Pensando no traballo no seu día: balsa de lodos de Alcoa

Hai un par de días, un amigo guioume polas beiras de Alcoa S. Cibrao a descubrir algúns lugares senlleiros. O, para min, máis significativo foi a balsa de lodos. Por varias razóns. A primeira, por tomar conciencia de que ó fin, 'iso' son residuos industriais tóxicos, en cantidades case inimaxinables. A segunda, por confrontar que se presentan algo así como un toma-daca a cambio de postos de traballo. Outra, por constatar como nestes momentos está claro un aumento de capacidade recente da balsa a base de aumentar a altura dos seus muros. E poderiamos continuar, pero non é necesario: xa abonda confusión levan consigo as razóns anteriores. Cada unha delas.
Aínda que non estiveramos nos arredores do un de maio, a 'festa do traballo', como se lle chama parece que para esquecer a súa orixe de loita e vidas perdidas, a confrontación postos de traballo-esixencia calqueira presentada como ineludible pola empresa correspondente, é un clásico. Sexa o eucalipto presentado como especie non invasora a cambio de postos de traballo (e cartos para as madereiras correspondentes), sexa, seguindo no mesmo sector, a prolongación da contaminación de ENCE en Pontevedra como 'mal menor' fronte ós postos de traballo que 'produce' (e os millóns de euros de ganancia da empresa), sexa no caso de Alcoa o rebaixe do prezo da electricidade, ou o desentenderse dos lodos acumulados na balsa, pois están en xogo postos de traballo (din que non é rentable senón...), sexa o que sexa, fronte a unha situación de oferta/demanda de traballo controlada polas empresas, os argumentos presentados pasan a ser o de menos.
No caso da balsa de lodos, a constatación de que o volume da balsa é limitado a pesar das ampliacións-parche feitas ou que se pretendan facer, implica unha consecuencia pra o traballo: de xeito independente a outras consideracións, como o prezo da enerxía, e a falta doutras alternativas na actualidade (como o uso dos lodos como materia prima noutros procesos), se non hai unha nova balsa de lodos, a empresa rematará en algo parello ó afogamento na súa propia merda. Vista a balsa, diría que un prazo de cinco anos só se conseguiría en base a incumprir máis medidas de seguridade na contención dos lodos. É dicir, isa sería duración da fábrica -con electricidade gratis-. Tomo nota de que máis importante que o prazo concreto de datos que poden ter un erro considerable, o número de anos, é o peche por unha limitación física, e de que nin estou a xulgar cousas como a toxicidade do material.
De calquera xeito, segue a estar claro que os postos de traballo serán empregados mentres dure a fábrica para obter vantaxes de todo tipo, mesmo nas contraprestacións da empresa a cambio do traballo, comezando polo soldo.
Si, e... alternativas? Evidente: as alternativas non saen da nada, e se son alternativas, son porque marcan diferencias claras co anterior. Véñenme a bote pronto dúas situacións que se poderían contrapoñer destes últimos anos. Unha a nivel estatal e outra lonxe, no estranxeiro. A primeira, o plan E, en plena crise do ladrillo, foi aproveitada polas institucións ás que ía dirixido, os concellos, para máis ladrillo, como o amaño de rúas. Algo que podía (ou non, segundo casos) ser necesario, pero que tiña como efecto inmediato o manter o sistema que contribuiu a crear a crise, basado na construcción (a máis de que nalgún caso, os cartos empregados na propaganda correspondente eran equiparables ós usados na mesma actuación prevista). A segunda, o paso de China de ser un país atrasado e agrícola a ser, nunha xeración, referencia mundial en comercio electrónico, telefonía móbil, superordenadores ou intelixencia artificial. É evidente que se seguiran facendo o mesmo, o cambio non tería tido lugar.
E ambos casos, dentro dun sistema, o capitalista, que está demostrado que está levando ó planeta e a nós a puntos límite en moitos campos, e que, como mínimo se non é substituído, terá que sufrir fortes cambios para poder sobrevivir. Pero eses cambios non van xurdir da nada: seremos nós quenes teremos que impulsalos como afectados. Mentres, en troques de seguir a defender cada un dos postos de traballo de xeito inmediato, afundíndonos máis nos brazos asfixiantes das condicións actuais, habería que poñer máis fincapé no conxunto, no reparto e nas condicións de vida de mañá e pasado mañá, que tamén van ser nosas.

Vista da balsa de lodos

Nota:
Datos (estimados) da balsa.
Medio millón de m² de superficie.
Lonxitude da barreira principal: 900 m
Altura da barreira principal: 70 m
Volume ocupado na actualidade: 15 000 000  m³
Para facerse unha idea, unha cantidade cunha masa maior que toda a mercadoría embarcada en Mirasol en toda a súa historia.

“Non mires á balsa de ALCOA”. Iván Rodríguez Lombardero

Unha curiosidade: a balsa, en Google Maps, aparece da mesma cor que a auga... (captura de Google Maps)

“Non mires á balsa de ALCOA”

O pasado 11 de outubro a Xunta de Galicia publicou unha Declaración de Impacto Ambiental (DIA) favorable para o recrecemento da balsa de lodos vermellos de Alcoa. Unha DIA “singular”, como denuncian ADEGA, Ecoloxistas ou Petón do Lobo, que no seu primeiro apartado inclúe un texto literal que deixo ó seu xuízo:

“A avaliación non inclúe os aspectos de seguridade das instalacións, estabilidade xeotécnica, de seguridade e saúde no traballo, de minería, estradas e outros que posúan normativa reguladora e instrumentos específicos e se atopan fóra do alcance da avaliación ambiental, nin todo aquilo que se atopa fóra das cotas (100msnm-104msnm) nas que se pretende a execución do proxecto, nin das canteiras ou zonas de extracción de áridos e pedra, nin os que se deriven da caracterización dos barros a depositar nin dos plans de emerxencias interiores e exteriores”.

