrán

Guerra sanitaria para o tabaco e paz dos cemiterios coa contaminación.

A exposición excesiva ao fluoruro pode provocar unha enfermidade ósea coñecida como fluorosis esquelética. Esta afección pode provocar dor e dano nos ósos e as articulacións durante moitos anos. Os ósos poden endurecerse e volverse menos elásticos, o que aumenta o risco de sufrir fracturas.

A exposición prolongada a certos niveis de cadmio no aire, os alimentos ou a auga produce acumulación de cadmio nos riles e posiblemente enfermidade renal. Outros efectos da exposición prolongada consisten en dano do pulmón e fraxilidade dos ósos.

A inxestión de hidróxido de sodio sólido ou líquido -sosa caústica- pode producir vómitos, dor do peito e do abdome e dificultade para tragar. A lesión corrosiva da boca, garganta, esófago e estómago ocorre moi rapidamente e pode causar perforación, hemorraxia e redución do diámetro do tracto gastrointestinal.

Respirar niveis altos de cromo pode producir irritación do revestimento interno do nariz, úlceras nasais, secreción nasal e problemas respiratorios talles como asma, tose, falta de alento ou xadeos.

Epidemiólogos e xeólogos españois atoparon asociacións entre o número de mortes por tumores de esófago e zonas onde abunda o chumbo, cancros de pulmón e terreos con máis cobre, tumor cerebral con arsénico, e de vexiga con cadmio. Estes vínculos estatísticos non indican unha relación causa-efecto, pero segundo os investigadores, deberíase analizar a influencia da composición dos solos na distribución xeográfica dos tumores.

De forma xeral, os científicos comprobaron como naquelas áreas tradicionalmente máis industriais, e por tanto con solos máis contaminados por chumbo, cadmio, cobre e outros metais pesados, hai, en xeral, maiores cifras de mortalidade en tumores como os de pulmón, vejiga, esófago ou estómago.

Medrar xunto a unha fábrica incrementa as posibilidades de padecer cancro de pulmón nun 50%, mentres que as opcións se duplican no caso das células pequenas dese órgano. Así o testemuña o estudo Capua, o de maior tamaño realizado sobre este tema en España. Os datos públicos dispoñibles apoian estas conclusións. As análises e entrevistas a máis de 1700 pacientes voluntarios do estudo Capua conclúen que "non inflúe a susceptibilidad xenética, senón a contaminación ambiental ou os factores de risco do individuo". Ou o mesmo lugar de traballo, xa que onde falta un servizo de prevención anual os riscos multiplícanse “por tres ou por catro”. Un cambio nos hábitos de vida e a redución da contaminación atmosférica rebaixaría o número de casos desta enfermidade.

"É como a peaxe que pagan para vivir", reflexiona o portavoz da Coordinadora Ecoloxista de Asturias sobre o alto prezo de convivir con industrias contaminantes. O silencio dos traballadores e veciños ten un beneficio: manter ás industrias. Así o entende tamén o doutor Laureano López. "Hai medo a dar argumentos para a deslocalización. É un xogo difícil atopar o equilibro entre investir en procesos menos contaminantes e manter esas industrias”, expón.

O Instituto de Saúde Carlos III elaborou unha serie de informes sobre o perigo de vivir xunto a focos contaminantes. As análises estadísticas suxiren que residir xunto a incineradoras e vertedoiros de materiais tóxicos podería incrementar a mortalidade de cancro de estómago nun 18% e nun 71% o de pleura, a membrana que cobre os pulmóns.

Recollido de diversas publicacións, o que antecede, constato que na nosa Comarca, afectada polas verteduras da multinacional aluminera ALCOA, xéranse verquidos por terra, mar e aire, que conteñen metais pesados, e por tanto con risco obxectivo para a saúde dos habitantes do territorio da Costa Cantábrica Galaica.

Como vello profesor de SAÚDE PUBLICA e habitante da costa ao norte do norte estou no meu dereito de preguntar á colega Ministra de Sanidade se a cruzada contra o tabaco ten relación cos seus efectos nocivos cuantificables en diversas enfermidades crónicas que inciden nos datos epidemiolóxicos de MORBILIDAD E MORTALIDADE que se recollen estatisticamente e obran para a posta en escena dos denominados PLANS DE SAÚDE. Seguro que estou de acordo coa Anestesista Hospitalaria, agora coxunturalmente dedicada a tarefas de alta xestión sanitaria, e activista para defender os dereitos da cidadanía a unha correcta e integral asistencia sanitaria.

