Presentación de Laídos cardíacos en San Cosme

    Só unhas poucas verbas, unha foto e un pequeno audio para dar conta da presentación esta tarde do poemario 'Laídos cardíacos' de Lucía Ferro no Bar Moderno de San Cosme de Barreiros, con asistencia de 25 persoas nun ambiente de amizade, continuado cunha degustación da casa e da Pastelería Artesá Obradoiro.

Recuncho da lectura: A mancha na parede e outros relatos

 

 Recuncho da lectura: A mancha na parede e outros relatos

     A mancha na parede e outros relatos. Chemi Lombardero Rico. ISBN - . Eoditorial. Ribadeo 2024. 56 px.

    Libro que me foi agasallado, non está (ao menos, aínda) distribuído comercialmente.

    Non, non é unha continuación de 'A morte de Colasón' nin por suposto dun ensaio de Chemi, senón un conxunto heteroxéneo nas historias, homoxéneo no estilo, e autónomo en cada unha das breves historias que o constitúen. Lectura agradable, que podendo tomarse de corrido dunha sentada, aconsello ir desgranando unha a unha para adentrármonos nunha realidade que poida que sexa imaxinada e imaxinativa, si, pero tamén se sinte próxima e real.

    -- Nota posterior:

    O 15 de febreiro, Carlos Álvarez Lebredo saca na Comarca del Eo (nº 5472, p.4) o completo artigo que reproduzo a continuación sobre o libro:

Segundo libro de relatos de Chemi Lombardero

Un exercicio de estilo

Carlos Álvarez Lebredo

    Acaba de aparecer o libro ‘A mancha na parede e outros relatos’, segunda entrega de Chemi Lombardero neste subxénero narrativo que é o relato breve. Moi breve, neste caso concreto. Estes son doce contos aínda máis breves que os dez que conformaron en 2020 o libro ‘A morte de Colasón e outros relatos’. Flutúan entre as dúas e as tres páxinas e media de extensión.

    Para lograr tal concisión ―nuns relatos en prosa que necesariamente teñen que ter un desenvolvemento antes de conducir ao lector a un remate― Chemi Lombardero fai un esforzo de depuración léxica moi na liña do que postula, por exemplo, Augusto Monterroso no seu célebre Decálogo do escritor: “O que poidas dicir con cen palabras, dío con cen palabras; o que só con unha, con unha”: cuarto mandamento de Monterroso, case concomitante co destoutro mestre do conto Julio Ramón Ribeyro: “O conto debe ser directo, sen ornamentos nin digresións. Deixemos isto para a poesía”.

    Esta depuración léxica, orfebrería que traballa ben Lombardero, obrígao a “non contalo todo” nos seus brevísimos relatos. Falta neles unha información narrativa que el escamotea a mantenta e que debe encher cada lector coa súa actitude, madurez e experiencia lectora: velaí o interese destes relatos. Dan marxe, danlle un papel ao lector para que participe activamente como instancia imprescindible no “acto de lectura” para encher “os espazos de indeterminación do texto” (tecnicismos crítico-literarios ambos, acuñados polo crítico Wolfgang Iser), e non se limite a ser un mero lector pasivo. Este seu papel activo, que involucra moito máis aos lectores na proposta narrativa do autor, é o que tamén reclamou hai tempo Umberto Eco definíndoo como unha “cooperación interpretativa do texto narrativo”; sintetizouno nunha expresión que contén o título dunha das súas obras máis famosas: introducir o “Lector in fabula” (obra de 1979). Xa na súa anterior obra ‘Opera aperta’ (1962) postulaba que “se deixe ao lector a iniciativa interpretativa dos textos”. E este é un dos xogos que propón Chemi Lombardero nos seus relatos: suxerir pero non contar, deixar entrever interlocutores ocultos nos diálogos e tamén sobreentendidos varios que o lector se ve obrigado a encher para darlle sentido completo ao conto. Por poñer uns exemplos, os relatos “O final” ou sobre todo “A miña tía”, no que non lle queda outra ao lector que activarse porque o texto, en menos de dúas páxinas, di o que di. E máis nada.

    Contrasta o estilo breve e depurado destes relatos coa outra prosa pragmática ―case didáctica― á que nos ten acostumados este escritor nos seus libros de investigación e divulgación histórica: sobre a sociedade ribadense, os indianos, o porto comercial de Ribadeo, os fornos de cal, etc.

    A solución de brevidade pola que opta Lombardero nestes contos que comentamos non son senón o froito dun calculado traballo de depuración técnica e estilística. Un exercicio de estilo. Creo lembrar que hai bastantes anos este autor (e amigo) deixoume ver un relato del que, ao cabo do tempo, noto que era unha primeira versión do que agora é o conto titulado “A arribada”. Daquela primeira escritura, que creo que situaba o conto no porto de Luarca, queda agora un relato reelaborado, moito máis estilizado, sen localización concreta, reducido ao esencial e moito máis logrado. Chemi Lombardero, lector e admirador desde mozo ―cónstame― de mestres do relato curto como Dieste, Castelao ou Marcial Suárez, bebe nestas fontes ambientais e estilísticas (quen non, xaora) á hora de idear as súas historias ―literaria e inequivocamente orixinais― e transformalas nestes relatos tan breves. E apréciase nalgúns destes contos de Lombardero o mesmo gusto que o primeiro deles por rematar o relato cun final incerto, en certa medida misterioso, aberto (de novo, o papel activo do lector): “O furado”, “O recolledor de pecios”.

    A son destas consideracións técnicas cómpre engadir o coidada que está a lingua que emprega Lombardero, algo non moi habitual en moitos outros relatos contemporáneos que se publican a cotío e nos que parece máis importante chegar á meta como sexa (publicar) que coidar o vehículo que se conduce (a lingua).

