Catro gráficas e unha comparación: a demografía china e a galega

Foi nova esta semana: O xigante chino cambia a súa política de 'fillo único'. Dende occidente, a medida sempre foi vista como aberrante, a pesares das numerosas excepcións que tiña: impoñer á poboación que cada parella tivera un só fillo foi todo un shock intervencionista do estado na esfera de nivel individual/de parella. Poderiamos facer comparacións a nivel de supervivencia e necesidades vitais da poboación, para tentar comprender a orixe da medida, pero non vou facelo, senón só analizar algunha consecuencia de xeito visual.
Para iso, collín datos demográficos de China e Galicia en diversas páxinas da wikipedia, baseados en estatísticas oficiais, e fixen catro representacións gráficas. As dúas primeiras, referidas respectivamente á evolución demográfica china e galega, teñen unha escala temporal semellante, aínda que, debido á evidente diferenza de poboación a escala de cantidades de poboación está en relación case 500:1.
O interesante é que na China, en menos de 40 anos a partir de 1953 no que comezan os datos que recompilei, a poboación duplicouse, e iso que foi xa en 1979 cando se implantou a lei do fillo único. Ademais, nótase que a implantación da lei necesitou dun tempo, pois foi só a mediados da década de 1990 cando o medrar se ralentizou a 'só' uns 30 millóns ó ano, a pesares do aumento da poboación en idade fértil. E aínda segue a medrar a ese ritmo, aínda que estivera previsto, antes do anuncio desta semana, que a poboación podería comezar a diminuír a partires de 2030.
A gráfica semellante para Galicia arroxa outra realidade ben diferente: a poboación mantense ou cae lixeiramente, mesmo co retorno da emigración da última parte do século pasado e a inmigración da primeira década dos 2000. Aquí non temos unha política de un só fillo de xeito oficial, pero practicámola de xeito individual e severo dende hai tempo. De novo, non entro nos condicionantes socioeconómicos ou de mentalidade que poderían sustentar esa decisión, pero é de recalcar que a poboación galega era xa, de antes, abondo máis envellecida que a china.

Por iso, a gráfica de embaixo é explicativa: o perfil democráfico chino, aínda hoxe, momento no que se derogou a lei do fillo único presumiblemente debido á previsión de crecemento negativo e asimetría inducida de nacementos entre sexos, é abondo diferente. Para facernos unha idea, a poboación 0-4 en Galicia son 110 000 persoas, dun total de case 2 800 000, o que representaría, a ese nivel de nacementos, máis de 100 anos para renovar a poboación total de Galicia (como a fecundidade das mulleres non chega ós 50 anos, iso significa unha perda de máis da metade da poboación nese período de 50 anos). Mentras, en China, os números son 75,5 millóns dun total de 1328 millóns, é dicir, necesitarían 70 anos nada máis, o que significaría nos 50 anos ditos antes, unha perda de só 1/4 da poboación...

Máis aló da visión dunha poboación para manter o nivel de poder relativo respecto a outras poboacións en número, ou para manter un desenvolvemento imposible por causas de recursos naturais, ou para asegurar un 'servizo económico' interxeracional, coido que deberamos prestar atención ás medidas de conciliación socio-laboral quitándolle a primacía decisoria a unha economía entendida en función do medre de ganancias, e no tecido dunha rede social comunitaria, que non asistencial, como un aparte.
De calquera xeito, deixo os comentarios anteriores sen continuidade nin precisión posterior: o que pretendía era amosar os números para resaltar que na China, con razón ou sen ela nas decisións, tómanse estas cousas concedéndolles unha importancia que aquí non se lles da.
*Dicía hai algún tempo:"Moita taxa de repoboación non é boa para o planeta, aínda que poda selo para unha comunidade concreta considerada illada. Demasiado pouca, tampouco, como pode verse de xeito doado. No medio estaría a virtude, pero polo momento, non é o caso de Galicia."
Bonus: quizáis a alguén lle oriente esta ligazón do blog guerra eterna sobre o cambio normativo chino, ou esta gráfica de hai xa un par de anos sobre a pirámide poboacional en España, ou poda usala como comparación das que presento enriba (ver que parécese, que é ben diferente da galega e a previsión do que representaría o paso de 10 anos)

Máis sobre demografía en http://ribadeando.blogspot.com.es/search/label/poboación

De que pobo estamos a falar?

De que pobo estamos a falar?

    Vérmonos como parte dunha sociedade é o lóxico, que temos asumido. Por suposto, hai e seguirá a haber diferenzas de todo tipo entre nós. Entre elas, o xeito no que miramos á sociedade á que pertencemos, ó noso pobo. Palabra esta, pobo, que pode aguantar dende un só lugar dunha aldea ata a humanidade enteira. Quizais por iso mesmo, por esa diferenza de escala á que pode ser usada, tendemos a xeneralizar cara a sociedades máis grandes, que controlamos menos, o que temos percibido e/ou asumido para sociedades máis pequenas, como a que se desenvolve a nivel pobo ou Galicia.

    O anterior ven a conto do tema do declinar demográfico de Galicia, que leva xa tempo baixando de poboación. De xeito cada vez máis acusado, e a pesar mesmo da inmigración que non cesa. Ou da poboación de Ribadeo, que dende hai quince anos se mantén no entorno dos 10000 habitantes, cen arriba, ou máis ben cen abaixo. Aínda hai pouco falaba cun amigo do caso de vilas como Meira, que como núcleo urbano non perde poboación mentres se alimenta dun entorno que vai quedando baleiro. Cando chegue a un punto de baleirado do entorno meirense, que lle ha pasar á vila?

    Pois a nivel mundial, con todas as diferencias de escala ou entorno, a cousa leva un camiño abondo semellante. Máis adiantado no tempo nalgúns lugares, máis atrasado noutros. Europa tiña, no ano 1950, máis de dúas veces a poboación de Africa. Cara a 1995, a poboación era semellante. E hoxe, África ten máis do dobre de poboación que Europa. Naturalmente, iso implica un cambio de importancia dunhas zonas respecto a outras, unha relación co medre económico, unha necesidade de recursos diferente, etc. Segundo diferentes estimacións, está previsto que a poboación mundial chegue a un máximo entre o 2060 e o 2090, acadando entre 9 e 10,5 mil millóns de persoas. Unhas variacións moi importantes en tempo e cantidade, que con seguridade serán revisadas múltiples veces aínda, pero que vemos como unha crise de poboación que engadir as outras de todo tipo que temos xa aquí ou que ollamos nun horizonte próximo.

Poboación estimada 1950 - 2050, pola ONU (2011). Eixo vertical en millóns, con escala logarítmica. Feito por Conscious para a https://en.wikipedia.org, lic. CC BY-SA 3.0

    Sei que os datos puntuais poden servir para testemuñar unha tendencia ou polo contrario, unha excepción, pero non deixa de ser curioso botar unha ollada sobre algún deles que podemos atopar en moitos lugares. Por exemplo, despois de séculos como o país máis poboado do mundo, a China remata de pasar a segunda posición, por tras da India. Máis de dúas décadas de política de 'fillo único' facíano inevitable dende hai tempo. Hoxe por hoxe, o terceiro país máis poboado son os Estados Unidos de América. En pouco máis de dúas xeracións, Nixeria, Paquistán ou o Congo (República Democrática do Congo) está previsto que teñan abonda máis xente que os EEUU. O que nos leva a outra curiosidade: nos próximos 20 anos, un de cada dous nacementos terá lugar en África. Por outra banda, a poboación será cada vez máis urbana. No 2025, a urbe máis poboada, Toquio, terá unha poboación de 3/4 da de España na actualidade. En 20 anos, está previsto que Bombai teña unha poboación equivalente ó 90 % da española actual. Uns 20 anos despois, Kinshasa superará á España actual en 10 millóns de persoas. Só para que,cara a fin de século, a capital de Nixeria, Lagos, acade unha poboación dobre que a que acubilla o estado español na actualidade. Poboación que daquela, abondo probable, será menor. Iso, como deixa a idea de que Madrid é unha gran cidade?