Pero hai un paso máis. Sendo as verteduras continentes de sustancias moi perigosas para a saúde, e sendo o medio ambiente parte do patrimonio ecolóxico que constitúe un parámetro da terceira xeración dos Dereitos Humanos -Dereitos do Cidadán- cal é a razón pola que non se pon os mesmos métodos de prevención, educación para a saúde, vixilancia continuada, informes públicos estadísticos e peche dos focos contaminantes?

Comprendo a existencia da colisión entre dereitos fundamentais -intimidade e seguridade- pero angustiame ese comentario habitual nas parroquias desta antiga Provincia de Mondoñedo. "Prefiro morrer de cancro que morrer de fame". "Temos que evitar noticias que alteren o proceso de venda ou mantemento dos postos de traballo de ALCOA, AÍNDA QUE TEÑAMOS QUE MIRAR PARA OUTRA PARTE con relación ás verteduras de LODOS VERMELLOS". Colisión entre dúas perversas realidades.

E vén ao caso por dous feitos a investigar. Incrementaron, sen permisos, a altura do muro de contención na balsa dos lodos vermellos? Hai saída nocturna de camións trasladando lodos vermellos a vertedoiro situado en territorio do Concello de Ortigueira? Teñen datos as Confrarías de Pescadores na Mariña sobre desaparición de fauna e flora mariña nas proximidades da saída ó mar das verteduras procedentes do proceso Bauxita-Alúmina-Aluminio?

Pablo Mosquera Mata

 

Sargadelos, un val poboado por unha industria (1). Pablo Mosquera

Auga para Sargadelos

Sargadelos, un val poboado por unha industria (1)

30 de abril de 1798. Habitantes das 17 parroquias próximas a Santiago de Sargadelos no Concello de Cervo marchan sobre a fábrica que rixe o ilustrado Antonio Raimundo Ibáñez. Son recibidos non só con improperios. Reciben granadas e balazos. Hai un morto e moitos feridos. Causas do motín: o imperativo de que teñen que cargar carbón, e diversos materiais relacionados coa fábrica, por un salario mensual de 12 reais por carro, que necesita dous homes e unha parella de bois cun tempo de dedicación de tres días, o que leva consigo o descuido das tarefas de sembra e colleita. A desobediencia é sancionada con multas e prisión nun maldito cepo instalado nas fábricas.

Ibáñez logrou, pola autoridade central do reino, autorización exclusiva para manexar as fragas de Rúa. Ante tamaño mandato, os paisanos buscan amparo na Intendencia Xeral do Exército de Galicia, o que non logran e provoca o aumento na represión do señor feudal-ilustrado. Sargadelos é unha fábrica de municións con amplos privilexios reais. A fidalguía civil e relixiosa acusaban a Ibáñez de ser un déspota cuxa conduta industrial desarticulaba a economía agropecuaria da comarca.

No entanto, non podemos de ningún xeito obviar os seus logros. Dos seus fornos saen os potes que dan para comer a moitas familias humildes da zona, os proxectís que defenden á nación en momentos cruciais ou as tubaxes que levan o progreso á capital do reino en forma de auga corrente.

Con frecuencia gozo ensinando Sargadelos. O paseo desde os fornos até a presa coa canle e os eucaliptos aos lados do carreiro. O museo que garda e expón as catro etapas da louza que chegou a competir con Picman e Cartaxena, e na súa primeira etapa até con Bristol. A fábrica fundada por Isaac Díaz Pardo e Luís Seoane, con ese fermoso mural que lembra un guerreiro do denario ibérico, ou a presenza escultórica dos grandes pais da nosa literatura Galaica.

Aínda se conservan as mouteiras do camiño con peaxe entre Sargadelos e o porto sito nos Campos-Ría de San Cibrán, onde a flota de buques con pavillón da fábrica, traían e levaban, materiais relacionados coa produción. O pazo coa súa heráldica e unha fermosa fonte, entre escaleiras de pedra e xardíns. Se pecho os ollos e poño atención creo escoitar aquelas orquestras que animaban as festas do Apóstolo Santiago pegadas á Casa da Administración. Bailes de outrora. Tango, chachachá, bolero, vals. Era unha muchachada alegre entre pegadas da historia.

Unha historia que debería ensinarse na disciplina de "sociais" nos centros de ensino, polo menos da Mariña mindoniense. No seu forno de fundición elaborábanse até 30 000 quintais de ferro que deron cociñas, balcóns, tubos, molinetes para barcos, rodas hidráulicas, baterías de cociña, municións, potes a estilo Bordeus. Eses consumos de 50 000 quintais de carbón mineral, outros 20 000 de carbón vexetal, uns procedentes de minas astures e outros das fragas sitas en Rúa e Trasbar.

E o máis importante. A industria empregaba até 1000 familias, 250 carros con 300 parellas de bois, que achegaban e trouxeron mercadorías dun porto -Os Campos de San Cibrán- que chegou a contar cunha flota de 22 buques.