    En canto ao substrato argumental, cómpre indicar que a maioría dos relatos bucean nun tempo pasado, escasamente precisado no texto. Hai poucas historias que poidamos cualificar de contemporáneas: nin en relación co autor nin, moito menos, co momento da escritura ou da edición. O motor argumental da maioría dos relatos é a memoria. Memoria do vivido hai tempo ou memoria do escoitado, cousa en absoluto cuestionable. Outra cousa sería que en vez da memoria fose a nostalxia quen movese a inspiración: disto estamos sobrados en recentes textos narrativos e xornalísticos de opinión, e os seus autores non acaban de caer na conta de que a nostalxia sempre é un erro. En narrativa tamén. Escapan a esta tendencia dous relatos que si podemos situar nun tempo da historia máis ou menos contemporáneo: “Foi a nai” e “A miña tía”, ambos reflexo de dous tipos de tensións intrafamiliares moi dos nosos tempos.

    Neste punto cómpre preguntarse: a perspectiva do narrador (dos narradores) é a perspectiva do autor real? É que o presente non inspira argumentos? Persoalmente, como lector respecto a opción de Lombardero. Pero agardo del unha terceira entrega de relatos menos dependentes do fío da memoria e nos que mostre un maior ‘aggiornamento’ creativo. É dicir, uns contos que emanen máis de realidades e miradas contemporáneas e que confronten mellor con acontecementos dos tempos presentes. Eis o “horizonte de expectativas” (terminoloxía proposta por Hans-Robert Jauss) que eu mesmo me impoño para futuras entregas narrativas de Chemi Lombardero. Certo é que, visto desde outra perspectiva, este recurso á memoria pasada permite ver nalgún dos relatos aspectos dun tempo que xa non volverá e que mesmo as xeracións máis novas descoñecen absolutamente, v. gr. o teléfono de cables e chavellas que manexan as telefonistas, que aparecen no conto “A fuxida”.

    Dentro deste potente magnetismo da memoria que ordena os argumentos dos relatos de ‘A mancha na parede…’ operan dous factores narrativos, que moi ben poderían ser previamente extranarrativos: a familia e a casa. (Cada lector pode tirar as súas conclusións e ter unha opinión ao respecto da expresiva fotografía que se inclúe na páxina 9). A familia (nai, tía e especialmente o pai) vertebran máis da metade dos contos; e tamén a ausencia física da familia, pero omnipresente no relato, como é o caso do neno protagonista do conto “O recolledor de pecios”, criado sen pai nin nai. Avó, pai e netos (ou avoa, nai e neta) son tres doas dun mesmo colar que aparecen simultaneamente engarzadas e presentes nos contos: “A arribada”, “Un home feliz”, “A miña tía”. No primeiro deles mesmo o fillo é un receptor inmanente do relato: o texto mostra ao pai narrador, que evoca ao avó, pero que se dirixe directamente ao fillo; este escoita e, ao mesmo tempo, o lector le. A casa é o lugar de transacción de afectos e desafectos, diálogos e tiranteces, noutro grupo de contos. Medio libro son relatos de interiores. De interiores físicos, queremos dicir: de casas, de domicilios. Porque de interiores das persoas… diso si que vai todo o libro e non defrauda.

    Sei por radio macuto ―polos arames das viñas, que din os usamericanos con esta axeitada frase que me parece visualmente acertada e moito máis expresiva cá outra― que case todos os relatos de ‘A mancha na parede…’ están baseados, sequera lonxanamente, en feitos reais que nalgún momento lle chegaron ao autor en forma de contos, anécdotas e mesmo brincadeiras. Non estaría mal que, dada a coñecida amenidade do autor nas súas charlas, ofrecese unha que relacionase os personaxes e as historias reais que hai detrás destes contos, o momento e contexto da súa recepción, o proceso de elaboración literaria e o seu resultado e conversión en artefactos narrativos que, en definitiva, é o que son. Podería suceder, por exemplo na próxina Feira do Libro de Ribadeo. Por suposto, permitindo a interacción cos lectores, que estariamos entre o público.

    Cómpre valorar, para finalizar, o apoio editoral que hai detrás deste libro e que vén da man de Eoditorial Publicaciones, empresa que desde Ribadeo anima o noso conveciño Antonio Andina. Nos últimos tempos permitiu tamén a aparición de obras como a voluminosa colectánea de ensaios sobre El Viejo Pancho, os poemas e novelas saudables de Lucía Ferro, a novela de Rosa Paz Rico ou os estudos climáticos de Antonio Gregorio: autores, autoras e temáticas estreitamente vencelladas á cultura ribadense.

--

    O pdf na Comarca.

Soberanía dixital. Retomando as prazas públicas

    Onte tivo lugar a xuntanza convocada por amarinha.gal Soberanía dixital. Retomando as prazas públicas, como estaba previsto. Para as persoas que alí estivemos, unha gozada de tempo aproveitado. José Manuel Ventoso desenvolveu de xeito breve os puntos principais de coñecemento da praza pública mariñá que que amarinha.gal e logo pasouse aunha charla, máis que quenda de preguntas, na que se tratou de clarificar diversos aspectos tanto da nosa praza pública en Mastodon (funcionamento, servidores aloxados en Eomática ou relación, a través dest instancia de Mastodon, con outras prazas dixitais ó largo do mundo) como doutros temas relacionados, comezando por diferenzas con redes sociais como X ou Facebook, como o algoritmo de 'recomendación' ou os anuncios, a comunidade do Fediverso ou a filosofía detrás da nosa actividade.