É dicir, que adiante. Non temos claro se caerá todo, se vai ser seguro para o persoal, se se vai restaurar ou non, se os viais van ser empregados de acordo coa norma, pero polo tema “ambiental”, adiante. Semella que as asinantes non queren a responsabilidade de aprobar por urxencias políticas un proxecto con tantos aspectos pendentes de aclaración. Un exemplo: durante o trámite ambiental o departamento de Saúde Pública caracterizou os lodos como irritantes e corrosivos, e polo tanto perigosos, o que podería modificar os informes previamente remitidos polos restantes departamentos consultados…

Pese a resolución favorable, abondan no texto as condicionais e as dúbidas, entre as cales a unha semana da catástrofe da DINA en Valencia debemos salientar este parágrafo sobre o informe da Dirección Xeral de Emerxencias e Interior:

“Revisada a documentación en relación coa avaliación dos efectos derivados da vulnerabilidade do proxecto ante riscos de accidentes graves ou catástrofes que incidan no proxecto, se estima que son elevados, e polo tanto o promotor do proxecto ten que modificar o Plan de Emerxencia Interior para adaptarse ás novas características do depósito, que será o documento de referencia para a actualización e revisión do Plan de Emerxencia Exterior”.

Adiante, pese ó elevado risco. Cal é o risco dunha balsa de lodos? A licuefacción dos mesmos debido a fortes precipitacións, que poidan converter a terra en lama e provocar a caída dese depósito de 100 metros de altura (33 pisos!!). Agarrarémonos neste momento de crise climática -onde está a suceder seguido o nunca antes visto- ao “malo será que chova tanto, verdade”? Pois si, agarrámonos. Adiante.

Como xeólogo teño claro que se non se desmonta antes a balsa de lodos vermellos vai caer antes ou despois. Se non é por un evento catastrófico hoxe será pola falla de mantemento despois de pechar Alcoa ou -o máis frecuente- por unha mestura de ámbalas dúas cousas: un evento excepcional tras un mantemento deficiente. E aquí pasamos a outro interesante debate aberto neste caso pola Dirección Xeral de Patrimonio Natural, que informa:

“O proxecto non ten en conta no deseño un sistema que sexa independente dun mantemento activo sine die para garantir a ausencia de impactos unha vez clausurado e abandonada a actividade e o seguimento” e estima que “debe incorporar un deseño que garanta que os impactos, ordinarios ou accidentais, ao longo do tempo, non teñan posibilidade de acontecer, xerando un sistema que non sexa dependente de actuacións antrópicas de maneira indefinida para a súa viabilidade”.

O Rei Espido, finalmente! Recoñece que se dá vía libre a un proxecto que requirirá dun mantemento permanente durante séculos sen concretar quen vai asumilo (un custe que se cadra suporía a inviabilidade económica da factoría). Quen pagará esa factura sine die? Como garantir o seu cobro? Estamos a telo en conta cando falamos do beneficio de ter ALCOA na nosa comarca? Mais… ningún problema! A propia DIA resolve o asunto coa encarga de presentar un proxecto de clausura e restauración definitiva da balsa… (Pero hoxe non: mañá!)

“Fase de abandono da actividade: Remitirase ao órgano substantivo, no prazo de un (1) ano previa a finalización da vida útil das instalacións o proxecto de selado, clausura e rehabilitación das mesmas xunto co pertinente EsIA.”

En fin, que xa buscaremos a tixola cando rompamos os ovos. Adiante cun proxecto sen garantía de estabilidade nin seguridade nin plan de restauración nin plan de emerxencia. Unha decisión política da que o propio persoal técnico non semella querer responsabilizarse mentres todas cruzamos os dedos porque non pase nada. Seguimos sen querer mirar arriba, pero debéramos mirar cando menos a Valencia.

Análise elaborada por Iván Rodríguez Lombardero, coordenador do SLG en Lourenzá (A Mariña, Lugo). Xeólogo ambiental, doutor pola Universidad Politécnica de Madrid (E.T.S. de Enxeñeiros de Montes), especialista en avaliación ambiental de actividades e planificación física.

Do pasado ao presente e ante o futuro (IV). Pablo Mosquera Mata

Parte I

Parte II 

Parte III

Parte IV 

Parte V

Parte VI

 