    Costa traballo afacer a nosa mente a cambios así. É certo que escápanse ó noso control individual, pero tamén o é que nós, coas nosas actitudes e as nosas accións, entramos na fabricación desas proxeccións. Tanto para a súa confección como para sufrir ou desfrutar dese mundo que prevén. Queiramos ou non.

A poboación de Vilalba, comparada

    Onte, nas redes sociais, Xosé Manuel Irimia publicou uns datos interesantes sobre a poboación de Vilalba entre 1999 e 2021. Recólloos facendo algunhas gráficas e comentarios para poder extraer información de xeito máis visual, comparando tamén a poboación vilalbesa con outros datos, e deixo ó final as táboas que publicou.

    As dúas primeiras gráficas amosan o ascenso ou descenso porcentual de poboación de cada parroquia dende 1999 a 2021. A diferenza entre elas consiste só en que na primeira a escala está ampliada para ver mellor as liñas, mentres que na segunda a escala comeza en cero, ofrecendo unha visión relativa máis axeitada. As parroquias están ordenadas dende a que máis medrou á que máis descendeu (relativamente en ambos casos):

    Así, pode verse que as dúas únicas parroquias que aumentaron poboación son Sancovade e o casco urbano, mentres as dúas que máis poboación perderon relativamente foron Lanzós (S. Salvador) e Gondaísque.

    As gráficas anteriores poden poñerse en relación con datos doutras zonas:

    Vese neste caso que a porcentaxe de poboación perdida polo concello de Vilalba é semellante á perdida pola provincia, relativamente moito máis que a perdida por Galicia, mentres que España en conxunto gana poboación (grazas á inmigración), aínda que se queda en ganancia porcentual abondo por baixo do mundo en conxunto.

    As dúas gráficas seguintes volven referirse á poboación das parroquias, pero desta volta en termos absolutos, para ver a evolución da poboación total entre 1999 e 2021. Exceptuando o casco urbano, Sancovade e Goiriz, o resto quedan amontoadas; unha segunda gráfica na que non figura o casco urbano presenta algo máis de claridade (atención, cambian as cores de cada parroquia dunha á outra!), podendo ver de xeito claro por exemplo que a poboación de Lanzós (s. Martiño) caeu por baixo da de Santaballa, ou que a poboación de Mourence no 2021 pasou a ser maior que a de Corbelle, Carballido, Insua ou Nete, entre outras que no 1999 a superaban. En ambas gráficas, as parroquias están ordenadas de maior a menor poboación en 1999.

    Tamén é interesante observar como cambia relativamente a poboación da vila e do campo, o que se ve de xeito abondo acusado nesta gráfica a continuación:

    Por iso é natural tamén que os núcleos baleiros aumenten e aumenten...

 --

    Os datos proporcionados por X.M. Irimia:

Oito mil millóns

Oito mil millóns

    Escrito de xeito numérico? 8 000 000 000. É unha cifra como outra, mais é a cifra que hai hoxe tres semanas foi sobrepasada pola poboación mundial, segundo os expertos no tema. En Galicia, cunha poboación minguante mesmo a pesar da inmigración, somos capaces de ter unha idea sobre que a poboación aumente, pero quizais, en xeral, non sexamos quen de xuntar esa cifra, a poboación que medra e o significado cara ó futuro, dun xeito consistente.

    Por poñer un exemplo, nos tempos nos que corría cara ás clases de xeografía, Europa tiña unha poboación maior ca de África, nada que ver coa relación hoxe en día, e a India, que o próximo ano será o estado máis poboado do planeta, tiña unha poboación de un terzo da actual. Algo que, aplicado a un mapa, fai cambiar o xeito no que (e do que) de se ve.

    A cantidade non é máis que unha das facetas en relación á poboación. Marrocos daquela tiña un terzo da poboación de España, e hoxe por hoxe supera os 4/5, a máis de que España integra hoxe por hoxe unha porcentaxe de persoas de orixe marroquí nas súas contas (1,6 % do total de poboación). E iso ten importancia na relación 'de forza' dos estados. O dentro deles: Galicia ten hoxe por hoxe unha porcentaxe de poboación do estado dun 5,5 %, mentres no 1970 a porcentaxe era un 7,6 %, é dicir, en xeito xeito, a 'importancia' de Galicia en España era case un 50 % maior hai cincuenta anos.

    Máis? Mentres hoxe a idade media da poboación en Galicia aproxímase ós 48 anos, no 1970 andaba polos 35. Algo bo é algo malo: ser máis lonxevos vai asociado a unha mellor calidade de vida. Pero o ter relativamente menos xente nova leva consigo cousas como menor impulso vital ou económico, ou problemas de sostibilidade social completamente diferentes. É un cambio máis da estrutura da poboación que vai moito máis aló da apreciación dunha menor necesidade de garderías infantís e maior de residencias de maiores.

    E, todo o anterior, sen considerar a sociación das meras cifras de poboación con outras, como consumo de recursos ou produción de contaminantes per cápita (e polo tanto, a nivel global e de cada comunidade).

    Fíxoseme raro que desta volta, xa digo, hai tres semanas, se tomara a cifra de oito mil millóns sen asociala, nos medios galegos, á decrecente poboación local, por outra banda, fonte de titulares recorrentes ao menos dúas veces ó ano, con motivo dos informes dos institutos de estatística (INE e IGE). Ó igual que se me fai curioso a insistencia nas cifras e non no significado que levan asociado e a rede de relacións entre cifras diversas, nun mundo en transformación, non só con moitos e grandes problemas e desafíos, senón tamén con moitas e grandes oportunidades.

Proxección da poboación mariñá: algún comentario

Proxección da poboación na zona seguindo a taxa de diminución de poboación de 2018

Como moitas outras veces, o comezo de ano impulsa a revisar o estado demográfico. Catastrófico é a palaba dende hai xa abondos anos. E é certo que a nosa poboación envellece. Que hai que preparse para iso  (as residencias de ancińas teñen motivo). pero...
Vimos dunha época na que durante moito, moito tempo, o normal era que, con algún altibaixo (por exemplo, algunha guerra), a poboación aumentara. Mesmo que se usara ese feito para medir a potencia dun grupo fronte a outro (enténdase dun estado fronte a outro). E era natural, pois o aumento da poboación significaba uhas mellores condicións de vida, algo que non se sabía medir, senón só sentir.
Mais, dende hai xa anos, somos conscientes de que un medrar continuado non se pode manter cuns recursos limitados. E iso é o que hai. Polo tanto, a limitación da poboación, polas boas ou polas malas, está a chegar. E, nese sentido, que a poboación baixe non ten por que ser ningún drama, senón algo natural.
Otra cousa ben diferente é qu a poboación baixe por cousas como a emigración ou a falta de reproducción por falta de espectativas, desidia, egoismo ou o que sexa. Evidentemente, nese caso o que temos é un efecto, non unha causa, e o que hai que variar son as condicións, que son as que están a producir un non desexo de máis vida. Un apunte á marxe: a nosa terra segue aportando xente á emigración, pero tamén é receptora de inmigración, e, cos niveis de nacementos actuais, está claro que a inmigración está a superar dende hai anos á emigración. Quen queira pode consultar as estatísticas.
Das causas da baixa natalidade, ás consecuencias. Asóciase un aumento da idade media da poboación a unha sociedade menos dinámica, máis dependente, menos alegre, menos innovadora... E é que polo momento, sen unha preparación para o envellecemento social, un vello separado do seu traballo, sen outra cousa que facer ó non ter nin tempo nin coñecementos para outra cousa, levábao cru, dependendo de tódolos xeitos posibles. Iso ten ido cambiando, e aínda queda moito.. Centrándonos na dependencia económica, é certo que canto máis vellos emenos novos, máis vellos ó cargo para cada novo. Pero, cunha distribución entre toda a poboación dos aumentos de produtividade coas novas tecnoloxías, non tería por que notarse nada.
En fin, un repaso moi rápido de algo que cada vez preocupa máis, impulsado porque é preferible para os gobernos dirixir a atención a unhas cousas que ás outras, á dependencia da vellez ó aumento dos soldos da xuventude que podan permitir mantela. Ó detrimento de economía para que funcione o sistema de dependencia e nón ás oportunidade que a vellez pode ofrece á sociedade, E así sucesivamente.