    Asemade, tamén quedou clara a vontade de amarinha.gal e os seus membros, José Manuel, Lucía Ferro e máis eu) de continuidade destes encontros, e máis aínda despois da resposta para esta primeira charla, acadando un número ideal para crear o ambiente adecuado.

    Deixo en baixo o audio (cuns pequenos recortes pedidos) e varias portadas do fanzine (que se pode obter en pdf en https://blogs.amarinha.gal/) ó que tiveron acceso os asistentes, en foto de José Manuel, así como o código QR da contraportada para o acceso inmediato á praza dixital mariñá.

Retomando o espazo comunitario

    O venres 24 terá lugar o primeiro acto do que esperamos sexa unha longa andaina. Trátase de facer actividades periódicas relacionadas coa tecnoloxía, a ciencia e o pensamento, coa mira posta na formación e debate entre a xente, incluídos organizadores. Esta primeira sesión, 'Retomando Prazas Públicas', que terá lugar na Biblioteca Pública Municipal Viejo Pancho tratará das alternativas libres ás redes sociais e aplicacións relacionadas coas megacorporacións. Alternativas non invasivas da privacidade, sobre as que o usuario teña algún control. Alternativas que volvan  o espazo dixital á praza pública e ás relacións non mediatizadas.

    Estas actividades serán xestionadas polo colectivo amarinha.gal, constituído en inicio por Lucía Ferro, escritora en varias linguas e autora de performances, José Manuel Ventoso, enxeñeiro desenvolvedor de software en varias compañías multinacionais e de xeito independente, e Antonio Gregorio, físico e profesor xubilado.

    Convidámoste a asistir e aportar a túa visión sobre a comunicación á marxe das grandes empresas, ou para saber máis sobre a nosa proposta. Entre outras cousas, temos preparado un fanzine que repartiremos de balde e podes descargar en https://blogs.amarinha.gal/#xuntanzas.

Recuncho da lectura: Laídos cardíacos. Poemario autobiográfico

 

Recuncho da lectura: Laídos cardíacos. Poemario autobiográfico

    Laídos cardíacos. Poemario autobiográfico. Lucía Ferro. ISBN 9788412847185. Eoditorial. Ribadeo, 2024. 186 px.

    Non é a poesía un xénero que frecuente. E necesito tempo para ir, páxina a páxina máis que poema a poema, integrándoa con traballo no meu universo persoal. O último que lera fora xa na década pasada, a 'Antología poética' de Gamoneda en Austral, e este libro veu lembrarme a existencia da poesía. Neste caso, unha poesía dura na súa transcendencia, que amosa o recoñecemento do achegamento dun percorrido vital ó ser da autora e ó ser hoxe. Unha reconciliación, pode que aínda sen rematar, que fai extensiva a quen o le.

    Sobre a presentación. É dicir, máis do libro.

Máis unha presentación, unha festa nun rural vivo

 

Máis unha presentación, unha festa nun rural vivo

    Remato o domingo coa impresión dun espazo humano, un pequeno recuncho no que case corenta persoas tiñamos o noso lugar sentados e aínda caberían máis. Cunha vista sobre o val de Cabarcos no veciño concello de Barreiros, podíase dicir que o espazo estaba cheo de xente, pero sobre todo, de contacto humano e vida.

    Un domingo pola tarde. Unha actividade que axuntou ó espazo da asociación veciñal ‘A Parrala’ da Rilleira a un bo puñado de veciños e algún outro, coma min, que nos poderiamos considerar como estraños de non ser pola acollida que tivemos, que fixo que a nosa integración fose inmediata por moito que ó rematar ‘nós’ nos fósemos lonxe e ‘eles’ quedaran pola veciñanza. Por certo, un remate que si se podería chamar en diferido, pero non coa tristemente célebre acepción posta hai non tanto de moda a nivel estatal. Non, tratouse dun ‘diferido’ que consistiu en que despois do acto a asociación fíxonos partícipes a todos, asociados ou non, dunha merenda que estendeu a charla cruzada e o sentimento de formar parte dun mesmo mundo.

    Claro que o dito foi a continuación. En principio, foi o acto, a actividade que deu pé a que a xente nos xuntáramos. E ese foi a presentación do terceiro libro de Lucía Ferro, a poesía de ‘Laídos cardíacos (poemario autobiográfico)’ que chega despois das novelas ‘Resaibo amargo’ e ‘En Brandan’. Sei que non son as súas únicas obras, pois a súa pluma inclúe tamén textos en inglés, artigos en revistas ou entradas de blog, a máis de obras de formato gráfico ou mixto. Pero, en papel, si, é o seu terceiro libro.

    A presentación consistiu na lectura por parte da autora de varios poemas do poemario presentado, acompañados pola guitarra de José Manuel Ventoso. Ó final, intervencións do público. E no medio, unha entrevista en directo na que se debullou a persoa e a obra de Lucía. Tranquilidade para presentar un arte poético que, mesmo tendo en conta as palabras da autora no sentido da súa evolución ó longo da creación do libro, amosa sentimentos xerados con dureza, entregados con superación e rematados con esperanza. Así, o apelido literario da autora respondería non só ó título desta obra, senón tamén á dureza que a fixo posible.

    O último dos poemas lidos no acto corresponde tamén co último (poema) do libro. Aínda que non dea unha idea veraz por non poder reproducir a disposición do libro, as súas verbas rematan: ‘Nós non faremos dano,/ nós hemos/ de/ curar’. Unha tradución non literaria sería que ti, eu e calquera (nós) temos vontade do ben para os máis. A dureza de sentimentos que o libro transmite remata pois coa suavidade dun común humano de querer vivir nunha sociedade constituída por e para a xente. Para nós.

--

    Un plus: o vídeo da presentación.