Do pasado ao presente e ante o futuro
IV entrega

En xullo de 1961 unha galerna asolou a costeira do bonito no Cantábrico. Máis de oitenta mortos. Aqueles barcos de madeira mercados con motivo do plan de renovación que gozaban os arrantzais vascos que servían aos nosos patróns e mariñeiros da Galicia Cantábrica. Eran vellos pero capaces de emprender as costeiras do bonito e do bocarte, ata que o Goberno de España promulgou unha disposición que en decembro do mesmo ano foi impulso para renovar a flota.
Tales medidas tiveron tres derivadas: Traballo intenso e extenso para as carpinterías de ribeira, verdadeiros asteleiros artesáns; inversións de cartos para aumentar a flota pesqueira de altura; maior número de vocacións mariñas pois o reparto ao final das costeiras daba bos dividendos á mariñeiría, cuestión que se notaba tanto nos consumos dos establecementos industriais como na calidade das novas ou reformadas vivendas para a habitabilidade das parroquias. Por unha vez, a traxedia que se cobraba a mar tivo a virtude de mellorar as condicións de vida na costa da antiga provincia de Mondoñedo. Pero estamos en pleno século XXI e as noticias non son da pesca, prodúceas o complexo que fabrica aluminio entre os territorios de Cervo e Xove.
Medrar xunto a unha fábrica incrementa as posibilidades de padecer cancro de pulmón nun 50%, mentres que as opcións se duplican no caso das células pequenas dese órgano. Así o atestiguou o estudo Capua, o de maior tamaño realizado sobre este tema en España. O índice de mortes por tumor de pulmón é moi elevado en áreas industriais. A probabilidade de desenvolver esta enfermidade aumenta nun 50%, segundo un estudo que analiza a máis de 1700 pacientes
"Es como el peaje que pagan para vivir", reflexiona o portavoz da Coordinadora Ecoloxista de Asturias sobre o alto prezo de convivir con industrias contaminantes. O silencio dos traballadores e veciños ten un beneficio: manter as industrias. Así o entiende tamén o doutor Laureano López. "Hay miedo a dar argumentos para la deslocalización. Es un juego difícil encontrar el equilibrio entre invertir en procesos menos contaminantes y mantener esas industrias", expón Ovidio Zapico, diputado de Izquierda Unida no Parlamento asturiano. A ameaza de ver marchar as industrias segue presente.
A multinacional americana Alcoa, con seis centros de produción repartidos polo estado, puxo en venta as plantas de Galicia e Asturias que dan traballo a 2200 persoas.
Pasou máis desapercibida que a reactivación de Aluminio pero a renovación de tuberías de impulsión dos lodos vermellos e evacuación de efluentes da balsa de Alúmina avanzou. Dende o Alto de Lago en Xove apreciábanse tamén os sondeos para comprobar o estado dos diques do enorme depósito, que conta na base cunha zanxa de drenaxe para a decantación de augas. Alcoa solicitou subir outra cota máis na balsa e está pendente do visto bo de Sanidade da Xunta no que é un dos maiores encoros de residuos tóxicos industriais de España e ao que lle queren dar continuidade.
Á balsa de 87 hectáreas de lodos rojos en Morás aínda lle quedan anos de acoller residuos tóxicos. O seu dique de contención sobrepasou os 80 metros de altura e o quilómetro de lonxitude na coroación. Até alí chegan camións articulados cos sobrantes de lodos da refinación da bauxita. Superado o volume de 42 hectómetros cúbicos para o que foi proxectado, o anunciado recrecido permitiría prolongar a actividade de Alúmina durante esta década. A un ritmo máximo de produción podería acumular máis lodos durante tres anos pero, a dirección de Alcoa quere elevar o dique 4 metros ata a cota 104 e despois ata os 110 metros, dándolle capacidade ata 2035. A propia toxicidade das substancias e metais pesados que contén levan consigo riscos para a saúde -o lodo vermello é potencialmente carcinóxeno, con código de perigrosidade H350 pois nel poden atoparse óxidos de níquel (NiO) e de cromo (Cr₂O₃)-, e pode contaminar os chans, aire e augas.
Ademais de óxidos de ferro, aluminio e titanio, no lodo vermello queda silicio, calcio, fósforo, vanadio, manganeso, magnesio, estroncio, zinc, circonio, galio ou cromo e, sobre todo, moito sodio. Todo un concentrado alcalino e salgado cunha responsabilidade que haberá que atender e vixiar por moitos anos neste depósito se se quere evitar as escorrentías e contaminación subterránea. Como na mestura hai moitos restos de sosa cáustica (hidróxido de sodio), non toda ela se recupera no proceso de refino. Se o lodo se volve pó, pode ser irritante e en todo caso é corrosivo e produce queimaduras ó contacto. Trátase dun problema ambiental e social que necesitará resposta máis alá da inestabilidade industrial na produción actual do aluminio.
A dirección de Alcoa insiste en non financiar máis as pérdidas do seu negocio en España, ó que puxo tope nos case 200 millóns de dólares que quedan en caixa, segundo manifestou o CEO do grupo, Bill Oplinguer no marco da conferencia Global Metals, Mining Critical Minerals, mentres continúa o proceso de rearranque das cubas paradas durante os dous anos na planta de Aluminio de San Cibrao (Cervo).
Oplinguer asegurou que as conversacións sobre o futuro do complexo mariñan continúan con todas as partes implicadas, sindicatos e gobernos das administracións centrais e autonómicas.
O directivo advirte que deixou claro que "Alcoa non invertirá máis efectivo nesa factoría" e que explicará a todas as partes da situación da fábrica.
O comité de empresa de San Cibrao informou de que a Secretaría de Estado de Industria convocou ó fin a xuntanza de seguimento do acordo de viabilidade do complexo industrial para o próximo 4 de abril. Esa reunión, que se celebrará na sede do Ministerio de Industria en Madrid, será a número 17 desde que traballadores e multinacional asinaron o acordo para proceder á hibernación da fábrica de aluminio primario.
Finalmente, esa nova reunión de seguimento do acordo producirase despois da data fixada para o rearranque das 32 primeiras cubas da fábrica de aluminio primario –das 512 que hai na planta–, prevista para o día 1 de abril. A fábrica, de feito, volveu a producir aluminio a mediados de febreiro, despois de dous anos parada.
Alcoa informa de que "compartirá máis detalles sobre eses aspectos na próxima comisión de seguimento do acordo de viabilidade o 4 de abril, e está en contacto co Goberno de España sobre o apoio que pode ofrecer en todo o anterior.
1980. Asemblea de veciños na Escola de San Cibrao. Asisto por chamada do meu pai, médico xubilado ao que consultaron un brote de Gastro Enteritis. O Dr. Mosquera sinaloulles que debía tomar mostras da auga nas praias por se había contaminación orgánica. E así foi.
Cando Alúmina construíu o encoro fixo necesario un novo abastecemento de augas para San Cibrao; así que se consideraron dúas posibilidades: recoller a auga directamente do río ou ben do encoro. escolleurse o segundo sen ter en conta que soen quedar no fondo dun encoro restos de vexetación que entran en putrefacción. Ademais fixo unha desviación da rede de distribución cara á urbanización creada pola fábrica en Riocobo. Pero tamén era necesario que as augas residuais do poboamento non vertesen directamente nas augas mariñas próximas ás praias creando así unha contaminación orgánica causante dos brotes antes citados.
Até 1990 non se toma en consideración a necesidade de ampliar e dotar ao porto-peirao de San Cibrao, evitando que a flota pesquera teña que atracar para vender e abastecerse no porto de Burela. Dase o paradoxo de como aumentou o tráfico no porto da industria alumineira e diminuíu ata o esgotamento o do porto pesqueiro de San Cibrao.
O medre da poboación de San Cibrao prodúcese cara ó poboamento de A Veiga, esquecendo a construción de vivendas unifamiliares que nalgún momento estivo proxectado para os terreos entre O Mingarolo e Lieiro. San Cibrao deixaba de ser localidade mariñeira e pasaba a enclave industrial con vertidos a terra, mar e aire desde unha chimenea. 