Demografía: Ribadeo

   Hai algún tempo que veño seguindo as variacións da poboación nalgúns lugares, particularmente, Ribadeo. En pouco tempo estarán dispoñibles na rede os datos censais do 2021, pois fanse cada 10 anos. Por outras estatísticas, o total do censo para esta volta ha andar arredor dos 10 000 habitantes ou pouquiño máis, quedando de novo lixeiramente por baixo de Foz, con cifras semellantes estes últimos anos. Como se ve en baixo, en liña cos datos anteriores...

   Recollo os datos do instituto galego de estatística correspondentes ó censo do concello ribadense e deixo varios grupos en táboas e gráficas, que se poden ampliar noutras entradas publicadas.

   O primeiro, presentación da táboa por grupos de idade dos censos de 1991, 2001 e 2011:

Censo de Poboación de Ribadeo segundo sexo e grupos quinquenais de idade

   Pódese aprezar o ascenso continuado dos totais, cun tirón nos anos 2000, que volve a ralentizar - practicamente, a anularse - en datos posteriores, dos anos 2010, non recollidos na táboa. Nos anos 1990 a poboación aumentou un pouco máis do 1 %, nos 2000, un 10 %, e nos 2010 (repito, non recollidos na táboa), prácticamente mantense en plano, sen aumento, aínda que é de esperar que o censo de algo por riba dos 10 000 habitantes en 2021. Ademais, poñendo un pouco de atención, poden notarse outras cousas, como que a poboación vai envellecendo (os grupos máis numerosos cada vez teñen máis idade, e os grupos máis novos son menos numerosos), ou mesmo que se algún grupo aumenta en número ó ir avanzando o tempo e polo tanto a idade dos seus compoñentes, é porque houbo inmigración, tirando cara arriba do total no conxunto deste século: así, o grupo de 35 a 39 anos no 2011 ten 812 persoas, mentres 20 anos antes o grupo correspondente, que entón tiña entre 15 e 19 anos, tiña só 602 persoas. É evidente que ninguén nace con 20 ou 30 anos... Estas cousas quizáis se poden ver mellor de xeito gráfico:

   O gráfico anterior, representando as tres series da táboa, amosa de xeito claro o desprazamento da xente en idade dunha a outra serie. Para explicalo mellor, na gráfica seguinte apuntei varias cousas:

   A: 

   Na década antes da guerra civil marcouse un máximo de nacementos e mellora nas condicións de vida, co que esa 'cohorte de idade' segue sendo abundante, aínda que, ó facerse maior, dexa sentir a cada vez máis forte influencia de mortandade. O máximo de 1220 persoas de entre 55 e 64 anos no 1991 pasa a 1206 de idades entre 65 e 74 anos dez anos despois, e a 989 de entre 75 e 84 anos en 2011. Nótase un retorno de persoas maiores na década dos 90, pois a poboación que no 91 tiña entre 55 e 59 anos vese superada pola que no 2001 tiña entre 65 e 69 anos dez anos despois, a pesar de ser un grupo de idade xa con mortandade relevante.

   B:

   Os grupos entre os 10 e os 34 anos no 1991 son abondo homoxéneos en números, cun total de 3024 persoas. Dez anos despois, os grupos entre 20 e 44 anos suben a un total de 3287 persoas, e dez anos máis tarde, entre 30 e 54 anos temos 3782 persoas. É evidente que nese grupo houbo unha inmigración neta de máis de 700 persoas, sobre todo na primeira década deste século. Sobre todo, na zona dos 30 anos.

   Esa inmigración nótase tamén en idades superiores, colmando o descenso de natalidade na guerra civil e posterior que se notaba como un val na gráfica correspondente ó censo de 1991 para os grupos entre 35 e 54 anos daquela. É curioso que nos censos non semella ter habido en Ribadeo un 'baby boom' como noutros lugares (ver o caso de Vilalba); se o houbo, no 1991 xa quedara enmascarado por outros feitos.

   C:

   O mínimo de nacementos rexistrado a finais dos 80 trasládase no tempo marcando un mínimo, que se ve só lixeiramente superado en anos posteriores, a pesar de que a cantidade de xente en idades típicas de reprodución aumentou abondo nesas datas. Parece evidente que o novo censo de 2021 presente outra caída do número de nacementos por caída non das porcentaxes de nacementos por muller en idade fértil, senón pola do número de mulleres nesas idades.

   D:

   O número de xente de máis de 75 anos aumentou de censo en censo en todos os grupos quinquenais, traducindo de xeito visible o aumento da idade media da poboación.

   Conllendo o conxunto, se extrapolamos os aproximadamente 80 nacementos anuais dos anos 2006-2010, para obter un número de nacementos igual á poboación de Ribadeo, 10000 persoas en números redondos, necesitaríamos 125 anos. É dicir, de non cambiar a tendencia a poboación de Ribadeo diminuiría rapidamente a non ser un importante aporte da inmigración.

   Por último, collamos os mesmos datos representados doutro xeito, de forma acumulativa:

 

   Vemos nesta gráfica que a curva cada vez é máis inclinada nos sucesivos censos, e non só porque aumente a poboación total, senón sobre todo porque a poboación tende a concentrarse en idades máis avanzadas, tendo a curva cada vez menos inclinacón e sendo máis baixa en idades temperás.

   De calquera xeito, o perfil aínda é abondo diferente doutros lugares que teñen o que se chama problema demográfico máis acusado, como o caso de Vilalba, co que se pode comparar.

A poboación de Galicia, un pouco máis aló da noticia

 A poboación de Galicia, un pouco máis aló da noticia

    Xa chegou. O último informe estatístico xa está aquí, e logo del, tamén a proxección para os próximos anos e décadas. E con eles, a noticia: Galicia perde poboación. E despois, o rachar as vestiduras: Que imos facer?

    Coido que o primeiro é ir paso a paso: Galicia, que se prevé polo INE (Proyecciones de Población 2022-2072) que perda 35 000 habitantes nos próximos 15 anos, isto é, cousa do 1,5 % de poboación actual, perdeu unha cantidade maior de habitantes no anterior período de 15 anos: aproximadamente, o dobre do que se prevé para o próximo período quincenal. Por certo, que o máximo da poboación de Galicia, segundo as estatísticas do INE a disposición, acadouse a comezos dos oitenta do pasado século, con máis de cen mil habitantes máis que agora. Dende aquela, Ourense e Lugo veñen diminuíndo poboación ano tras ano case de xeito estacionario, mentres que A Coruña e Pontevedra o fan de xeito irregular dende hai uns quince anos, sendo a tendencia de toda a serie que Pontevedra sexa a de mellor saldo positivo, e Ourense, a de maior saldo negativo.

    Fiando un pouco máis fino, sen a inmigración, a cousa tinguiríase abondo máis de números negativos. E cara ó futuro, o mesmo: a previsión é que a porcentaxe de inmigrantes aumente (nota: sexa cal sexa a política migratoria, que só significaría un axuste!). O mesmo que se prevé aumentará a idade media dos habitantes, inmigrantes incluídos. Iso, a pesar de que no 2020, a raíz da pandemia, produciuse unha rebaixa de case un ano e tres meses na esperanza de vida da poboación, tanto para homes, baixando dos 80 anos, como para mulleres, quedando só un pouco por riba dos 85.

    Naturalmente, isto ten implicacións, dende o despoboamento rural e a atención das terras e territorio, á estrutura social ou á lingua. Non só se pode ver o aumento de núcleos abandonados, senón tamén que a hostalería en moitas zonas é atendida cun acento 'castelán forasteiro'.

    Mais ata o de agora, a mentalidade coa que se ven afrontando o tema demográfico é a mesma que na economía: o medre sen límite, canto máis mellor, sen ter en conta o que significa o medre, os límites do planeta, a distribución de bens, etc, e iso, en ambos temas. As vilas queren ser cidades, e as cidades, ser máis grandes, por riba da calidade de vida que se desfruta nelas, da que se fala como propaganda, mentres que o medrar úsase para o manexo de cartos e poder. E así, cando se fala do envellecemento poboacional, deseguida sae a 'oportunidade de negocio' que representan os maiores, coa punta de lanza das residencias de anciáns ('de maiores') e a necesidade de 'empregados' e de formación de xente para tal fin, sen explorar outras posibles vías (que non se consideran 'negocio'). 