Un Chío de festas

    Un mes mais, a edición de Chío xa está dispoñible na rede. Este mes, dirixida de novo por Melina López, con verbas de Lucía Ferro ou as festas do San Froilán de fondo e foto de portada. Como outros meses, deixo a ligazón á revista, para ler en rede ou descargar, e aquí en baixo a miña colaboración (en .jpg e texto web):

Festa!. Na terra das festas, só fai falta o primeiro chío

    Comeza por un chío, e pronto, de xeito inmediato, podes estar envolto en chíos de paxaros da mesma bandada. Comezas a falar de festas, e moitas veces, é como se xa estiveras nelas, como se xa estiveras de festa, mergullado no medio da ledicia festeira. Unha sensación agradable que anima. Non sempre é así. Hai outras veces que por calquera razón te dis que oxalá pasara xa a dichosa festa (coñezo a xente abonda que lle pasa coas festas do Nadal, que manteñen con ela unha relación de amor-odio) ou, sinxelamente, que te preguntas que sentido ten unha festa determinada, soen ser festas que non viviches de novo, sentido que soe rematar sendo o de atraer visitas ó pobo para gañar cartos.

    Por outra banda, é xa case un tópico dicir 'as festas xa non son o que foron', a medio camiño entre o manriqueño 'cualquiera tiempo pasado fue mejor' e a nostalxia dos tempos de cando a xente que o di era máis nova. Algo potenciado pola abundancia relativa dos tempos presentes fronte a outros anteriores, onde a máis de menos recursos, as festas eran 'o' recurso onde se condensaba o entretemento. Hoxe en día, nos pobos da costa, non é que haxa festas no verán, senón máis ben que o verán e festa: a máis das tradicionais (o Carme, patronais...), sumáronselle outras novidades festeiras, as de época (indianos en Ribadeo, normanda en Foz, renacentista en Viveiro, Medieval en Mondoñedo...), as de exaltación dunha ou outra comida (comezaron por cousas como o percebe en Rinlo, pero xa pasaron da tortilla e andan polo ovo fritido...), os festivais de música (o Resu, si, pero a día de hoxe, varios en cada pobo)... Haberá xente que lembre aquela canción que dicía 'esta noche hay una fiesta'; a idea pódese trasladar na Mariña hoxe a todo o verán 'e máis aló'. Retomando o título, hoxe o primeiro chío, a primeira chamada á festa, xa está dada, sempre, e as festas encadéanse no tempo cara ó futuro.

    Hai xa tempo (2002), un centro de medias de Ribadeo (IES Porta da Auga), nun proxecto europeo (Festpop), fixo un estudo sobre as festas da zona, publicado co nome de 'As festas populares no entorno ribadense''. Máis de dous decenios despois, retomo de xeito moi breve algunha das (ideas e festas) alí tratadas en comparanza coa actualidade, xunto con algunha outra de doutros lugares da zona, e así, comezo por lembrar un artigo aparecido no 2007 no libro das festas do Carme de Ribadeo, no que Antón Álvarez Sousa titulaba: 'A festa do Carme, de patroa dos mariñeiros a festa turística. Unha chamada á reflexión'. O título é ilustrativo abondo, mesmo fai de máis o que expón en baixo del.

    Outra fonte de curiosidade pola súa evolución son os pregóns do antroido ribadense, algúns accesibles en https://gl.wikisource.org/wiki/Pregóns_Antroido_Ribadeo. Eses seis pregóns alí subidos, que abranguen un período de dez anos, presentan dun xeito lateral o avance, mellor, o cambio, nas festas do antroido ribadense. E dende aquela seguiron a variar, claro! Non exactamente como tentei prever no pregón do ano 1997, pero o certo é que tampouco de xeito tan diferente, como no nacemento de novas máscaras, o uso incrementado da electrónica ou a incógnita da resistencia dunha festa como o antroido fronte á perda da inocencia que medra polo uso de internet.

    Falaba na introdución do libro citado de achegar a 'esencia das festas populares' ás novas xeracións. E é que, sexa filtrada ou non a realidade polo tempo de vida e nacemento de cada quen, o certo é que todos temos consciencia (ás veces, mesmo rebelándonos contra ela) de que o entendemento do mundo vai variando de xeración en xeración como o fai de individuo en individuo. Pois ben, sinxelamente, as festas non son a excepción a ese cambio de percepción. O que significaron para outra xeración anterior xa non o significa, en termos xerais, para a actual. Nin na Mariña nin en ningures.

    Tamén falaba de que as festas son parte integrante da idiosincrasia dun pobo, que non se debe borrar da conciencia popular. E cada vez máis e cada vez menos. Cada vez menos pola interconexión mediática, que nos permite asomar ós xeitos doutros pobos, e, se cadra, copialos. Cada vez máis porque as festas salientan máis entre os últimos recunchos nos que queda o extra de cada pobo.
    Xente, motivo, lugar. Eras tres das premisas básicas que, poñía, toda festa necesita. Que fai toda festa. Pero tamén fai falla organizalas. E hoxe, as comisións de festexos teñen dificultades de renovación por diversos motivos. Dende aqueles lugares nos que sinxelamente non hai xente nova abondo, ós outros nos que as institucións queren facer e desfacer, e usar ó seu antollo as festas, para o que manteñen a comisión nomeada e secuestrada, pasando polos lugares onde as festas son, de moitos xeitos posibles, privatizadas. Ou un conxunto de todo o dito.
    'Cando tratamos de comparar unhas festas con outras, para mostrar o que teñen en común e o seu feito diferencial, o que estamos é poñendo a énfase na cultura do pobo, os medios dos que dispón, o seu xeito de ve-la vida...'. As anteriores son verbas sacadas do capítulo 'Un achegamento ás festas do pobo en Galicia' dese libriño de hai máis de vinte anos. E a cultura do noso pobo, os medios dispoñibles ou o seu xeito de ver a vida cambiou e está a cambiar. Este artigo comeza coa foto duns fogos de artificio sobre a ría de Ribadeo, algo que é popular nas festas tradicionais, e remata con outra de algo que xa é tradicional e que ten variado o sentido das festas dende pequenos, as diversións de pago. Nesa evolución, coa multitude de festas na Mariña, das San Lucas á Maruxaina, pasando polas festas de San Roque ou a romaría de Santa Cruz, cada unha segue a ter o seu aquel, tentando rexeitar o afán unificador da ledicia a nivel mundial, mais unificando as nosas xentes nesa ledicia.