Tal actividade foi causante da creación dese pobo-parroquia. Non só obradoiros, casas para residencia dos numerosos operarios e as súas familias, e desde logo unha igrexa que encomendaron ao Apóstolo Santiago, así como ese mesón que perdura hoxe esquecido.

En 1804 comeza o esplendor da louza que será contrasinal do bo gusto, até ese momento en 1848 en que até S.M. a raíña acusa mediante Real Orde haber recibidos dúas fermosas vaixelas de tal compañía -Sociedad La Riva- que se considera como presente das artes e homenaxe á industria de Galicia. Fago un inciso para comparar o que antecede coa pestilencia contaminante desa ALCOA moribunda. En Sargadelos houbo emprendedores, comerciais, deseñadores e continua mellora nas instalacións e ferramentas. Incluso un camiño de peaxe do que hoxe quedan as mouteiras que nos indican por onde pasaban os carros celtas desde o emporio industrial até o porto na ría do Covo.

En pleno primeiro terzo do século XXI, a louza daquel Sargadelos do século XIX é un luxo que adoita estar exposto polo seu valor integral, que ademais para un galego da Mariña é un símbolo que alimenta o orgullo identitario. De todas as pezas posibles quedo coas fermosas escribanías que a recado estaban na mesa escritorio dun catedrático, un bispo, un médico de prestixio ou un avogado triunfal. As súas cores poden confundirse coa louza de Cartaxena ou da Cartuxa, pero non para alguén que sabe de marcas.

Pablo Mosquera Mata

 