Parte V

Pablo Mosquera Mata

 

ALCOA, UN PROBLEMA PARA A NOSA SAÚDE. Pablo Mosquera

ALCOA, UN PROBLEMA PARA A NOSA SAÚDE

Pablo Mosquera

A incertidume que vive a factoría de Alcoa afecta a todo o legado que deixa detrás súa, incluíndo a “balsa de barros vermellos”, un depósito onde teñen rematado durante cuatro décadas todos os residuos químicos e non químicos despois de limpar a bauxita para extraer alúmina. Esta alúmina introdúcese en cubas electrolíticas que a transforman en aluminio líquido que se leva ós fornos de fundición para crear aluminio primario.

O transporte destes lodos faise en camión por unha estrada local que acusa xa os anos de idas e vidas destes transportes e a súa carga. A zona está cuberta dunha capa de arxilla vermella que en días de vento soe expandirse por todo o lugar, contaminando as parcelas privadas a máis de ocasionar molestias nas mucosas. 

Agora, e en previsión dun aumento na produción, a idea é ampliar a balsa para aumentar o almacenamento. “Claro que hai auga nesa balsa de barros, pero é augua procedente da chuvia e de regatos que van a parar alí”. “Esa auga é bombeada a uns depósitos para ser tratada e enviada ó mar a través dun emisario”.

O comité de Alcoa San Cibrao ten informado de que a Consellería de Sanidade catalogou a balsa de barros vermellos (Depósito de barros rojos, DBR) dA Mariña como “residuo perigoso”, polo que agora urxe á compañía a facer inversións para su ampliación.

Nun comunicado, o comité insta a que, á espera do trámite medioambiental, Alcoa aprobe “de forma urxente” a inversión do proxecto de ampliación do DBR ate a cota de 104 metros, catro máis da actual. Esta solicitude do comité procura “comezar de inmediato coa contratación das empresas concesionarias da obra e o acopio de materiais e maquinaria”.

Asociación pola Defensa Ecoloxista de Galicia: “O complexo de San Cibrao é dos complexos químico-industriais máis contaminantes de Galiza e dos que maior pegada teñen sobre o clima polas emisións e os enormes consumos de enerxía que demanda. Consume máis de 3700 GWh/ano de electricidade, o que equivale aproximadamente ao 20% parte de todo o consumo eléctrico de Galiza, ao 65% do consumo eléctrico da provincia de Lugo, e ao total do consumo eléctrico das sete principais cidades galegas. Agora, perante a desaparición da súa principal fonte de enerxía, a central térmica das Pontes, e no marco da transición cara a unha economía descarbonizada, as necesidades enerxéticas de Alcoa terán que ser satisfeitas a partir de enerxías renovables, o cal volvería a condicionar por completo o deseño do futuro sistema enerxético galego e español. Cantos montes, chairas e vales máis teríamos que ocupar con parques eólicos e centrais hidroeléctricas para satisfacer o consumo inxente de enerxía de Alcoa?

No seu proceso de fabricación de alúmina e aluminio, emite compostos gasosos á atmosfera con efectos perniciosos sobre a saúde ambiental e humana, sendo unha das cinco industrias asentadas en Galiza que máis dióxido de carbono emite (1 098 000 tm CO2), entre outros contaminantes: CO 31 000 tm; SOx 3740 tm; NOx 165 tm; HF (fluoruros) 114 tm e 177 tm de partículas PM10, segundo o rexistro estatal PRTR1. Só na fabricación de aluminio emite á atmosfera: CO2 419000 tm; CO 20.600 tm, NOx 207 tm, SO2 3.630 tm, PFC 1,3 tm; Ni 130 kg; Flúor 111 tm , PM10 232 tm.

Non só os sindicatos deben loitar polos postos de traballo. Son ciudadanos residentes na área de influencia da contaminación industrial que verte Alcoa por tierra, mar e aire. Non teñen patente de corso para esixir présa no aumento das dimensións dunha balsa que ten ao menos dous graves problemas. Físico. A acumulación de barros que podan romper o continente e producir unha catástrofe non natural. Eu sempre poño como exemplo lembratorio o que pasou co camping de Biescas, que levaba tempo sendo un risco por esvaramento, anunciado sen o menor cambio para evitar o que sucedeu. Químico. Os compostos que verten ó medio ambiente a transformación da bauxita en alúmina e esta en aluminio.

Non logro aceptar que non se siga unha continuada vixiancia sobre o impacto do medio ambiente na saúde. A Asistencia Sanitaria é unha fonte inmensa de información epidemiolóxica. Pero a máis, os Departamentos que vixían a Saúde Pública dunha Comunidade e as súas comarcas, deben ter moi presente o efecto dos cambios medio ambientais nas enfermidades que se diagnostican e tamén nas causas de morte. Ese aumento do cancro de pulmón que por fin dará lugar a un programa de diagnóstico precoz, como se implantou ou de Próstata ou o de Colon. Aí está a resposta ás sospeitas sobre a relación entre enfermidades oncolóxicas e vertidos procedentes da factoría de ALCOA.

¿E que se pode facer desde a sociedade civil? Non só aqueles colectivos concienciados en defensa do dereito ó patrimonio ecolóxico. As asociacións cidadás deben instar ós Concellos a investigar e persoarse ante ALCOA e esixirlle una información continuada, pero tamén ante a Consellería de Sanidade da Xunta de Galicia, tanto ou máis que ese comité de empresa formado por sindicalistas ós que só parece importarlles o seu emprego e salario mentres disfrutan de privilexios e esquecen os vertidos industriais que se poden ver ou percibir en canto se sae das nosas casas. ¡A súa conduta resulta egoísta!