Un novo Chío: nº 31, setembro 2024

    Despois do verán, un novo exemplar da revista Chío está dispoñible. Aquí o tes, con colaboracións diversas: Lucía Ferro, Carlos Dafonte (si, fillo doutro Carlos Dafonte), Luis Villares, Santy Gutiérrez... co tema básico do cine como fío, e dirixida por Melina López. Por certo, este e os anteriores exemplares podes velos en Chío.com.

    E, como de costume, tamén en separado o meu artigo:

Chío?

Oio os chíos dos paxaros aló, lonxe á fronte. Tamén algún máis, solto cara á miña dereita. Un can ladra ás miñas costas, onde hai pouco se escoitaba murar unha vaca. O zunido das follas ó vento mestúrase co acariñar dese mesmo vento e o seu suave son. A mesma árbore da que me chegan os chíos dos paxaros alí pousados, que hoxe asemellan engaiolados. Cambo de sentido e vexo o verde, os verdes, baixo o ceo gris, os ceos grises e azulados. O banco marrón no que me deixo estar lémbrame esa outra madeira, viva, que sustenta o verde das árbores que nos facilita a vida co osíxeno que respiramos. Cheirumes diversos chegan producindo sensacións variadas. Penso en achegarme á herba e pasar a man, mais quedo.

De cando en vez, un motor. Tractor máis que coche. Tamén máis ca ordeñadora -canto se asemella a ordenador a palabra e que diferente a súa función...-. Fan a vida máis doada, din, a cambio de ruído e contaminación. Ruído que se escoita, aínda que pola cantidade e continuidade por estes pagos non se poda dicir que molesta, non pode competir cos outros, anteriores no texto e ancestrais na historia. Contaminación que, no medio do campo, non se aprecia aínda que estea aí. E como fondo estraño, un avión que nun momento se deixa escoitar máis que ver a través das nubes. Estraño pola súa presencia manifestada, e tamén por esa puntual preeminencia auditiva fronte á visual, a clásica lonxe dos aeroportos. Poñendo unha nota como sobrenatural e pasaxeira.

As moscas. Parte picante e molesta de formigas, insectos, arácnidos, lagartos e outros animais que rodean por aire e terra e que nos lembran que só temos control parcial do mundo, do resto dese mundo no que estamos incluídos, e mesmo de nós. Que estamos supeditados á natureza, que se pretendemos separarnos dela non sendo deuses, sucumbiremos con ou sen ela.

E mentres todos eses ruídos de fondo suceden e se suceden, a mente pode abstraerse -e abstráese- sen fixarse no rendemento que nos persegue. Pensando pode que no destino dun rural que se morre mentres segue a ser necesario non só para alimentar o estómago. Ou no camiño aparentemente aleatorio de cada formiga mentres trazan en conxunto as liñas máis curtas para que a súa sociedade-formigueiro teña mellor acceso ós recursos. Ou nesas plantas que medran invadindo o que a humanidade pretende humanizar -di-, desnaturalizando a construción da paisaxe. Ou no hórreo veciño que se ve afectado polo paso do tempo, ó tempo que se pasa do seu mantemento, deixando ver as marcas que lle van quedando. Ou nas hortensias, fatigadas coas flores xa murchas na súa segunda floración este ano, polo momento. Venme á cabeza Espronceda: ‘(...) sino yo, triste cuitado / que vivo en esta prisión / que ni sé cuándo es de día / ni cuándo las noches son (...)’ en paralelo cunha cárcere de tamaño planetario. Lugar do que mentres nos pechamos máis, consumindo os seus recursos, algúns soñan poder evadirse, cunha idea a modo de moderno karma tecnolóxico que posibilita o saír do ciclo de reencarnacións da vida no planeta.

Sácame dos meus pensamentos a veciña no seu tractor, no seu traballo, pasando mentres me saúda. E paso eu a ser consciente de que deixo de mirar o meu embigo para lembrar que non só estou nunha natureza que non me/nos pertence, senón á que todos nós pertencemos. Albisco que temos pensamentos semellantes, mesmo quen non ten tempo para pensar, anguriado polo traballo, obrigas ou cansazo, e aínda que pareza de primeiras que as ideas semellan opostas ou totalmente sen relación. Ideas humanas son, algo terán en común. Un albiscar que pode chegar lonxe, quizais a unha lembranza de Gaza ou Etiopía, pasando polo Sahara ou Afganistán. Ou quedarse mesmo dentro de nós, como unha dor de cabeza.

Hoxe fixo calor húmida, sen Sol. Mañá volverá saír o Sol, esteamos ou non nós.

Dunha festiña

O Pazo de Cedofeita, dende fóra, a media festa.

 

Dunha festiña

    O último sábado de agosto andiven pola Cedofestiña, a segunda que se fai despois da inicial o pasado ano. Foi organizada polo colectivo ribadense Vacas Fracas no Pazo de Cedofeita. Unha boa festa nun entorno agradable.