Medio ambiente: patrimonio da humanidade. Pablo Mosquera

Imaxe do Sigpac centrada na balsa de lodos

Medio ambiente: patrimonio da humanidade

Cambio climático. Invasión de produtos a terra, mar e aire. A conciencia ecolóxica cargada de hipocrisía. Ausencia de asociacións civís ecoloxistas. Mercando conciencias con axuda económica e emprego. Ignorancia. Ocultamento. Verquidos que afectan á saúde. Podería seguir ata... Pero quedo con esa ausencia, entre os máis novos, do compromiso na loita contra a contaminación na nosa Comarca da Mariña. Ou a insolente pretensión de facer medrar un estanque de lodos vermellos para facilitar a venda dun “morto” a quen teña, se cabe, aínda menos escrúpulos medioambientais que ALCOA.
Imos cara atrás. Só hai que acceder ás hemerotecas daquel 1979. "Unhas dúas mil persoas manifestáronse contra a planta de San Cibrán". Queremos aire limpo e non morrer de flúor! Esta vez xa non se debeu á intención de construír unha central nuclear que achegase enerxía barata á factoría de Alúmina-Aluminio.
É recomendable lembrar e revisar. No ano 1975, coa instalación da factoría, empadroáronse na nosa Mariña ata 48 235 cidadáns. A poboación rexistrada como activa era de 18 762 persoas traballando, algo máis do 40% na agricultura, o 15% na pesca, o 9,4% na construción, o 16% na industria; o resto, algo máis do 19% en empresas e servizos. Porén, hai que sinalar que os que chegan á montaxe, moitos deles, non se empadroan nos concellos mariñáns. Son descoñecidos sen interese en vivir como galegos. Esta nova forma de vivir e traballar choca ós empregados na baleeira de Morás ou os lavados de caolín, Sargadelos, os talleres metalúrxicos de Chavín, as conserveiras, a flota pesqueira, as explotacións gandeiras, os inicios do turismo de escala e da construción. Son os tempos nos que se producen cambios socioculturais a mercede de tres parámetros, a venda de terreos, a esperanza de ser contratado na industria emerxente e os acentos que chegan doutras comarcas. Chega haber ata 6000 traballadores en nómina das construtoras da fábrica.
Pero volvamos ao prezo da contaminación. En setembro de 1979 mobilizáronse grupos ecoloxistas. "Verán negro". Os piñeirais, millo, froiteiras e hortalizas, así como o gando que se nega a comer, sofren as verteduras, con especial incidencia na parroquia de Lago, Concello de Xove. Foron convocados os alcaldes de Ribadeo, Xove, Cervo, Alfoz, Orol, Viveiro, Vilanova de Lourenzá, Barreiros, Valadouro. Piden obrigar ás empresas do INI a implantar de xeito urxente medidas anticontaminación, e á Xunta que investigue ata o peche a fábrica, se é o caso, entre outros motivos porque están a producir cunha licenza provisional que só xustifica a realización de probas.
A empresa deféndese cunha campaña publicitaria. "Galicia desenvólvese". "Aluminio para todos". Pero nin así. "No proceso de produción de alúmina, a partir de bauxita, expúlsanse grandes cantidades de dióxido de xofre ao aire. E eses lodos vermellos quedan nun estanque cunha capacidade finita. A produción dunha tonelada de aluminio deixa unhas tres toneladas de lodos vermellos.
O 4 de outubro de 2010, o colapso dun estanque de residuos mineiros procedentes da fabricación de alúmina en Hungría provocou a liberación accidental de case un millón de metros cúbicos de barro vermello altamente alcalino. No accidente morreron dez persoas, case 150 resultaron feridas e contaminou uns 40 quilómetros cadrados, entre eles catro sitios NATURA 2000.
A empresa produtora de aluminio MAL indicou nun comunicado que respectou todas as normas de seguridade e que comparte "a dor das familias afectadas pola traxedia". Segundo MAL, o accidente poderíase atribuír a un problema técnico. Outras fontes fan a hipótese de que o vento moi forte que soprau o luns provocou ondas que romperon a resistencia do depósito de barro vermello. En cambio, Zoltan Illés asegurou que o accidente podería deberse á "sobreprodución na fábrica, que por outra banda continuou traballando varias horas despois do accidente". Segundo Zoltan Illés, o MAL tería depositado un exceso de lodo vermello, provocando a rotura do depósito -a composición: sosa, ferro, aluminio, silicio, titanio, magnesio, cadmio, cobalto-.
A poboación tamén corre un gran risco, porque os lodos saturados de cadmio, arsénico, silicio, chumbo, ferro e outros metais pesados, ademais de ser altamente corrosivos, tamén son canceríxenos se se inhalan. Mesmo cando se seca pode contaminar o aire e estender o seu poder destrutivo cos ventos, advertiron os ecoloxistas. Zsolt Szegfalvi, presidente da oficina local de Greenpeace, explicou que "cando o barro seque, os ventos levantarán o po, o que pode causar problemas de saúde aos habitantes". Szegfalvi chamou a atención sobre o feito de que esta é "a maior catástrofe de Europa relacionada co chamado barro vermello", polo que ninguén ten experiencia sobre como afrontar a situación.
Esta cuestión está sendo abordada polo Parlamento Europeo, que anunciou que prevé adoptar unha resolución en outubro, ao entender que o accidente puxo de manifesto a mala aplicación e as lagoas da lexislación sobre residuos, as deficiencias nas inspeccións e que hai casos semellantes en varios Estados membros.
A resolución do Parlamento Europeo aborda as seguintes cuestións:
– A mala aplicación da lexislación europea e as súas lagoas, e as deficiencias nas inspeccións;
– A necesidade de facer maior énfase na prevención de catástrofes, na investigación e desenvolvemento na prevención e tratamento de residuos perigosos e nas inspeccións ambientais; e
– Maior énfase nos mecanismos financeiros destinados á recuperación do medio ambiente despois de catástrofes.
Os expertos advirten: "O lodo vermello de Alcoa é un perigo" "Este enorme pantano é un perigo público, acumúlase cada vez máis e ninguén pensa no futuro", A vertedura de barro vermello que causou catro mortos en Hungría... fai que Galicia mire cara ao norte á planta de fabricación de aluminio de Alcoa en San Cibrán, Lugo. A catástrofe húngara ten a súa orixe na vertedura de lodos xerados ao converter a bauxita en aluminio, o mesmo material que Alcoa leva trinta anos acumulando nun encoro da Mariña lucense, segundo informou onte Xornal. Os expertos consultados demandan á Administración que controle a acumulación continua destes residuos por parte da empresa para evitar accidentes no futuro. O problema é que os residuos acumúlanse máis e máis sen un plan de futuro que diga que facer nun encoro cada vez máis grande. O catedrático de Bioloxía da Universidade de Santiago de Compostela (USC) Ramón Varela sinala que a composición do lodo vermello de Alcoa é “moi semellante en todo o seu proceso” á que está a devastar Hungría. "Todos estes lodos vermellos teñen unha serie de metais pesados ​​e non poden estar en contacto coas persoas", explica o biólogo, que no pasado presidiu a Asociación Ecoloxista Galega (Adega).
A versión de que a lama atopada no estanque de Alcoa está "moi solidificada" polo que "en ningún caso" se poda producir o que agora acontece no país magiar, non convence ao profesor. “Por fóra hai unha codia sólida, pero por dentro, os lodos que se atopan no encoro son fluídos. A pesar dos procesos aplicados ó lodo, este nunca chegou a solidificarse; é máis, hai xa anos que comenzaron a darse filtracións no chan do lodo”, di. Deste xeito, o profesor afirma que "o risco está sempre presente".
A Administración galega debería facer un seguimento e inspeccións constantes”, advirte. Pola súa banda, o director do Instituto da Cerámica de Galicia e experto na reciclaxe destes residuos, o doutor en bioloxía Francisco Guitián Rivera, advirte de que tras algúns intentos non hai previsto tratar a arxila vermella e reutilizala, polo que no encoro de Alcoa “bótase lama cada vez máis alto, e chegará un momento no que o val desapareza”, sen que ninguén pense no futuro nin en posibles desbordamentos. É un residuo moi fino que se cae ao mar pode expandirse moi rapidamente e leva restos de reactivos”. (...) Este enorme pantano é un perigo público, con 30 ou 40 millóns de toneladas de lama acumuladas durante 30 anos.