Pablo Mosquera Mata

 

Medio ambiente: patrimonio da humanidade. Pablo Mosquera

Imaxe do Sigpac centrada na balsa de lodos

Medio ambiente: patrimonio da humanidade

Cambio climático. Invasión de produtos a terra, mar e aire. A conciencia ecolóxica cargada de hipocrisía. Ausencia de asociacións civís ecoloxistas. Mercando conciencias con axuda económica e emprego. Ignorancia. Ocultamento. Verquidos que afectan á saúde. Podería seguir ata... Pero quedo con esa ausencia, entre os máis novos, do compromiso na loita contra a contaminación na nosa Comarca da Mariña. Ou a insolente pretensión de facer medrar un estanque de lodos vermellos para facilitar a venda dun “morto” a quen teña, se cabe, aínda menos escrúpulos medioambientais que ALCOA.
Imos cara atrás. Só hai que acceder ás hemerotecas daquel 1979. "Unhas dúas mil persoas manifestáronse contra a planta de San Cibrán". Queremos aire limpo e non morrer de flúor! Esta vez xa non se debeu á intención de construír unha central nuclear que achegase enerxía barata á factoría de Alúmina-Aluminio.
É recomendable lembrar e revisar. No ano 1975, coa instalación da factoría, empadroáronse na nosa Mariña ata 48 235 cidadáns. A poboación rexistrada como activa era de 18 762 persoas traballando, algo máis do 40% na agricultura, o 15% na pesca, o 9,4% na construción, o 16% na industria; o resto, algo máis do 19% en empresas e servizos. Porén, hai que sinalar que os que chegan á montaxe, moitos deles, non se empadroan nos concellos mariñáns. Son descoñecidos sen interese en vivir como galegos. Esta nova forma de vivir e traballar choca ós empregados na baleeira de Morás ou os lavados de caolín, Sargadelos, os talleres metalúrxicos de Chavín, as conserveiras, a flota pesqueira, as explotacións gandeiras, os inicios do turismo de escala e da construción. Son os tempos nos que se producen cambios socioculturais a mercede de tres parámetros, a venda de terreos, a esperanza de ser contratado na industria emerxente e os acentos que chegan doutras comarcas. Chega haber ata 6000 traballadores en nómina das construtoras da fábrica.
Pero volvamos ao prezo da contaminación. En setembro de 1979 mobilizáronse grupos ecoloxistas. "Verán negro". Os piñeirais, millo, froiteiras e hortalizas, así como o gando que se nega a comer, sofren as verteduras, con especial incidencia na parroquia de Lago, Concello de Xove. Foron convocados os alcaldes de Ribadeo, Xove, Cervo, Alfoz, Orol, Viveiro, Vilanova de Lourenzá, Barreiros, Valadouro. Piden obrigar ás empresas do INI a implantar de xeito urxente medidas anticontaminación, e á Xunta que investigue ata o peche a fábrica, se é o caso, entre outros motivos porque están a producir cunha licenza provisional que só xustifica a realización de probas.
A empresa deféndese cunha campaña publicitaria. "Galicia desenvólvese". "Aluminio para todos". Pero nin así. "No proceso de produción de alúmina, a partir de bauxita, expúlsanse grandes cantidades de dióxido de xofre ao aire. E eses lodos vermellos quedan nun estanque cunha capacidade finita. A produción dunha tonelada de aluminio deixa unhas tres toneladas de lodos vermellos.
O 4 de outubro de 2010, o colapso dun estanque de residuos mineiros procedentes da fabricación de alúmina en Hungría provocou a liberación accidental de case un millón de metros cúbicos de barro vermello altamente alcalino. No accidente morreron dez persoas, case 150 resultaron feridas e contaminou uns 40 quilómetros cadrados, entre eles catro sitios NATURA 2000.
A empresa produtora de aluminio MAL indicou nun comunicado que respectou todas as normas de seguridade e que comparte "a dor das familias afectadas pola traxedia". Segundo MAL, o accidente poderíase atribuír a un problema técnico. Outras fontes fan a hipótese de que o vento moi forte que soprau o luns provocou ondas que romperon a resistencia do depósito de barro vermello. En cambio, Zoltan Illés asegurou que o accidente podería deberse á "sobreprodución na fábrica, que por outra banda continuou traballando varias horas despois do accidente". Segundo Zoltan Illés, o MAL tería depositado un exceso de lodo vermello, provocando a rotura do depósito -a composición: sosa, ferro, aluminio, silicio, titanio, magnesio, cadmio, cobalto-.
A poboación tamén corre un gran risco, porque os lodos saturados de cadmio, arsénico, silicio, chumbo, ferro e outros metais pesados, ademais de ser altamente corrosivos, tamén son canceríxenos se se inhalan. Mesmo cando se seca pode contaminar o aire e estender o seu poder destrutivo cos ventos, advertiron os ecoloxistas. Zsolt Szegfalvi, presidente da oficina local de Greenpeace, explicou que "cando o barro seque, os ventos levantarán o po, o que pode causar problemas de saúde aos habitantes". Szegfalvi chamou a atención sobre o feito de que esta é "a maior catástrofe de Europa relacionada co chamado barro vermello", polo que ninguén ten experiencia sobre como afrontar a situación.
Esta cuestión está sendo abordada polo Parlamento Europeo, que anunciou que prevé adoptar unha resolución en outubro, ao entender que o accidente puxo de manifesto a mala aplicación e as lagoas da lexislación sobre residuos, as deficiencias nas inspeccións e que hai casos semellantes en varios Estados membros.
A resolución do Parlamento Europeo aborda as seguintes cuestións:
– A mala aplicación da lexislación europea e as súas lagoas, e as deficiencias nas inspeccións;
– A necesidade de facer maior énfase na prevención de catástrofes, na investigación e desenvolvemento na prevención e tratamento de residuos perigosos e nas inspeccións ambientais; e
– Maior énfase nos mecanismos financeiros destinados á recuperación do medio ambiente despois de catástrofes.
Os expertos advirten: "O lodo vermello de Alcoa é un perigo" "Este enorme pantano é un perigo público, acumúlase cada vez máis e ninguén pensa no futuro", A vertedura de barro vermello que causou catro mortos en Hungría... fai que Galicia mire cara ao norte á planta de fabricación de aluminio de Alcoa en San Cibrán, Lugo. A catástrofe húngara ten a súa orixe na vertedura de lodos xerados ao converter a bauxita en aluminio, o mesmo material que Alcoa leva trinta anos acumulando nun encoro da Mariña lucense, segundo informou onte Xornal. Os expertos consultados demandan á Administración que controle a acumulación continua destes residuos por parte da empresa para evitar accidentes no futuro. O problema é que os residuos acumúlanse máis e máis sen un plan de futuro que diga que facer nun encoro cada vez máis grande. O catedrático de Bioloxía da Universidade de Santiago de Compostela (USC) Ramón Varela sinala que a composición do lodo vermello de Alcoa é “moi semellante en todo o seu proceso” á que está a devastar Hungría. "Todos estes lodos vermellos teñen unha serie de metais pesados ​​e non poden estar en contacto coas persoas", explica o biólogo, que no pasado presidiu a Asociación Ecoloxista Galega (Adega).
A versión de que a lama atopada no estanque de Alcoa está "moi solidificada" polo que "en ningún caso" se poda producir o que agora acontece no país magiar, non convence ao profesor. “Por fóra hai unha codia sólida, pero por dentro, os lodos que se atopan no encoro son fluídos. A pesar dos procesos aplicados ó lodo, este nunca chegou a solidificarse; é máis, hai xa anos que comenzaron a darse filtracións no chan do lodo”, di. Deste xeito, o profesor afirma que "o risco está sempre presente".
A Administración galega debería facer un seguimento e inspeccións constantes”, advirte. Pola súa banda, o director do Instituto da Cerámica de Galicia e experto na reciclaxe destes residuos, o doutor en bioloxía Francisco Guitián Rivera, advirte de que tras algúns intentos non hai previsto tratar a arxila vermella e reutilizala, polo que no encoro de Alcoa “bótase lama cada vez máis alto, e chegará un momento no que o val desapareza”, sen que ninguén pense no futuro nin en posibles desbordamentos. É un residuo moi fino que se cae ao mar pode expandirse moi rapidamente e leva restos de reactivos”. (...) Este enorme pantano é un perigo público, con 30 ou 40 millóns de toneladas de lama acumuladas durante 30 anos.