    Unha pequena festa cultural. Primeiro, festa, diversión amigable. Polo ambiente, case evento privado entre amigos, algo que o éxito de asistencia non deixou ser. Pero tamén, e de xeito inseparable, cultural, coa cultura como base, cine, tertulia, visita, música e música. Arte. E os subministros, claro, de bebida a comida pasando por camisetas. Aí estaban Inés, Andrés ou Andrea, e outros membros do colectivo traballando e coordinando, dende antes e ata despois. Unha festa relaxada en contraste coas festas para turistas ou mesmo para nativos turistificados. Ben, este ano. Tras o éxito, pregúntome se poderá en anos sucesivos seguir a manter ese carácter.

    O espazo de acollida, o Pazo de Cedofeita, acomódase ó dito 'se ten capela, pombal  e ciprés, pazo é'. E correspondendo co seu ser, brindou fermoso acubillo, lugar e edificio, para desenvolver as actividades, que comezaron precisamente pola visita ó pazo da man de César para coñecer o lugar. Terras e pombal, muro e patio, cociña, salón, habitacións, capela e torre, espazos de paso e almacén... Un lugar de onte, dende os séculos XV-XVI, valorado hoxe e aproveitado para (e que se aproveita de) esta festa. Unha festa-actividade que tamén pon en valor o espazo.

    Antes mesmo de comezar, a charla entre amigos e coñecidos tomando algo do improvisado bar e tenda (en estancias próximas, mais separadas) acendeu a mecha do encontro e da celebración.

    E viñeron as curtas, presentadas por Alba. A diversidade da xente asisten foi unha nota distintiva ós meus oos. Lixo, primeiro, Mañá, despois, e para rematar, A mirada delas, foron vistas polos asistentes no ateigado salón do pazo nunha tarde que ameazaba chuvia. E a seguir, no mesmo lugar, coloquio: mulleres, artistas, ribadenses. No lugar, a escritora Lucía Ferro, Clara Maseda, directora da última das curtas, e Sandra González, creadora de Viva la Pepa, foron acompañadas pola resposta en vídeo da multiartista Rosalía GT nunha comunicación compartida, interesante dende moitos puntos de vista, a máis de reflexiva e peiteando un panorama amplo da actualidade artística en relación co rural.

    O espazo de intercambio estaba aberto, mais a continuación e pola ameaza de choiva, os concertos, a música, fíxose en cerrado. Catuxa Salom creou e acompañou o ritmo da xente nun reducido e cálido espazo, e abriu paso a Kornucopia ou Tapete, nunha segunda parte de actividades que foi de cultura musical e que volveu aglutinar dende o comezo á xente que cabía no local, mantendo o ambiente fóra del.

    Desas cousas das que pensas: recuncarei!

    Á espera de ligar un vídeo de JsmTux [Ligado a través de Lucía Ferro, en baixo do audio], boa parte da mesa redonda, pero non dende o comezo:

Catuxa, a primeira actuación musical

Un momento das proxeccións

Na charla/mesa redonda

Proxección

Presentado En Brandán en Ribadeo

    O venres pasado foi presentado En Brandán, de Lucía Ferro, en Ribadeo, na Casa del Viejo Pancho. Deixo o audio, unha foto previa ó acto e o borrador da miña intervención.

 

Presentación de 'En Brandán'. Nova data

    A presentación de En Brandán, de Lucía Ferro, que se adiou por mor do incendio, terá lugar este venres 20 de outubro no mesmo lugar, Casa do Viejo Pancho, e hora, 20:00.

    Esperámosvos!

Presentación de En Brandán

    Será este venres, 13 de outubro, ás 8 da tarde na Casa do Viejo Pancho. Presentación de En Brandán, de Lucía Ferro. Valo perder? Non sexas burro!

 

Sobre a presentación de 'En Brandán'

Sobre a presentación de 'En Brandán'

    Á mesma hora que en Ribadeo estaba a ter lugar o recital poético que daba inicio formal á homenaxe a Xusto Moreda (a exposición levaba aberta xa un par de horas), e que tiñan lugar os últimos movementos da Media Maratón Ribadeo - As Catedrais deste ano, como tamén estaba anunciado, presentouse o último libro de Lucía Ferro, 'En Brandán'.

    Dos outros eventos iremos falando. Vaian agora unhas verbas sobre este último acto.

Lucía Ferro, entre Daniel García, concelleiro de Cultura de Barreiros (á nosa esquerda), e Suso Fernández Acevedo, profesor e estudoso do galego (á nosa dereita).

    É raro que nun acto deste tipo se teñan que completar máis asentos, mais foi o que pasou este sábado, cando as 25 cadeiras dispostas quedaron escasas. Boa parte dos asistentes era a primeira vez que entrábamos nunha biblioteca que se pode cualificar de pizpireta e acolledora, a B. Pública de Barreiros.

    A introdución a cargo do concelleiro, curta, resaltou orgullo por dar acubillo á presentación dunha segunda obra dunha filla do concello, presentada ademáis por un estudoso publicado da lingua galega e profesor recoñecido non só por el, senón tamén por Lucía.

    Síntoo, a gravación do son que fixen desboteina sen querer, co que non podo precisar as verbas ditas como quixera, senón que só podo fiarme da miña memoria, polo que non me estenderei. E así, dicir que Suso Fernández fixo unha presentación que chamaría académica na que resaltou a claridade da lingua (naturalmente, a intriga necesita de puntos obscuros, pero iso é outra cousa), o progreso dunha escritora que segue dende nova ou a visión que lle dá a formación como enfermeira e a aplicación da mesma na primeira novela ó mundo das farmacéuticas e nesta segunda en relación ó que soe denominarse como enfermidades mentais.