Pablo Mosquera Mata

 

Mindonienses. Pablo Mosquera

Mindonienses

Último sábado de abril chuvioso. Como preguntou o poeta do asfalto. Quen nos quitou o mes de abril? Por tal motivo chegamos a Mondoñedo. Esa cidade que está durmida. Coa intención de tomarnos un Ribeiro cunca de branco con algún dos personaxes que describe Cunqueiro.

Sinbad disfrutaba dun milfollas na tenda de doces Val de Brea. Un establecemento fronte a un peto de ánimas. Onde as follas da alameda, movidas polo vento, baixan pola rúa Bispo Sarmiento, e alí comezan a converterse en finas lamelas de ouro ao escoitar o son da Ronda e da Paula.

Nos Muiños atopamos un viaxeiro que desde Cebreros, por terras de Ávila, pregunta polo gran Mestre, fillo de boticario. Preguntámoslle ao castelán polos touros de Guisando. E se xa foi beber a auga da Fonte Vella. Pois a capital inmortal do antigo reino é rica en tal, pan e latín. Cóntanos que tivo que esperar a súa quenda. Bebían os cabalos de Percebal e Lancelot que seguen ao seu señor Arturo.

Máis tarde no lugar fundado por O Rey das Tartas, Eugenio -Torrero de Bares- lémbranos aquel incidente que tivo co personaxe. Mentres, Chis Canoura -músico do Valadouro- descobre como o famoso doce de améndoa era un dos recordos que traía o conde de Lemos tras a súa estancia como virrei de Nápoles, aínda que aquí se lle deu a forma do rosetón da catedral mindoniense.

Tertulia sobre os viños da Rioxa na cantina do Valeco, tan preto da ponte do Pasatempo que case se sente a desesperación de Doña Isabel de Castro por chegar máis pronto que tarde á praza da Catedral onde o Bispo instalara o cadalso do Mariscal Pardo de Cela e o seu fillo. Non se puido facer nada. Pero tampouco o Prelado puido impedir que a lenda do cabaleiro nacese polos séculos dos séculos.

Saíndo da rexa cidade acariñada polo Masma que nace na serra do Xistral, visitamos o Campo Santo -vello- onde Cunqueiro, Pallarego, Leiras Pulpeiro e Pascual Veiga falan ao estilo da Santa Compaña. Son inmortais. E coma sempre pregúntalles don Álvaro. ¿Quen poidera nomarala?.

Pablo Mosquera Mata

 

Alerta ecolóxica. Pablo Mosquera

 