Pablo Mosquera Mata

 

Guerra sanitaria para o tabaco e paz dos cemiterios coa contaminación. Pablo Mosquera

Balsa de lodos da factoría de Alcoa-S. Cibrán

Guerra sanitaria para o tabaco e paz dos cemiterios coa contaminación.

A exposición excesiva ao fluoruro pode provocar unha enfermidade ósea coñecida como fluorosis esquelética. Esta afección pode provocar dor e dano nos ósos e as articulacións durante moitos anos. Os ósos poden endurecerse e volverse menos elásticos, o que aumenta o risco de sufrir fracturas.

A exposición prolongada a certos niveis de cadmio no aire, os alimentos ou a auga produce acumulación de cadmio nos riles e posiblemente enfermidade renal. Outros efectos da exposición prolongada consisten en dano do pulmón e fraxilidade dos ósos.

A inxestión de hidróxido de sodio sólido ou líquido -sosa caústica- pode producir vómitos, dor do peito e do abdome e dificultade para tragar. A lesión corrosiva da boca, garganta, esófago e estómago ocorre moi rapidamente e pode causar perforación, hemorraxia e redución do diámetro do tracto gastrointestinal.

Respirar niveis altos de cromo pode producir irritación do revestimento interno do nariz, úlceras nasais, secreción nasal e problemas respiratorios talles como asma, tose, falta de alento ou xadeos.

Epidemiólogos e xeólogos españois atoparon asociacións entre o número de mortes por tumores de esófago e zonas onde abunda o chumbo, cancros de pulmón e terreos con máis cobre, tumor cerebral con arsénico, e de vexiga con cadmio. Estes vínculos estatísticos non indican unha relación causa-efecto, pero segundo os investigadores, deberíase analizar a influencia da composición dos solos na distribución xeográfica dos tumores.

De forma xeral, os científicos comprobaron como naquelas áreas tradicionalmente máis industriais, e por tanto con solos máis contaminados por chumbo, cadmio, cobre e outros metais pesados, hai, en xeral, maiores cifras de mortalidade en tumores como os de pulmón, vejiga, esófago ou estómago.

Medrar xunto a unha fábrica incrementa as posibilidades de padecer cancro de pulmón nun 50%, mentres que as opcións se duplican no caso das células pequenas dese órgano. Así o testemuña o estudo Capua, o de maior tamaño realizado sobre este tema en España. Os datos públicos dispoñibles apoian estas conclusións. As análises e entrevistas a máis de 1700 pacientes voluntarios do estudo Capua conclúen que "non inflúe a susceptibilidad xenética, senón a contaminación ambiental ou os factores de risco do individuo". Ou o mesmo lugar de traballo, xa que onde falta un servizo de prevención anual os riscos multiplícanse “por tres ou por catro”. Un cambio nos hábitos de vida e a redución da contaminación atmosférica rebaixaría o número de casos desta enfermidade.

"É como a peaxe que pagan para vivir", reflexiona o portavoz da Coordinadora Ecoloxista de Asturias sobre o alto prezo de convivir con industrias contaminantes. O silencio dos traballadores e veciños ten un beneficio: manter ás industrias. Así o entende tamén o doutor Laureano López. "Hai medo a dar argumentos para a deslocalización. É un xogo difícil atopar o equilibro entre investir en procesos menos contaminantes e manter esas industrias”, expón.

O Instituto de Saúde Carlos III elaborou unha serie de informes sobre o perigo de vivir xunto a focos contaminantes. As análises estadísticas suxiren que residir xunto a incineradoras e vertedoiros de materiais tóxicos podería incrementar a mortalidade de cancro de estómago nun 18% e nun 71% o de pleura, a membrana que cobre os pulmóns.

Recollido de diversas publicacións, o que antecede, constato que na nosa Comarca, afectada polas verteduras da multinacional aluminera ALCOA, xéranse verquidos por terra, mar e aire, que conteñen metais pesados, e por tanto con risco obxectivo para a saúde dos habitantes do territorio da Costa Cantábrica Galaica.