    En canto ó dito por Lucía, centrou o libro de xeito inequívoco nunha vila galega que se diría xenérica, mais cunha xenericidade feita de particularismos. Explicou, ata onde podía, en que consiste a intriga do libro. Comparou os dous libros dos que é autora, non só por temática ou tamaño da obra ou tempo adicado, senón tamén pola aprendizaxe que foi aplicada e a que supuxo para ela.

    Remátame de chegar a ligazón a un vídeo do acto que tomou José Manuel Ventoso. Unha vez escritos os parágrafos anteriores, prefiro non borralos, e que quen quera, compare a miña percepción e memoria co captado polo vídeo. Asemade, deixo un audio da charla, complementario co anterior.

Vídeo: https://fb.watch/n852SEBV93/

Audio: 

https://www.podcasts.com/ribadeando-3a91407da/episode/sobre-a-presentacion-de-en-brandan

En Brandán, presentado pola autora, Lucía Ferro

    Chega a segunda novela de Lucía Ferro, 'En Brandán'. A presentación, onde mellor que o sábado 16 de setembro ás 20:00 en Barreiros, na biblioteca pública?

    Lucía Ferro, Lucía Fernández Rodríguez, escritora de 'Resaibo amargo' volve cunha historia onde parece que o burro da portada interpela a quen se achega cunha ollada intelixente, como demandando lector ou lectora unha atención debida mais que prestada.

    A máis de novelistas, escribe, en galego e en inglés, intervencións curtas das que moitas están publicadas na rede.

O RELOXO DE RIBADEO, artigo de Pancho Campos Dorado

 Buscando no Arquivo do Concello de Ribadeo datos sobre algúns temas nos que estamos interesados, atopeime cunha serie de notas dende o ano 1563, sobre acordos que se fan na “casa del relojero” e reparacións dun “Relox” que había en Ribadeo, supoño que sería o da Torre do Reló, pois son pagos do Concello o Mestre Pedro, reloxeiro e cerraxeiro que fai as rutinas de darlle cuerda, limpeza, engrase e reparacións varias que se presentan ó ano.
 Nin nos “Apuntes sobre Ribadeo” de D. Fernando Méndez Sanjulián (1884), nin nas “Efemerides Rivadenses” de “Áhn-Thón” (1893) se fai referencia a este reloxo. Posiblemente porque ámbolos dous autores non lle deran a importancia que ten un reloxo do século XVI, pois coñecíano de tódolos días, pois eran contemporáneos da Torre do Reló que no século XIX aínda estaba en pé. Igual que nos pasa hoxe coa Torre dos Moreno, que a primeiros do século XXI está aínda en pé e ó pasar mirámola sin fixarnos en detalles, e da que se dirá nas súas Efemérides do século XXIII, o fermosa que era e o ben que lucía como edificio simbólico do noso pobo...!!
 Das actas do Arquivo, despréndense notas como: un acordo do 3  - Agosto - 1563 na “casa del relojero” ante o alcalde maior Sr. Ribadeneira; o alquiler da “casa del relojero” (1564); un pago o reloxeiro o 19 - Xaneiro - 1565; outro pago do salario anual de 2 - Xaneiro - 1566; pago o Mestre Pedro de Xances, Xauces ou Yances 20 - Xaneiro - 1566 donde se relata unha reparación importante que se lle fixo o reloxo, entre outras cousas, o amaño de nove dentes dunha roda e o amaño dun piñón, avería que levantou traballo ata o 18 - Marzo - 1566, cuxo relato ocupa varios folios... e un longo etc de máis notas sobre aquel, sin duda, magnífico e caro reloxo, obra da mecánica máis fina naqueles tempos da forxa e da fragua.
 Se entramos na Wikipedia, vemos que o primerio reloxo mecánico foi construido por Richard de Wallingford, abad de San Albano, Inglaterra 1326. O segundo, construido en Padua, 1344, por Santiago Dondis... En España o máis antigo reloxo de torre con esfera data de 1378, na catedral de Valencia. Outro na catedral de Barcelona en 1393, o de Cuéllar (Segovia) de 1395 e o da catedral de Sevilla de 1396, que se inaugurou o 22 de Xullo de 1400 en presencia de Enrique III (“El Doliente” (1390-1406) da Casa de Trastámara, primeiro Príncipe de Asturias)
 Pois ben. ¿De donde sacaba rentas o Concello de Ribadeo para o dispendio de comprar e manter un reloxo de torre no século XVI? pois non era barato e poidéramos decir que era un verdadeiro luxo ter un tamaño reloxo público. Hoxe en día sigue sendo un luxo, e só existe en Ribadeo un reloxo de torre mecánico, o da igrexa de Sta. María do Campo, que está totalmente “trucado” para que sone. ¿Verdadeiramente eran rentas as que entraban no Concello de Ribadeo no século XVI?. Na documentadísima obra “La Colegiata de Ribadeo” de José Mª Rodríguez Díaz, hai un parágrafo na páxina 13 que fai entrever unha posible historia: “D. Pelayo de Cebeira, obispo de Ribadeo, morre o 3 de Noviembre de 1218. Foi enterrado na Colexiata nun sarcófago de cantería bruta elevado a tres cuartas da terra sobre catro pedestales do mesmo material e situado no trascoro frente a porta principal. Na tapa do sarcófago había gravada unha cruz e un báculo"... comentario do padre Flórez do ano 1764, que expresa e insinúa unha realidade afastada no tempo... testimonio da pervivencia dunha profunda devoción popular hacia a persoa do bispo Pelayo. Devoción que estivo latente no pobo de Ribadeo durante máis de cinco séculos... Os fieis acercábanse o sarcófago a tocar “os rosarios e as súas cabezas dolientes e facer outras accións de devoción e piedade indiscreta e prohibida... O bispo de Mondoñedo, D. Manuel Francisco de Navarrete y Ladrón de Guevara, en visita pastoral a Colexiata de Ribadeo, de 3 - Noviembre - 1701, entre os mandatos, dicta un, o 35, polo que prohíbe estas expresións de adoración e ordena que se desterren estas costumes dos fieis... prohibidas polas bulas papales e o Santo Concilio. O bispo mandou abrir o sarcófago para ver se o corpo estaba incorrupto”.
 Naturalmente o cadaver non existía. Polo tanto, según o criterio daquel malévolo bispo Ilmo. Ladrón de Guevara, “non había proba evidente de santidade do bispo Pelayo”. Gustaríame a min saber a cantos corpos incorruptos de santos lles rezaba “a súa Ilma.”. Por suposto, non lle rezaba a ningún, pero ben que se apurou a levarse o báculo de Pelayo (1199-1218), feito no obradoiro de Lemosín, de cobre dourado, esmaltado e con turquesas, que logo venderon a un marchante catalán, para facerse con cartos, e hoxe atópase no Museo de Cataluña en Barcelona. Tamén se levaron os zocos episcopais, feitos de madeira e pel de cabra e becerro, que hoxe se poden contemplar no Arquivo da Catedral de Mondoñedo.