    A esa mentalidade hai que sumarlle o xeito propio de realización das estatísticas, que considera proxeccións lineares sobre os números actuais e pasados, sen tentar aproximar crises en marcha ou cambios de tendencia previsibles por desafíos que se ven no horizonte ou xa nos seus comezos, pero de difícil cuantificación. É dicir, algo embarazoso para poder predicir con certa precisión máis aló duns poucos anos. E algo que se pode observar cando se nota a amplitude posible de variación nas previsións, que para España abrangue dende os 48 ós 57 millóns de persoas para 2072, a cincuenta anos vista, e sabendo aínda así que esas marxes teñen a posibilidade dun amplo erro. E eses números, só tendo en conta a posible variación da fecundidade, que, en calquera caso, non se prevé chegue a taxa de reposición en ningún momento. É dicir, a poboación caería, e moito, sen o recurso á inmigración.

    Carpe diem e 'tate o que tas', desfruta do momento e céntrate nos problemas que podes e tes que solucionar agora, e deixa os cantos de serea de aumento indefinido de poboación en aras dunha loa do imperio nacional nacionalista. A demografía é un problema no sentido de que estamos afeitos a outros perfís demográficos, nos que vemos máis facilidades por ese estar afeitos. E claro, temos que adaptarnos, comezando por cambiar de mentalidade.

Sobre a demografía actual na zona

Este mesmo mes, un amplo artigo de La Voz de Galicia ofrecía unha táboa coa demografía de cada un dos municipios da Mariña. Aproveitando esa táboa, fixen un reparto de datos para poñer en perspectiva a demografía mariñán dende hai século e medio.
Aproveitei a subdivisión comarcal como referencia, e o resultado é o seguinte:

Na primeira gráfica vese un mentemento da poboación da comarca enteira entre mediados do século XIX ata a migración a Europa dos anos 50/60, a pesares da existencia dunha emigración anterior a América. Tras unha lixeira recuperación nos setenta e posterior meseta, as estatísticas cada menos tempo fan retorcerse lixseiramente a curva, pero amosando un nivel descendente salvo nos primeiros anos do século.
A nivel subcomarca, preséntase no mesmo gráfico a evolución das tres zonas de demarcación recente para comparación, pero sendo desenvoltas na gráfica de abaixo:

Por división administrativa, a menor en terreo e poboación é a da Mariña oriental, coas outras dúas, centra e occidental, máis equilibradas entre sí.
Hai que lembrar que a distribución en comarcas é recente, aínda que no gráfico aparezan agrupados os concellos dende hai século e medio, que foi nos anos noventa cando se dividiu Burela desgaxándose de Cervo (e pasando logo cada un dos dosu municipios a unha comarca diferente), e que as comarcas están formadas por:
Conforman a Comarca da Mariña Oriental: Barreiros, A Pontenova, Ribadeo e Trabada.
Comarca da Mariña Central: Alfoz, Burela, Foz, Lourenzá, Mondoñedo e O Valadouro.
Comarca da Mariña Occidental: Cervo, Ourol, O Vicedo, Viveiro e Xove.
Con estes datos, observamos que as tres zonas teñen unha certa estabilidade de poboación ata os cincoenta, nos que se nota a presión migratoria e comeza o declive absoluto. O declive relativo fronte a España está claro moito antes, pois no período a poboación española multiplicouse por 3, e ata a galega aumentou, aínda que abondo menos.
A partir dos cincoenta, o declive na noza oriental, na que esa integrada Ribadeo, é patente. Nas outras dúas zonas, o reflexo do ascenso de Burela (que conta con Cervo na M. Occidental ata os 90, e logo, na Central) e a implantación de Alcoa, enmascaran o proceso, pero unha vez pasado o tirón de ambas circunstancias, a poboación deixa ver un lixeiro declive tamén na zona occidental mentras se estabiliza na central.

En canto a Ribadeo por si só, o concello segue un patrón con certa semellanza ó da zona en conxunto, pero con particularidades, pois a partires do 1900 o núcleo urbano 'independiza' a súa evolución en relación á zona rural, da que se alimenta, chegando a 1990 no que o tirón xa non queda reducido á propia zona rural, senón que a vila convírtese en auténtica capital comarcal, pasando a absorber de xeito máis patente poboación dos outros concellos e do occidente asturiano e arrastrando a poboación total cara enrriba. De calquera xeito, hai que ter en conta que hoxe a poboación dos catro concellos que constitúen a Mariña Oriental concéntrase na súa maioría en Ribadeo.
Conclusións? Quizáis no momento actual se poideran sacar algunhas conclusións sobre a evolución próxima da poboación na zona ...

Sobre demografía e movementos de poboación

    De xeito periódico aparecen novas sobre demografía en Galicia. O normal é que sexan notas pesimistas en relación a datos reais do desenvolvemento poboacional actual e proxección cara ó futuro dos galegos, mais esta mesma semana apareceron novas sobre o movemento poboacional relacionado coa pandemia, en base a que o INE publicou o censo de xaneiro de 2021. A idea baixo os titulares era que a COVID impulsou un movemento de poboación fóra das cidades.

    A nivel xeral, Galicia acadou un pico poboacional nos anos 80, e logo outro (máis baixo) no 2010. Este último, netamente por entrada de xente de fóra, inmigrantes (e emigrantes retornados). Pero dende esta última data, os rexistros indican que leva perdido 100 000 habitantes, camiño dun 4 % da poboación, unha cantidade considerable. E, só no 2020, máis de 6000 veciños.

    Nese contexto, o dicir que o conxunto das sete cidades galegas perdeu uns 5000 habitantes coido que, sen deixar de ser relevante de por si, pasa a ser algo relativo. E máis aínda cando esas persoas desprazáronse, na práctica, a zonas limítrofes ás cidades, a zonas que poderiamos chamar suburbanas máis ca rurais. E é que as rurais 'auténticas' máis ben seguen a perder peso demográfico dentro de Galicia. Algo que se pode ver comparando números dalgúns lugares, como a provincia de Lugo ou a Mariña (o conxunto das tres definidas 'comarcas' que forman parte dela).

    No caso da provincia, Lugo perdeu dende o 2010 ó 2021, 27 000 habitantes, cousa dun 7% da poboación, e, no 2020, máis de 2000, é dicir, un terzo da perda total de Galicia dese ano, tendo menos dun sexto da poboación.

    Dentro da provincia, se quitamos o entorno da capital, a zona relativamente máis poboada é a da Mariña, aínda que sen ningún núcleo urbano que pase dos 10 000 habitantes (a excepción de que consideremos Viveiro e Covas como un núcleo único). A Mariña perdeu dende o 2010 case 6000 habitantes, máis do 7 %, e no 2020, máis de 300, case un 0,5 %. É dicir, no conxunto da década pasada, perdeu habitantes na práctica na mesma porcentaxe que o resto da provincia (e ben maior que Galicia), e no último ano, que marcaría a diferencia da COVID, a dobre ritmo que Galicia aínda que dito ritmo sexa menor que o da provincia.

    Baixando aínda de nivel, dentro da Mariña, os catro concellos que concentran a maioría da poboación (de oeste a leste, Viveiro, Burela, Foz e Ribadeo), case os dous terzos dela cos datos de 2021 na man, levan subindo porcentaxe de habitantes dentro da comarca (ano 1981, 42 %, 2010, 61 %, 2021, 63 %), aínda que dende 2010 perderan en conxunto case 1000 habitantes, e no 2020, 250, unha porcentaxe neste último caso semellante ó total da Mariña.

 

    Resumindo, os movementos de poboación pola COVID existen, pero en relación á evolución xeral da poboación en Galicia só son unha superposición á tendencia observada con anterioridade. Superposición que aínda está por ver se é ou non pasaxeira fronte a unha tendencia que pode agravarse con problemas como os que ten a Mariña con industrias como Vestas ou Alcoa.