Como vello profesor de SAÚDE PUBLICA e habitante da costa ao norte do norte estou no meu dereito de preguntar á colega Ministra de Sanidade se a cruzada contra o tabaco ten relación cos seus efectos nocivos cuantificables en diversas enfermidades crónicas que inciden nos datos epidemiolóxicos de MORBILIDAD E MORTALIDADE que se recollen estatisticamente e obran para a posta en escena dos denominados PLANS DE SAÚDE. Seguro que estou de acordo coa Anestesista Hospitalaria, agora coxunturalmente dedicada a tarefas de alta xestión sanitaria, e activista para defender os dereitos da cidadanía a unha correcta e integral asistencia sanitaria.

Pero hai un paso máis. Sendo as verteduras continentes de sustancias moi perigosas para a saúde, e sendo o medio ambiente parte do patrimonio ecolóxico que constitúe un parámetro da terceira xeración dos Dereitos Humanos -Dereitos do Cidadán- cal é a razón pola que non se pon os mesmos métodos de prevención, educación para a saúde, vixilancia continuada, informes públicos estadísticos e peche dos focos contaminantes?

Comprendo a existencia da colisión entre dereitos fundamentais -intimidade e seguridade- pero angustiame ese comentario habitual nas parroquias desta antiga Provincia de Mondoñedo. "Prefiro morrer de cancro que morrer de fame". "Temos que evitar noticias que alteren o proceso de venda ou mantemento dos postos de traballo de ALCOA, AÍNDA QUE TEÑAMOS QUE MIRAR PARA OUTRA PARTE con relación ás verteduras de LODOS VERMELLOS". Colisión entre dúas perversas realidades.

E vén ao caso por dous feitos a investigar. Incrementaron, sen permisos, a altura do muro de contención na balsa dos lodos vermellos? Hai saída nocturna de camións trasladando lodos vermellos a vertedoiro situado en territorio do Concello de Ortigueira? Teñen datos as Confrarías de Pescadores na Mariña sobre desaparición de fauna e flora mariña nas proximidades da saída ó mar das verteduras procedentes do proceso Bauxita-Alúmina-Aluminio?

Pablo Mosquera Mata

 

Continuemos a crear conciencia social. Pablo Mosquera

Continuemos a crear conciencia social

Un equipo do Instituto de Salud Carlos III (ISCIII) publicou dous novos estudos sobre a influencia da contaminación atmosférica e o efecto das ondas de calor na aparición e/ou agravamento de determinadas enfermidades e no aumento derivado de certos ingresos hospitalarios. As investigacións, lideradas dende a Unidade de Cambio Climático, Saúde e Medio Ambiente Urbano da Escuela Nacional de Sanidad (ENS) do ISCIII, que codirixen os investigadores Julio Díaz e Cristina Linares, publicáronse na revista Science of the Total Environment.
A contaminación, en especial a do aire, provoca cada ano non menos de 60 000 ingresos nos hospitais españois, en moitos casos de pacientes con patoloxías e cadros clínicos de gravidade. É a alerta que esta semana lanzou ós responsables sanitarios nacionais e autonómicos Julio Díaz, un dos maiores expertos españois e internacionais nos danos ocasionados á saúde polos tóxicos ambientais. Este científico usou unha das sesións do congreso que celebra a Sociedad Española de Calidade Asistencial (SECA) para avisar ós responsables políticos de que non lle están a prestar nin abonda atención nin os medios adecuados á enorme ameaza para a saúde que é a contaminación.
Dr. Cristóbal Belda Iniesta. Director do Instituto de Saúde Carlos III (ISCIII): 

"La biomonitorización humana (BMH) como herramienta para determinar la exposición a sustancias químicas y sus consecuencias sobre la salud, tanto en entornos experimentales como de vigilancia activa, es una prioridad científica del ISCIII, especialmente representada en términos experimentales y tecnológicos por el Centro Nacional de Sanidad Ambiental, que como centro de investigación del ISCIII, reúne las condiciones científicas y tecnológicas más adecuadas para determinar la exposición a sustancias químicas en el individuo, de forma integrada y, sobre todo, con una perspectiva estatal. Realización de estudios de vigilancia como instrumento clave para generar información sobre niveles de exposición y como herramienta para la toma de decisiones. La publicación de este estudio de exposición a sustancias químicas en población adulta española y agradecemos al ISCIII sus esfuerzos para ponerlo a disposición del público. El estudio constituye, sin duda, uno de los estudios más completos realizados en nuestro país de interpretación de concentración en la población española de sustancias químicas de extenso uso que se añaden a una amplia variedad de productos de consumo (plásticos, espumas, construcción, equipamientos electrónicos, ropa, muebles) y con presencia en alimentos. La integración de los condicionantes ambientales es clave en la definición de políticas públicas y en la toma de decisiones en diferentes sectores, destacando el de la Salud. Entendemos que la vigilancia en humanos de los impactos de la exposición a dichas sustancias constituye una herramienta necesaria para habilitar la adopción de medidas de gestión del riesgo de exposición de la población general a las sustancias químicas."
Participaron na nosa provincia de Lugo: Jesús Núñez Calvo, Gelasio Rodríguez Rodríguez, Ignacio José Cacharrón Prieto. Laboratorio: Laboratorios BIOMIG: Ester Varela e Miguel González.
A Xunta comproba se Alcoa amplou sen autorización a balsa de lodos. 