 Pero volvendo ó tema do reloxo de Ribadeo, ¿tiña a Colexiata de Ribadeo tanta limosna pola devoción ó bispo Pelayo, que o Concello acumulaba rentas do “turismo” que chegaba no século XVI, que podía permitirse o luxo de comprar un reloxo de torre e atender o seu mantemento? Posiblemente si... ou non!!! Pero para Ribadeo, aquel mandato do bispo de Mondoñedo, foi un feito garrafal para a economía do pobo, pois pasada a devoción polo bispo Pelayo, acabado o peregrinaxe de xente, que era esencial para o comercio da vila que era quen pagaba impostos o Concello.
 Por outro lado, ¿que foi do “Relox” da Torre do Reló? ¿É posible que cando se tirou dita Torre do Reló, e se pasou a devoción de Sta. María do Campo da Colexiata, para o Convento de San Francisco, pasara o reloxo para a nova torre que hoxe hai na igrexa de Santa María do Campo, sustituíndo a antigua espadaña do convento?
 Se isto é así, temos un reloxo do século XVI na torre da igrexa. Quizais debera inspeccionalo alguén que entenda, para ver se ten algunha marca de fábrica. ¿Se non é así, que foi do antiguo “Relox”? ¿Levou o mesmo camín que o báculo e os zocos?. Non sería extraño, nin raro que así fora, pois todas as “Antigüedades Ribadenses” contemplan un riquísimo e amplísimo patrimonio, do que Ribadeo podería vivir folgadamente só ensinándollo ós visitantes, desaparecen do pobo polo arte de birlibirloque. ¿Cando será o día que o Concello se implique na construcción dun Museo etnográfico, marítimo, arqueolóxico, etc. etc... incluso unha Galería de Arte cunha pinacoteca permanente, construir un Palacio da Música, obras arquitectónicas amplias para a poboación que somos, e non tan escasas como as que hoxe hai, casi medio-chabolistas, para poder desenrolar as actividades da Banda Municipal e a Escola de Música, a Coral Polifónica, as bandas de gaitas e tambores, etc.etc.?
 Temos absolutamente de todo, pero desgraciadamente repartido por outros pobos donde se nos adiantaron na Conservación do Patrimonio. Hai por aí “seudomuseos”, en lugares incluso máis pequenos dos que eu critico en Ribadeo, donde colgan un gadaño das patacas, outro de aterrar, un foucín do trigo e un lampo do monte, unha gadaña, unha serra, un tronzador e unha barrena, e xa teñen un museo etnográfico, cun montón de visitantes o ano. Nós temos: o báculo en Barcelona; os zocos en Mondoñedo; centos de útiles do neolítico de Louselas en Vilalba; os cadros de Dionisio Fierros en Madrid; os de Benito Prieto Coussent en Granada; restos de naufraxios da Ría de Ribadeo, en Vigo, en Bueu, e a saber onde máis; un cañón de náufragos na Cruz Roxa en Lugo, a Diadema de Ribadeo no Louvre de París, o Carneiro alado de Ribadeo supoñemos que no Museo de Lugo... centos e centos de pezas expoliadas do noso patrimonio, en cerámicas, ánforas, canóns, bolaños de fragatas, urcas e galeóns... ¿Ata cando vai continuar isto? e o que é máis grave ¿saberemos algún día esixir o que é noso, do patrimonio de Ribadeo? ou diránnos aquelo de: “Si te he visto no me acuerdo” ¿Hai algún órgano administrativo do goberno municipal donde se levante acta do que se están levando, sexa quen sexa o organismo oficial que os leve? ¿Hai algún arquivo no Concello sobre o tema coa descripción das pezas levantadas, situación onde se atoparon e quen as leva, e para onde van, pois logo quédanse desperdigadas por aí... e quen o sabe?
 ¡Pois senón o hai, debera habelo, así que alguén debe poñerse o chollo, que non vai ser pouco, pois hai ao menos sete castros e máis asentamentos arquolóxicos nos terreos do propio concello, pecios na Ría de Ribadeo e asentamentos doutros restos arqueolóxicos submarinos donde se atoparán pezas de cerámica, de madeira, de ferro, de estaño, quizais de bronce, de plata, de ouro, e múltiples útiles de uso diverso, restos históicos cos que se poden facer coleccións de tódolos xéneros, pois hai para dar e tomar... ¡Pero non podemos deixar que “desaparezan”!

Pancho Campos Dorado