RIBADEO NA NOITE DOS TEMPOS. Pancho Campos Dorado

 RIBADEO NA NOITE DOS TEMPOS

   Que imaxe podemos facernos dun período tan importante pero tan escuro e tan dilatado no tempo que está cheo de tantas incertezas? É un exercicio arriscado facer un relato verosímil sobre a poboación prehistórica de Ribadeo, ou sexa, facer un relato sobre os indicios probables dunha poboación da que non hai nada escrito, da que non hai historia local algunha. Pero merece a pena intentalo.

   De principio podemos dicir e aseverar sen dúbida de equivocarnos que a Ría de Ribadeo é un punto estratéxico e primordial na rede comercial marítima europea de tódolos tempos antigos e dos alto e baixo medievais, debido a súa condición xeo-estratéxica no litoral Atlántico por ser porto seguro unha vez alcanzado, onde a vida dos navegantes e dos barcos está sempre a salvo da ameaza das condicións adversas do mar e onde se pode reparar o casco, aprontar os aparellos, facer augada e meter provisión de alimentos.

   A ausencia dunha específica documentación escrita non fai fácil identificar que clase de estrutura social, política ou económica tería aquela sociedade; que técnicas agrícolas e gandeiras, ou que medios de pesca e marisqueo terían para a súa subsistencia. Mais esta condición de sociedade ágrafa non nos arreda das nosas intencións de escribir sobre o noso pasado antiguísimo, pois hai factores relevantes innegables como son os achádegos 'antediluvianos' de Louselas, a toponimia do entorno e a documentación parahistórica doutros poboamentos veciños que sí escribiron a súa historia sobre condicións iguais que as dos nosos antepasados. Isto anímanos a facer un relato intuitivo que nos permite albiscar unha cronoloxía aceptable para encanar o noso estudo que non por ser impreciso será menos certo. E canto máis atrás tratemos de remontarnos no tempo, maior diverxencia haberá nas datas que poidamos propoñer hoxe, pero que se poderán axustar a medida que se vaian facendo descubrimentos que se teñen que facer máis tarde ou máis cedo.

   Desde cando hai unha poboación galaico-atlántica permanente nestas terras? Hai restos arqueolóxicos líticos moi abundantes de fabricación de útiles con diversos tipos de retoque en choppers, fendedores, raedeiras, raspadores, cuitelos de dorso natural, perforadores, bifaces, etc. que pertencen a unha poboación antiguísima nas beiras do actual Ribadeo, o xacemento de Louselas do Paleolítico Inferior datado en catrocentos oitenta mil anos de antigüidade o acredita. Pero sábese de certo que o nivel do mar fai cento vinte mil anos (período interglacial Eemiense) subiu por encima do nivel actual e cubriu por completo o xacemento de Louselas polo que aquela primitiva xente tivo que trasladarse ás ladeiras e cimas das montañas, a lugares máis altos. O nivel do mar volveu a ir baixando en períodos graduais de miles de anos e chegou ao seu nivel máis baixo, 120 metros por debaixo do nivel actual, fai vinte mil anos, cuxo nivel se mantivo case oito mil anos, ou sexa até fai doce mil anos, último período glacial, en que volveu a subir até alcanzar o nivel actual en pouco menos de dez mil anos. 

    Nestes períodos de tan baixo nivel do mar as covas no acantilado das ribeiras da Ría de Ribadeo que son en abrigo rochoso o aire libre con forma de viseira, actualmente practicamente enterradas, poden ser vestixio das covas onde vivían aquelas poboacións do epipaleolítico e do neolítico até fai uns case catro mil anos. Non temos probas de canta poboación puidese haber nin de canto tempo estiveron vivindo en ditas covas, pero sí de que por alí estiveron e que para algo as usaron de modo permanente ou estacional por largas tempadas, polos restos líticos que quedaron de lascas de cuarcita. Pero como dixo o arqueólogo británico Mortimer Wheeler, “pode que o arqueólogo atope o tonel, pero de Dióxenes non queda nin rastro”.

   Por tanto, segundo nós o entendemos, houbo poboación sedentaria nas Terras de Ribadeo moi anteriormente ao que puidésemos pensar cando a Idade do Bronce Final (séculos VII-VI a.C.) lle deixa paso a “cultura castrexa” tan evidente nos asentamentos castrexos da Idade do Ferro, que no concello do Ribadeo actual, coñecemos o emprazamento de nove: As Grobas (Vilaselán); Fornelos (Piñeira); Meirengos e os Castros (A Devesa); A Coroa (Arante); A Pumarega (Covelas); Porto de Arriba e A Torre (Vilaosende) e As Cárcobas (Ove), pero incluso é posible que haxa máis xacementos e todos eles esquecidos pola Administración da Xunta de Galiza.

   Aquí polo que nos atinxe, atopámonos na obriga de facer un inciso. No ano 2003 o Ministerio de Medio Ambiente de España a través do Servizo de Costas e en colaboración coa Dirección Xeral de Patrimonio de Galiza, ía facer un investimento de tres millóns de euros, para recuperar o Castro de As Grobas, e así o anunciaba aquel alcalde de Ribadeo en La Voz de Galicia 18/02/2003. Todo quedou en nada. Logo no ano 2009 (La Voz de Galicia 22/04/2009) fíxose, por fin, unha intervención arqueolóxica pola “incrible cifra” de trinta mil euros (durou un mes) quedando evidencia de que era un castro anterior a romanización con ocupación dilatada no tempo. Vamos, fíxose un “incrible estudo” sobre o castro, miráronse apenas 50 metros cadrados dun poboado de 35000 metros cadrados, ou sexa, quedou o asunto coma sempre na total indiferenza e desidia a que nos teñen acostumados desde a Xunta de Galicia, e todo canto dixeron e fixeron non serviu absolutamente para nada. O prestixioso arqueólogo Emilio Ramil que dirixiu a escavación, con moi bo criterio facía fincapé en que o poboado tiña importancia e aconsellaba seguir adiante na escavación para poñelo en valor. Alí se presentou o delegado provincial de Cultura “en funcións” e o Xefe de Costas, José Manuel Esteban quen foi “avalar a actuación na sede do Ministerio de Medio Ambiente de Madrid”. Ou sexa, non se fixo absolutamente nada.

   En fin, sigamos coa nosa pseudohistoria, pois pola súa natureza especulativa do momento presente, permanecerá no terreo da hipóteses. Pero por que se producen neste recuncho da Galiza tales xacementos tan temperáns?. Posiblemente porque os cambios climáticos da última glaciación non afectaron moito a esta zona e as condicións de subsistencia non foron destruídas. O clima permitía o crecemento de froitos silvestres e facilitou a agricultura de secan, na magnifica terra que pisamos, e mantiña unha poboación estable, non sabemos de cantos individuos pero posiblemente algúns centos diseminados en pequenas comunidades próximas, como evidencian os xacementos castrexos, que se alimentaban grazas á recolección de froitos e a domesticación de animais como ovellas, cabras, vacas e porcos, algúns cabalos e burros, e de plantas como o trigo, cebada e algunhas leguminosas, ademais pescaban e mariscaban como evidencian os concheiros existentes en varios castros.

   Facer un panorama de como era e como vivía aquela sociedade anterior a castrexa con tan poucos restos arqueolóxicos que se atoparon nas escasísimas catas non é posible sen entrar de cheo no terreo do hipotético. Os restos das escavacións procuran evidencias, pero aínda así, o estudo da prehistoria ademais dun estudo sistemático dos vestixios atopados polo arqueólogo e unha labor de pescudas e criterios imaxinativos, polo que explicaba Sir Mortimer.

   As poboacións dos castros datan dos séculos IV-III a.C. mais temos evidencia dunha poboación estable e xa moi civilizada, que nos revela o xacemento do henge de A Roda de Santiago de Reinante, datado en 1700 anos a.C. que pode chegar a 2000 anos a.C. (II milenio a.C.) segundo datación con ¹⁴C. Ou sexa o xacemento data da transición final do Neolítico-Calcolítico (metalurxia do cobre) e da idade de bronce Proto-Atlántico da Galiza (1800-1700/1200-1100 a.C.) que corresponde coa cultura Argárica, varios séculos antes das invasións celtas. A Roda é un magnífico templo-calendario de un valor prehistórico e turístico incalculable. Un recinto cerimonial que nos marca efemérides astronómicas como son os solsticios. Estes templos eran lugares de poder político e relixioso que non existirían senón houbese unha poboación estable próxima. Polo que moitos castros cremos foron feitos en poboados xa existentes pero que estarían feitos con materiais perecedoiros e non de pedra como se ven actualmente os seus restos. 