S. Cibrán, a mediados dos anos 1960

Alerta ecolóxica

O Boletín Oficial da Provincia de Lugo do 20 de maio de 1976 anunciaba o inicio das negociacións para a ocupación da superficie de dominio público na enseada de San Cibrán -non San Cibrao- para a construción dun porto e instalacións que faciliten a carga e operacións de descarga de materiais para a industria "Alúmina Española S.A". Paga a pena lembralo. Pois estamos ante o maior activo que deixará atrás a actual ALCOA cando abandone as súas instalacións actuais ou proceda a vendelas. O porto-entrada que utiliza temporalmente a empresa do aluminio -só unha das súas marxes- pode e debe ser a gran oferta para o desenvolvemento dun espazo multinodal que favoreza a creación de empresas non contaminantes e alternativa á antiga e anticuada fábrica inaugurada en 1980.
Por Orde Ministerial de Obras Públicas e Urbanismo, do 14 de abril de 1978, atendeuse favorablemente a concesión do aproveitamento das augas públicas superficiais do río Cobo no concello de Cervo para abastecemento e aproveitamentos industriais de Aluminio Español e Alúmina Española S.A.
O proxecto establecía que se regulaba o caudal de 630 litros por segundo, dos cales 90 litros por segundo se destinaron a abastecer a zona industrial de San Cibrán e 540 litros por segundo para os usos das dúas industrias de aluminio e alúmina. O encoro de Riocovo terá unha altura máxima de 33,50 metros, unha lonxitude de crista de 478,62 metros, unha anchura de 6,75 metros; as ladeiras 1,75: augas arriba e 1,50: augas abaixo, cunha capacidade de encoro de 4,3 Hm³.
Houbo diversas oposicións ao proxecto pola súa repercusión nas explotacións de agricultores e gandeiros, e por suposto a de D. Carlos Sarmiento Fernández, responsable da industria do estaleiro por perda de calado para continuar coa súa actividade de construción e botadura de barcos. No mesmo sentido e razóns dona Berta Fra Ponte. Hai que citar o caso de Julio Pernas Insua e Mario Abad Martínez como arrendatarios dos muíños fariñeiros que se verían gravemente prexudicados.
A personalización do CIT foi moi importante, esixindo unha garantía de abastecemento de auga máis aló do consumo para aquela época e futuro dos habitantes de San Cibrán. O mesmo acontece coa Confraría de Pescadores de San Cibrán, caladoiro das súas embarcacións ante a previsible desaparición causal de tal caladoiro, así como para a súa entrada e saída ao que fora o porto de San Cibrán -Porto de Abaixo-. Neste último capítulo, a empresa viuse obrigada a permitir un caudal de polo menos 90 litros por segundo para circular augas abaixo do encoro.
ICONA, así mesmo, informou de que a construción do encoro en ningún caso debería afectar á riqueza piscícola. Debería comprobarse pola autoridade competente -Comisión de Augas do Norte de España- que o volume utilizado polo concesionario nunca supere o autorizado.
E para rematar e fundamental. Esta concesión outórgase pola duración da industria e un máximo de 75 anos coa obriga de cumprir o disposto na Lei de pesca fluvial para a conservación das especies.
Dadas as circunstancias de antes, de hoxe e de mañá, sería moi desexable comprobar todo o exposto e obrigar ó cumprimento; mesmo recomendaríamos iniciativas destas características a: asociacións veciñais, concellos afectados, colectivos ecoloxistas; Confraría de Pescadores e Comité Empresarial de San Cibrán, non vaia ser que co paso do tempo a ría de San Cibrán non estea a recibir os caudais de auga imprescindibles para manter o seu ecosistema.

Pablo Mosquera Mata

Do pasado ao presente e ante o futuro (V). Pablo Mosquera Mata

Parte I

Parte II 

Parte III

Parte IV

Parte VI 

Do pasado ao presente e ante o futuro

Vª entrega

En maio de 1982, o orzamento do concello de Cervo ascendía a case 136 millóns de pesetas, dos que máis de 26 millóns foron para pagar ao persoal municipal -un secretario (vacante de titular), un un xefe de negociado, un administrador, tres axudantes administrativos xefes de grupo, tres gardas municipais, un axudante de garda municipal, un arquitecto técnico, un oficial con tres operarios. Os ingresos proceden de: 62 millóns de impostos directos, 4 millóns de impostos indirectos, 25 millóns de taxas e outros impostos, 29,5 millóns de transferencias correntes e 15 millóns de transferencias de capital. Son tempos nos que se está a realizar o asfaltado das rúas, así como as obras de conexión entre a antiga e a nova rede de abastecemento de auga a San Cibrao. A medida que funciona a fábrica de aluminio, os mariñeiros quéixanse de como esmorece o porto de San Ciprián.

Porén, en setembro de 1987, a Confraría de San Cibrao que preside Pepe do Lugar solicita a ampliación da lonxa polo aumento da pesca de baixura e marisqueo que compensa en boa medida a diminución das capturas de bonito.

Ese mesmo ano xurdiu por primeira vez a preocupación polos movementos de area en toda a praia da Concha, que se ve afectada polo dique portuario de Alúmina-Aluminio, que cambiou a dirección das correntes, e o encoro de Riocovo, que ao mesmo tempo ó non deixar fluír libremente as augas do río provoca a acumulación de sedimentos na entrada da ría. A Consellería de Ordenación do Territorio deu orde ao enxeñeiro xefe do grupo Portos de Lugo para que redacte o proxecto de ampliación do porto de San Cibrao, obra necesaria polos efectos negativos que a ampliación da dársena norte da factoría tivo no porto de San Cibrao, provocando que a mar rompa na dársena de xeito incompatible co atraque de embarcacións durante os invernos. O Patrón Maior tamén reclama a construción da Casa do Mar como instalación sociosanitaria e hostaleira para a xente do mar en activo ou xubilada.

Outro dos sancibrenses moi activos é o industrial Tomás Martínez que preside o Club Deportivo San Cibrao, entidade que promove a práctica de numerosos deportes, destacando as actividades do piragüismo; así como a creación dun campo de fútbol, ​​xa que o que existía nos Campos desaparecera pola localización do colexio Rivera Casás.