   Por outra banda, despois ou durante a época final dos castros, aparece na toponimia de Ribadeo un nome que albisca ser histórico, Porcillán. Un barrio de pescadores na alta Idade Media, mais o seu étimo latino Porto Iulanus ou Julianus provén da época romana. Segundo Dion Casio, no ano 62 a.C. unha escuadra romana dirixida por Xulio César, chega ao lugar de Brigantium ou Brigantum (A Coruña). Con cargo de Pretor ven a Gallaecia no ano 59 a.C. época en que as vías marítimas eran moi importantes, tal que así, que no século II d.C. os romanos levantan a Torre de Hércules, o que demostra a importancia comercial daquel tráfico marítimo. Roma tiña portos estratéxicos ao longo das costas polas que navegaba tanto para abastecer as súas forzas militares, como para procurarse minerais de ouro, estaño e ferro que había por esta bisbarra. Tamén desta zona seguirían importando os romanos, como fixeron anteriormente os fenicios de Tiro, os caracoliños de mar chamados murex (purpura haemastoma) dos que se extraía a cor púrpura coa que tinguían as capas os emperadores e persoeiros da máis alta nobreza romana. 

   Despois do século I d.C. non volvemos a ter noticias destas poboacións até atoparnos co Diploma do rei don Silo do 23 de agosto de 775 de onde o noso inesquecible veciño, experto lingüista e latinista José María Rodríguez Díaz, deduce e fixa con certeza que o Mosteiro de Esperautano está na planicie de A Graña, concretamente entre os ríos Mera, hoxe desaparecido e o Alesancia (hoxe o río Grande) do que se deriva o actual topónimo de As Anzas. E si había un mosteiro de tal renome no século VIII tiña que haber un poder político e relixioso na zona con bastante anterioridade.

   A partir daqueles séculos VIII e IX podemos extrapolar que a poboación das Terras de Ribadeo xa tiñan certa relevancia dentro do territorio do Reino de Galiza. E nos séculos X, XI, XII e XIII está consolidada a poboación do propio Ribadeo sen ningunha dúbida, tal que así, que a primeiros dos século XIII comeza a construción da Igrexa-Catedral de Ribadeo que terminou sendo Colexiata, polo que si Ribadeo a primeiros do século XIII tiña entidade como para ser sé episcopal, quer dicir que xa viña de vello o seu renome e categoría. Perder aquela sé episcopal Ribadeo, foi perder o ser unha gran cidade pero... 

   Aquí rematamos o noso relato de Ribadeo na Noite dos Tempos, pois xa chegamos a súa Historia con maiúscula, á historia da anarquía feudal até o século XI, dos cabaleiros dotados de aptitudes físicas e de medios financeiros para selo e a súa relación cos señores, cimentada na fidelidade persoal e no reparto de prebendas que acabou por crear clientelas excluíntes pois cada guerreiro obedecía a un señor o que provocaba inseguridade civil e os campesiños cada vez máis empobrecidos quedaron atados ás terras propiedade dos señores. A autoridade real pasou a ser autoridade das decenas de señores (clérigos e nobres) que tiñan en propiedade as terras, aqueles señores que se enredaron en conflitos e guerras privadas entre uns e outros, os bárbaros non viñan do exterior, xurdían no seno da cristiandade esixindo a sangre dos “campesiños servos”. Estaba cristalizando o feudalismo, o nacemento das Ordes Militares de Cabalería, dalgunha das cales se fixo mención nos Escudos de Armas do Concello de Ribadeo. Pero iso é xa Historia escrita.

Zona de cata no Castro de As Grobas do ano 2009

SOBRE A UBICACIÓN DO NOVO CENTRO DE SAÚDE (I). Evaristo Lombardero Rico

 

SOBRE A UBICACIÓN DO NOVO CENTRO DE SAÚDE (I)

Na páxina web do Concello de Ribadeo do día 30/3/22 aparece a nova do acordo entre o Concello e a Xunta para a construción do novo Centro de Saúde nuns terreos enfronte da Estación de Servizo. Ate agora é a única información oficial que coñecemos e nela non se comenta nen de pasada o problema da distancia que deberán percorrer as persoas que queiran facer uso do devandito servizo. Algúns datos doados de contrastar son os seguintes:

1º O Concello de Ribadeo ten 9871 habitantes de acordo co censo oficial en 2021, con unha lixeira tendencia ao descenso dende 2014. Ademais conta con unha poboación non censada difícil de estimar, pero en todo caso non inferior a varios centos. A maior parte de esa poboación ten o médico de cabeceira en Ribadeo, polo tanto son usuarios potenciais dos servizos sanitarios do SERGAS. Asemade durante os períodos vacacionais a poboación experimenta un incremento de varios miles de persoas.

2º Segundo datos do INE de 2020, o 69,53 % dos residentes censados en Ribadeo estaban no casco urbano, mentres que no ano 2000 esa porcentaxe era do 56,66 %. Nestes vinte anos o casco urbano pasou de 5119 habitantes a 6856, en parte pola chegada de persoas procedentes de outros concellos ou países e tamén por persoas procedentes das parroquias, cuxa poboación non deixou de baixar de forma continuada, pasando de 3915 habitantes no ano 2000 a 3004 no 2020. Sin embargo estes datos deben tomarse con carácter orientativo, pois é ben sabido que unha gran parte das persoas procedentes das parroquias que actualmente residen habitualmente no casco urbano seguen censadas no seu lugar de orixe.

3º Non podemos facer estimacións sobre o que vai suceder nos próximos anos pero non cabe ningunha dúbida de que as tendencias sinaladas van seguir tirando por unha perda de poboación nas parroquias e posiblemente unha parte de esta poboación fixe a sua residencia no casco urbano. Asemade hai abondos indicios de que o envellecemento vai seguir na mesma tendencia que ate agora.

4ºA distancia (medida polo SigPac) entre a Estación de Servizo e a Praza de Abastos, indo pola Avda de Galicia ou o Teatro, indo por San Roque, ven sendo un quilómetro, metro arriba metro abaixo. Os atrancos, pasos de peóns, rotondas e riscos para os peons derivados do tráfico intenso son ben coñecidos.

A partir dos datos anteriores calquera pode decatarse que agás as persoas procedentes das parroquias que xa teñen que vir en coche e un reducido número de veciños que residen perto da zona proxectada, para a gran maioría dos usuarios a nova ubicación do Centro de Atención Primaria vai supoñer un atranco e unha perda de calidade asistencial, maiormente para as persoas maiores, dependentes e con menos recursos.

Pola outra banda todos e todas coñecemos ben o que é o casco urbano de Ribadeo e folga suliñar as enormes parcelas sen edificar que existen no centro do mesmo. Tamén sabemos que a reforma do Plan Xeral de Ordenación Municipal foi aprobada definitivamente a finais de 2014 e polo que agora se descubre non se reservou ningún espazo dotacional para equipamentos como este do Centro de Saúde Publico. Lembraremos tamén que no 2012 o concello de Ribadeo aprobou tres convenios urbanísticos que obviamente favorecron aos propietarios do solo, dado que en outro caso non os houbesen firmado. Sobre este particular non faremos ningún comentario polo de agora, se ben convidamos ao lector interesado a que consulte a acta do Pleno Municipal do día 23 de marzo de 2012, páxinas 18 a 25, onde figuran os argumentos da alcaldía e os comentarios dos distintos grupos municipais (véxase pax. web do concello). Tamén nas hemerotecas daquelas datas e concretamente en La Comarca del Eo do día 31 de marzo do 2012, páxina 2, pode atoparse unha substanciosa información sobre este asunto.

En resume, a miña opinión persoal é que o acordo de levar o Centro de Saúde para o prado que hai enfronte da Estación de Servizo é un erro histórico de Ribadeo, vai causar serios atrancos á gran maioría da poboación envellecida deste concello e mínimos beneficios a uns poucos que residen máis perto. Polo que atinxe ao equipamento e aparcadoiros hai terreos abondos no centro do casco urbano que poden cubrir perfectamente esas necesidades. No que se refire a trámites administrativos ou recualificacións do solo son os mesmos ou semellantes nunha zona que outra. Respecto aos prezos dos solares tamén son os mesmos ou semellantes unha vez recualificados. O da vontade política deixámolo para mais adiante.

Evaristo Lombardero Rico

Ribadeo, 5 de Abril de 2022

--

SOBRE A UBICACIÓN DO NOVO CENTRO DE SAUDE DE RIBADEO: I, II, III, IV, V.

Vai de economía

    Polo que parece, remata de publicarse o último informe ARDÁN, realizado pola Zona Franca de Vigo. Quizáis é o informe máis completo sobre o tecido económico galego entre os que se difunden. É longo e con múltiples apartados. Para botarlle unha ollada, fun á páxina web da zona Franca e collín algúns dos últimos datos que afectan á Mariña (informe de 2021, con datos en boa parte de 2019) dos que alí están en aberto, e tamén collín algún dato da portada da Mariña da Voz de Galicia para empresas concretas de Ribadeo. Aí vai, de xeito correspondente co que fixen outros anos:

    A lembrar que as empresas que tributan en Madrid (Alcoa España), para moitas cousas non contan, o mesmo que non contan para o pago de determinados impostos en Galicia, o que distorsiona algúns datos. Aínda así, coido que paga a pena.

    A primeira táboa que deixo ordea as comarcas galegas polo peso do seu Valor Engadido xerado en Bruto, destacando o peso da comarca coruñesa, con máis da metade do VEB de Galicia (61,31 %), con só o 15 % da poboación pero o 31 % do emprego. A Mariña, en conxunto (a sumas das tres comarcas ficticias) xera o 0,91 % do VEB, para unha poboación que é o 2,62 % da galega e 1,77 % do emprego. Naturalmente, esas diferentes proporcións nótanse nos ingresos medios da poboación, abondo maior na comarca coruñesa. Comparando, e coa salvedade expresada das empresas que tributan enMadrid, na comarca da Coruña o valor engadido por traballador sería case catro veces o da Mariña, o que remata implicando ingresos e riqueza económica tamén superiores. E a relación de número de empregos/número de habitantes da Coruña é tres veces a que corresponde á Mariña, o que fai comprender a dirección dos movementos de poboación.

    Dentro da Mariña, as porcentaxes VEB - poboación - emprego son:

Mariña	% VEB	%     poboación	%     emprego
Occidental	0,40	0,95	0,78
Central	0,38	1,07	0,66
Oriental	0,13	0,60	0,33

    É dicir, dentro da Mariña, a comarca oriental, na que está incluída Ribadeo, ten uns indicadores económicos, medidos cos patrós actuais habituais, peores que os das outras dúas comarcas, tanto en rendemento de valor engadido por traballador como en número de empregos fronte ó número de habitantes (e, de xeito consecuente, en rendemento por habitante). Non obstante, iso está a cambiar de xeito recente. Aínda que A Mariña ten aumentos de valor engadido menores que a media de Galicia, dentro da Mariña hai diferenzas grandes nesa variación, sendo abondo maior o incremento na Mariña Oriental que na Central ou Ocidental, como amosa a seguinte táboa.

    En canto ás empresas máis destacadas (grandes en concepto de vendas), entre as 75 primeiras mariñáns, de Ribadeo só hai catro (a terceira parte das que lle correspondería por poboación, de xeito correspondente cos peores indicadores da Mariña Oriental en relación á Central e Occidental, como foi mencionado antes):

- Posto 8: Fertieuropa, 11 949 503 € de facturación. Como referencia, no 2009 figuraba no informe ARDÁN con 16 millóns de € (e 1 empregado), e tamén era a primeira ribadense.

- 42: Lido Marine, 4 210 302 €, non aparecía no 2009 é pertencente a un grupo multinacional.

- 53: Gasóleos Abelleira, 3 748 138 €, figuraba con 3 millóns de € e 4 empregados.

- 63: Discosta Norte, 3 297 053 €, figuraba con 3 millóns de euros e 21 empregados.

    As tres primeiras por facturación da lista de 75, ABSA de Burela, Pescados Rubén, de Foz, e Lonxa de Celeiro, as tres adicadas ó sector pesqueiro, facturan cifras semellantes, e en conxunto 150 millóns de €, a distancia da cuarta, que pasa a ter a metade de facturación, Acciona Eólica, en O Valadouro. Ningunha delas está na Mariña Oriental, e cada unha das tres factura entre catro e cinco veces o que a primeira ribadense. Por outra banda, que sone ou non o nome dunha empresa nesa lista non é unha referencia: con 4 100 638 € de facturación, Porcelanas de Sargadelos está na posición 49. Sen contar con que haxa entramados societarios que aglutinen ou polo contrario, desagreguen facturación.

Demografía

Demografía

    Esta tempada pasada teñen xurdido comentarios na bisbarra da Mariña de Lugo sobre a incidencia da pandemia no asentamento da poboación, con movementos que virían afectar a un aumento de residentes censados en Barreiros, Foz ou Ribadeo. A falta de confirmación das cifras, os argumentos son claros: onde se vive mellor e máis seguro? A resposta argumentativa, por parte dos locais, é clara: aquí. Natureza, pureza de aire, auga e terra, tranquilidade, falta de distancias... ou é que non se está a converter nun destino turístico por excelencia? Así, a atracción de xente á zona estaría cantada unha vez que foxen da aglomeración contaxiativa das cidades.
    Coido que no parágrafo anterior habería ao menos tres cousas a obxectar. Serían os números, as bondades e a contradición. Explícome.
    En canto ós números, botando man dos datos dispoñibles de xeito público, os máis actualizados son os co censo de electores, liberados con datos de comezos de cada mes, e dos que os últimos dispoñibles agora mesmo son os de agosto. Certo que non é o de residentes, que sería o propio, pero si unha indicación abondo fiable pola súa relación. Pois entre abril e agosto, nos concellos supostamente afectados, as variacións son comparables ás doutros anos. Hai tan só un par de días algún medio citou de xeito textual a algún alcalde falando de novas inscricións que suporían o 2,5 % da poboación, pero con aumentos de residentes de só o 0,3 %. As contas non casan moi ben sen moito esforzo, e ó final, o que conta, vóltase ó aumento do 0,3 %, normal nestes anos en época de verán. Polo momento, unha cousa é que se teña notado que chegou xente mesmo cando non estaba permitido, e outra que se afinque de xeito permanente.
    En canto ás bondades, cando se expoñen pola nosa parte, polos que queremos á nosa terra, tendemos a sobreponderalas, esquecendo de xeito correlativo as maldades, que tamén contan. Entre elas, o paulatino illamento da zona en transporte público ou a calidade mellorable de internet, que habería que contrapoñer na balanza ós pequenos recorridos necesarios para a vida diaria, considerados avantaxe se vives nun pobo e non nunha aldea, e non tes necesidade de usar os servizos asociados a unha poboación grande. Sen ir máis lonxe, estes días está en marcha unha campaña de sinaturas para tentar que se restableza o servizo de ferrocarril, na actualidade só un tren de ida e outro de volta no que é máis ben unha falta de servizo. E ben, aínda que no resto dos temas tamén se poderían contrapoñer pegas, coido que todos -locais e forasteiros- estamos de acordo en que a calidade de vida tende a ser mellor por estes lares. Pero en calquera caso, hai que lembrar que se a xente non se ten vido para aquí en masa xa antes da pandemia é por algo, sexa o sitio onde están os empregos (aínda coa posibilidade de teletraballo en aumento), a diferencia de soldo, ou mesmo en máis dun caso, non verse afogado por unha vida considerada demasiado tranquila.
    En canto ó último punto, a contradición, é máis difícil de acoller, pois é moito máis difuso que os anteriores. Resúmese en algo así como querer nada e gardar a roupa. En xeral, estamos encantados de ser lugar de acollida, de que aumente a poboación, esquecendo que iso significa... que a poboación aumenta! É dicir, que aumenta o número de xente e con iso, tenden a diminuír as bondades ás que se alude precisamente por ter baixa poboación.
    E un aparte. Que significa demográficamente? Coido que está por ver a influenza posible dun movemento así na pirámide demográfica dunha comarca (tres comarcas, segundo a Xunta) que leva perdido o 10 % da súa poboación nos últimos corenta anos, aínda sen a crise provocada pola evolución de Alcoa, motor industrial da zona.