Segundo os datos publicados polo INE do padrón municipal de 2022, o 47,73% (2001) dos habitantes empadroados no Concello de Cervo naceron no devandito concello, o 47,14% emigrou a Cervo desde distintos lugares de España, o 24,59% (1031) doutros concellos da provincia de Lugo, o 7,44% (312) doutras provincias de Galicia, o 15,10% (633) doutras comunidades autónomas e o 5,13% (215) emigraron a Cervo doutros países.

e se o comparamos con 1996 ata 2022

• O número de habitantes nacidos en Cervo descendeu (-823), pasando do 54,91% ao 47,73%.

• O número de habitantes nados na provincia de Lugo aumentou (20), pasando do 19,66% ao 24,59%.

• O número de habitantes nados en Galicia diminuíu (-42), do 6,88% ao 7,44%.

• O número de habitantes nados no resto de España diminuíu (-208), pasando do 16,35% ao 15,10%.

• O número de habitantes nacidos noutros países aumentou (102), pasando do 2,20% ao 5,13%.

Pablo Mosquera Mata

Do pasado ao presente e ante o futuro (IV). Pablo Mosquera Mata

Parte I

Parte II 

Parte III

Parte IV 

Parte V

Parte VI

 

Do pasado ao presente e ante o futuro
IV entrega

En xullo de 1961 unha galerna asolou a costeira do bonito no Cantábrico. Máis de oitenta mortos. Aqueles barcos de madeira mercados con motivo do plan de renovación que gozaban os arrantzais vascos que servían aos nosos patróns e mariñeiros da Galicia Cantábrica. Eran vellos pero capaces de emprender as costeiras do bonito e do bocarte, ata que o Goberno de España promulgou unha disposición que en decembro do mesmo ano foi impulso para renovar a flota.
Tales medidas tiveron tres derivadas: Traballo intenso e extenso para as carpinterías de ribeira, verdadeiros asteleiros artesáns; inversións de cartos para aumentar a flota pesqueira de altura; maior número de vocacións mariñas pois o reparto ao final das costeiras daba bos dividendos á mariñeiría, cuestión que se notaba tanto nos consumos dos establecementos industriais como na calidade das novas ou reformadas vivendas para a habitabilidade das parroquias. Por unha vez, a traxedia que se cobraba a mar tivo a virtude de mellorar as condicións de vida na costa da antiga provincia de Mondoñedo. Pero estamos en pleno século XXI e as noticias non son da pesca, prodúceas o complexo que fabrica aluminio entre os territorios de Cervo e Xove.
Medrar xunto a unha fábrica incrementa as posibilidades de padecer cancro de pulmón nun 50%, mentres que as opcións se duplican no caso das células pequenas dese órgano. Así o atestiguou o estudo Capua, o de maior tamaño realizado sobre este tema en España. O índice de mortes por tumor de pulmón é moi elevado en áreas industriais. A probabilidade de desenvolver esta enfermidade aumenta nun 50%, segundo un estudo que analiza a máis de 1700 pacientes
"Es como el peaje que pagan para vivir", reflexiona o portavoz da Coordinadora Ecoloxista de Asturias sobre o alto prezo de convivir con industrias contaminantes. O silencio dos traballadores e veciños ten un beneficio: manter as industrias. Así o entiende tamén o doutor Laureano López. "Hay miedo a dar argumentos para la deslocalización. Es un juego difícil encontrar el equilibrio entre invertir en procesos menos contaminantes y mantener esas industrias", expón Ovidio Zapico, diputado de Izquierda Unida no Parlamento asturiano. A ameaza de ver marchar as industrias segue presente.
A multinacional americana Alcoa, con seis centros de produción repartidos polo estado, puxo en venta as plantas de Galicia e Asturias que dan traballo a 2200 persoas.
Pasou máis desapercibida que a reactivación de Aluminio pero a renovación de tuberías de impulsión dos lodos vermellos e evacuación de efluentes da balsa de Alúmina avanzou. Dende o Alto de Lago en Xove apreciábanse tamén os sondeos para comprobar o estado dos diques do enorme depósito, que conta na base cunha zanxa de drenaxe para a decantación de augas. Alcoa solicitou subir outra cota máis na balsa e está pendente do visto bo de Sanidade da Xunta no que é un dos maiores encoros de residuos tóxicos industriais de España e ao que lle queren dar continuidade.