Sen protesta non hai futuro: convocada unha concentración pola perda dun médico en Ribadeo

Poñía hai un par de días a frase como comentario nunha páxina de apoio nunha restrición de persoal. Hoxe úsoa como título, despois de ter xa falado do tema da perda dun médico no servizo público de Ribadeo e tendo unha idea na cabeza: a protesta non asegura o futuro (que depende do tipo de protesta, a súa influenza, ... e de factores externos) pero achéganos á súa posibilidade e á nosa propia consistencia e consciencia.
Deixo embaixo a nota da convocatoria dunha concentración de protesta para a mañá do mércores, ás 11 e media no Centro de Saúde de Ribadeo. Na nota hai razóns, o mesmo que na miña entrada do outro día, pero o que vai contar na túa decisión, sobre todo, vai ser o sentemento. Por iso, anímote a que revises os teus sentementos, se crees que debes facer algo ante este arrase permanente de dereitos, servizos, vontades, ... e se crees que unha protesta aquí está xustificada. Pénsao, e se o ves, actúa. Se non o ves, segue como se non pasara nada: para ti, o que pasa no importa.

-->

O SERVIZO DE ATENCIÓN PRIMARIA DE RIBADEO RETROCEDEU EN DOTACIÓN DE PERSOAL SANITARIO AO ANO 1985 A PESAR DO INCREMENTO DE POBOACIÓN.

A PLATAFORMA CONVIDA Á POBOACIÓN RIBADENSE A CONCENTRARSE O PRÓXIMO MÉRCORES CONTRA OS RECORTES DE PERSOAL NO CENTRO DE SAÚDE DE RIBADEO.

A Mariña, 13 de setembro de 2013. A Plataforma na Defensa da Sanidade Pública da Mariña denuncia que os recortes orzamentarios no Servizo de Atención Primaria de Ribadeo en dotación de persoal sanitario fan retroceder ao ano 1985 o cadro de persoal despois de perder unha praza en enfermería, unha de Persoal de Servizos Xerais e agora unha praza médica. A Plataforma considerou inadmisíbel esta redución do persoal que contrasta co medre poboacional- mil habitantes mais que en 1985 - , cos incrementos de poboación estacional ou coa dispersión, polo que non admite a retórica da Xerencia de Xestión Integrada de Lugo que xustifica estes recortes como se foran melloras cando os recortes nunca son melloras.

A Plataforma chama á poboación ribadense a concentrarse o mércores 18 ás 11:30 nas inmediacións do Centro de Saúde.

A Plataforma na Defensa da Sanidade Pública da Mariña convoca unha concentración nas inmediacións do Centro de Atención Primaria de Ribadeo o próximo mércores 18 ás 11:30 como protesta pola eliminación dunha praza médica neste centro que xunto con outros recortes de persoal como unha praza de enfermaría e outra de Servizos Xerais devolven o cadro de persoal do centro ao ano 1985.

Dende a Plataforma consideran que a cidadanía ten que rebelarse e saír á rúa para defender os seus dereitos como usuarios e usuarias da sanidade pública e non permitir que a Xerencia de Xestión Integrada continúe co seu programa de recortes de persoal que degradan de forma constante a calidade asistencial.

O SERGAS cos seus recortes devolve o cadro de persoal do Centro de Saúde Ribadense ao ano 1985 cando a poboación censada medrou en mais de 1000 habitantes.

Segundo informan, o censo de poboación en Ribadeo medrou dende 1985 en mais de 1000 habitantes, pasando de 8.973 en 1985 a 10.061 segundo o último padrón publicado, boa parte dela reside en zonas dispersas, recebe poboación visitante non só en determinadas épocas do ano senón de xeito permanente; á vista das últimas medidas adoptadas ningún destes factores parecen ter relevancia para o SERGAS que aplica constantes recortes de persoal que levaron ao centro de asistencia primaria de Ribadeo a unha situación comparábel ao ano 1985 tras perder unha praza de enfermaría, unha de Persoal de Servizos Xerais e agora unha praza médica.

Superpoboación, infrareprodución

Superpoboación, infrareprodución

    Non somos os únicos. Dise que Galicia ten un problema de natalidade. Polo que parece, en Corea do Sur están aínda peor (que España, non que Galicia). E empeorando.

    Ó tempo, no mundo fálase de superpoboación e falta de natalidade. Superpoboación que afectaría a todo o planeta. Falta de natalidade en 'occidente' (sexa o que sexa iso, incluíndo Xapón e Corea) e en China, o que indica que a presión sobre determinados recursos, perda de diversidade ou contaminación poderá ter no futuro unha distribución diferente á actual.

     A poboación mundial segue a medrar, esperando acadar os 8 000 000 000 de habitantes en cousa de tres anos, despois de superar os 7 000 000 000 hai doce, e ter a metade de poboación que hoxe hai só uns 50 anos. Están a nacer dúas persoas por cada unha que morre. E claro, máis poboación, maior consumo de recursos, etc, aínda que tamén sexa certo que unha persoa media da parte rica do planeta consume os mesmos recursos que unhas cantas da parte pobre: mesmo os pobres 'medios' dun país rico poden consumir máis que a media dun país pobre...

    Ó tempo que sucede o anterior, diversos países, como o máis poboado, teñen unha crise de natalidade. A China está tratando de desfacerse da política de fillo único mentres a idade media da súa poboación segue a medrar: ate os anos 70 do século pasado non chegaba a 20 anos, e hoxe vai camiño dos 40. Claro que a idade media en Galicia está en 48 anos, sobrepasando en Lugo e Ourense os 50; en Ribadeo está en preto de 50, parello a Galicia en xeral. Na Corea do Sur, anda polos 44 anos, cunha taxa de fertilidade de 1,11 fillos por muller, aínda maior ca galega, de 1,01 fillos por muller. Con eses números, en principio a poboación da seguinte xeración surcoreana ou galega tería a metade de xente que a que a está a enxendrar. De feito, como Galicia xa leva moitos anos en cifras semellantes (Corea do Sur aínda non tantos), a pesar da inmigración, leva baixando poboación durante décadas de xeito continuado ano tras ano; se un ano aumenta un par de milleiros, ó seguinte baixa cinco veces máis.

    O anterior incide nunha morea de problemas, dende as causas do cambio climático á falta de materiais para a electrónica, pasando pola perda de diversidade ou a contaminación, e sobre todo, nunha distribución anómala de posibilidades para cada persoa. Poden facerse moitos comentarios e apreciacións ós números anteriores, pero quedaríame para considerar cuns poucos que están relacionados e que entendo que tentan a procura de solución a un problema sen mirar as causas. Son aqueles que ven á poboación só como unha variable para o que chaman movemento económico, o medrar en produto industrial bruto ou taxas semellantes. Aqueles xerados por xente á que non se lle pasa pola cabeza un comentario do tipo dun que vin esta semana na rede: "Organizas un país en el que no vale la pena vivir y luego te preguntas por qué la gente no quiere tener hijos en él. Me recuerda a mi país". Xente que considera normal que na rúa se vexan abondo máis cans que nenos (claro, inflúe a hora do colexio, os cans non van... e necesítase sacalos varias veces ó día!). Pode que xente coma nós mesmos.

    E é que se se mira só dende a economía, iso de non ter xente a quen vender pode ser unha catástrofe tan grande ou máis como non ter a xente que produza para levarse unha tallada do seu produto, e saen ideas como permitir que as empregadas domésticas estranxeiras podan cobrar menos do salario mínimo (algo legal nalgún país), ou perseguir e 'tratar médicamente' a homosexualidade. Pode que porque en Galicia o neoliberalismo aínda está a impoñerse non se teñan proposto aínda ideas semellantes. Todo pode chegar.