Á balsa de 87 hectáreas de lodos rojos en Morás aínda lle quedan anos de acoller residuos tóxicos. O seu dique de contención sobrepasou os 80 metros de altura e o quilómetro de lonxitude na coroación. Até alí chegan camións articulados cos sobrantes de lodos da refinación da bauxita. Superado o volume de 42 hectómetros cúbicos para o que foi proxectado, o anunciado recrecido permitiría prolongar a actividade de Alúmina durante esta década. A un ritmo máximo de produción podería acumular máis lodos durante tres anos pero, a dirección de Alcoa quere elevar o dique 4 metros ata a cota 104 e despois ata os 110 metros, dándolle capacidade ata 2035. A propia toxicidade das substancias e metais pesados que contén levan consigo riscos para a saúde -o lodo vermello é potencialmente carcinóxeno, con código de perigrosidade H350 pois nel poden atoparse óxidos de níquel (NiO) e de cromo (Cr₂O₃)-, e pode contaminar os chans, aire e augas.
Ademais de óxidos de ferro, aluminio e titanio, no lodo vermello queda silicio, calcio, fósforo, vanadio, manganeso, magnesio, estroncio, zinc, circonio, galio ou cromo e, sobre todo, moito sodio. Todo un concentrado alcalino e salgado cunha responsabilidade que haberá que atender e vixiar por moitos anos neste depósito se se quere evitar as escorrentías e contaminación subterránea. Como na mestura hai moitos restos de sosa cáustica (hidróxido de sodio), non toda ela se recupera no proceso de refino. Se o lodo se volve pó, pode ser irritante e en todo caso é corrosivo e produce queimaduras ó contacto. Trátase dun problema ambiental e social que necesitará resposta máis alá da inestabilidade industrial na produción actual do aluminio.
A dirección de Alcoa insiste en non financiar máis as pérdidas do seu negocio en España, ó que puxo tope nos case 200 millóns de dólares que quedan en caixa, segundo manifestou o CEO do grupo, Bill Oplinguer no marco da conferencia Global Metals, Mining Critical Minerals, mentres continúa o proceso de rearranque das cubas paradas durante os dous anos na planta de Aluminio de San Cibrao (Cervo).
Oplinguer asegurou que as conversacións sobre o futuro do complexo mariñan continúan con todas as partes implicadas, sindicatos e gobernos das administracións centrais e autonómicas.
O directivo advirte que deixou claro que "Alcoa non invertirá máis efectivo nesa factoría" e que explicará a todas as partes da situación da fábrica.
O comité de empresa de San Cibrao informou de que a Secretaría de Estado de Industria convocou ó fin a xuntanza de seguimento do acordo de viabilidade do complexo industrial para o próximo 4 de abril. Esa reunión, que se celebrará na sede do Ministerio de Industria en Madrid, será a número 17 desde que traballadores e multinacional asinaron o acordo para proceder á hibernación da fábrica de aluminio primario.
Finalmente, esa nova reunión de seguimento do acordo producirase despois da data fixada para o rearranque das 32 primeiras cubas da fábrica de aluminio primario –das 512 que hai na planta–, prevista para o día 1 de abril. A fábrica, de feito, volveu a producir aluminio a mediados de febreiro, despois de dous anos parada.
Alcoa informa de que "compartirá máis detalles sobre eses aspectos na próxima comisión de seguimento do acordo de viabilidade o 4 de abril, e está en contacto co Goberno de España sobre o apoio que pode ofrecer en todo o anterior.
1980. Asemblea de veciños na Escola de San Cibrao. Asisto por chamada do meu pai, médico xubilado ao que consultaron un brote de Gastro Enteritis. O Dr. Mosquera sinaloulles que debía tomar mostras da auga nas praias por se había contaminación orgánica. E así foi.
Cando Alúmina construíu o encoro fixo necesario un novo abastecemento de augas para San Cibrao; así que se consideraron dúas posibilidades: recoller a auga directamente do río ou ben do encoro. escolleurse o segundo sen ter en conta que soen quedar no fondo dun encoro restos de vexetación que entran en putrefacción. Ademais fixo unha desviación da rede de distribución cara á urbanización creada pola fábrica en Riocobo. Pero tamén era necesario que as augas residuais do poboamento non vertesen directamente nas augas mariñas próximas ás praias creando así unha contaminación orgánica causante dos brotes antes citados.
Até 1990 non se toma en consideración a necesidade de ampliar e dotar ao porto-peirao de San Cibrao, evitando que a flota pesquera teña que atracar para vender e abastecerse no porto de Burela. Dase o paradoxo de como aumentou o tráfico no porto da industria alumineira e diminuíu ata o esgotamento o do porto pesqueiro de San Cibrao.
O medre da poboación de San Cibrao prodúcese cara ó poboamento de A Veiga, esquecendo a construción de vivendas unifamiliares que nalgún momento estivo proxectado para os terreos entre O Mingarolo e Lieiro. San Cibrao deixaba de ser localidade mariñeira e pasaba a enclave industrial con vertidos a terra, mar e aire desde unha chimenea. 

Parte V

Pablo Mosquera Mata