O Goberno autonómico fixo unha inspección e solicitou documentación á multinacional ó respeto.
Todo o que antecede é información actualizada relativa á relación de vertidos industriais de ALCOA e risco para a saúde na poboación da área sobre a que inflúe o proceso industrial contaminante da factoría aluminera.
Ate o de agora decanteime polo risco físico e químico que comporta a BALSA CON LODOS VERMELLOS e esa información que traduce que puidéronse ampliar as súas capacidades para dar acubillo a lodos sen permiso oficial da XUNTA DE GALICIA; a constante reivindicación para que se amplíe a antedita "bomba fisicoquímica", a clandestina e nouturna evacuación de lodos a outros vertedoiros. Sobre o particular o comité de empresa ni n está nin se lle espera, mesmo pode chegar a colisionar cos movementos ecoloxistas que sinalan o que está a pasar.
É verdade que o Instituto Carlos III realiza estudos sobre a contaminación atmosférica e dispón do mapa de tal estado por comunidades e vertidos como son FLÚOR e CADMIO, sen dúbida os máis perigosos no caso ALCOA.
É verdade que os últimos tempos, teño podido comprobar, o mesmo que outros compañeiros na zona de Morás-Lago, vertidos ás mareas, mesmo coa recén presenza de técnico na praia da Caosa, que representando á Xunta, tomaba mostras da augua mariña en pleno vertido.
É verdade que volvemos á típica situación laboral e sindical. Contencioso entre representantes dos traballadores que temen estar sendo enganados pola patronal e poderes públicos ós que resulta "gratuíto" opinar sobre las ventajas que ten calquera operación financieira que se faga con ALCOA e GARANTE A SÚA CONTINUIDADE. Por certo, moi ocurrentes, os que pediron unha xuntanza co Presidente do Goberno para tratar do problema... supoño que o ilustre patricio faralles caso e entre a súa axenda plena de envites xudiciais fará un espazo a esta cuestión sita nun lugar ó norte do norte que limita con Inglaterra mar por medio. Amén.
Como é preciso facer algo máis que protestar por este conduto, sigoa propor.
1. Instar á Valedora do Pobo de Galicia a visitarnos e sobre o terreo comprobar e escoitar o que pasa en materia de contaminación.
2. Crear foros para publicitar o que pasa e como se denuncia por parte das agrupacións ou asociacións ecoloxistas a vulneración do DEREITO CIDADÁN
3. Crear ambiente dende as comunidades educativas para que cada cidadán sexa un axente medio ambiental.
4. Pedir a presencia de expertos do Instituto Carlos III para que veñan a un foro de información e debate sobre a situación e riscos obxectivos na comarca.

Pablo Mosquera Mata

 

 

Do pasado ao presente e ante o futuro II. Pablo Mosquera Mata

Parte I

Do pasado ao presente e ante o futuro II

En 1989 a factoría aluminera véndese á líder multinacional ALCOA. É a privatización dunha empresa nacional ao coloso americano. Máis que nunca se establece en todo o territorio da Mariña unha dependencia da "fábrica". Pero como toda industria, ten un tempo de viabilidade. Teñen pasado máis de corenta anos e chegou a hora de enfrontarse á realidade ao menos con tres parámetros: costo da enerxía; obsolescencia do proceso; pérdidas na conta de resultados.

Á marxe dos discursos oportunistas sobre o futuro de ALCOA, hai que prever o que sucederá ou como se debe responder ao desmantelamento da factoría alumineira. Dicho en termos de "román paladino", reequilibrar o territorio mediante o deseño de alternativas á contaminante ALCOA.

Decía Chelito Mosquera en 1972: "las cofradías cumplen una eficaz función". A de San Cibrao comezou en decembro de 1929 cunha petición razonada que emitiu ao Goberno Civil de Lugo, baseada na normativa de asociacións, o mestre titular Emilio Ceide Villar e o meu parente, industrial e concelleiro síndico varios anos, Darío Baltar Baltar. Así nace o Pósito Marítimo Pesqueiro. Dende entón tratan de cubrir as necesidades sociais e controlar o mercado para a venda de capturas que en definitiva serán causa obxectiva que mellorará a calidade de vida nas familias do porto e das parroquias. E é que convén deixar moi claro ós efectos historicistas de quen presume inxustificadamente da industria e o seu impacto económico e poboacional, que foi a pesca a que mellorou exponencialmente o nivel económico e social dos nosos portos pesqueiros, as nosas parroquias e a nosa forma de vida.

Hai outro fenómeno socioeconómico que impacta na década dos sesenta; son eses visitantes vacacionais que ocupan as casas dos mariñeiros en plena costera do bocarte e bonito, o hotel-hostal "Pablo", e dan bos dividendos á hostelería do porto. Co paso do tempo serán denominados turistas créase o CIT en 1968 cun presidente capaz de poñer San Cibrao na prensa luguesa. Ó dito antes súmaselle que un nativo de San Cibrao acada a condición de Procurador nas Cortes de España polo tercio sindical; trátas do abogado Don Modesto Rivera Franco, que dende os primeiros momentos da súa actuación dedica a súa actividade á defensa e mellora para o seu porto natal, cuestión que se lle agradece públicamente.

Como exemplo o artigo que lle dedica o viaxeiro -asturiano de Oviedo- José Manuel Gomez Tuñón ao porto onde pasa as súas vacacións estivais e que titula "San Ciprián, joya de la costa lucense". Fronte ó slogan de San Ciprián península de paz, tomo nota do que comparte o cabaleiro chegado desde o Cantábrico Oriental. "San Ciprián, navío eternamente anclado con la proa al norte. San Ciprián es una sirena, un juguete, una ilusión, es quietud, alivio y silencio".

Modesto Rivera Franco escribe ó rematar o veraneo de 1971 e quedo cun presaxio: "las fiestas, romerías y tradiciones deben ser protegidas, pues algunas están en trance de desaparecer". A mellor das noticias prodúcea a propia lonxa do porto que contabiliza case cento sesenta e cinco mil quilos de bonito -xullo- e cento vintetrés mil do mesmo en agosto.

No transcorrer do presente século XXI hai que recoñecer que A Mariña non sería igual sen o complexo industrial do alumino cunha historia que dispuxo 20 000 traballadores na montaxe, ate os 1500 que se contabilizarán os 25 años da posta en escea, e que chega aos 6000 por traballos inducidos dende a presencia fabril. Recordemos tamén que cando remate a construción da planta fabril cada propietario afectado polo asentamento percibe unha indemnización por término medio de máis dun millón daquelas pesetas, unha vivenda e quen se propoña, tamén un traballo fixo na planta aluminera. E un fenómeno esauecido. Mentres os traballadores da montaxe podían gañar ata 75 000 pesetas mensuais, os empregados da fábrica que traballan a turnos apenas perciben 32 000 pesetas mensuais. O 6 de outubro de 1980 produciuse a inauguración oficial. O 6 de febreiro de 1998 prodúcese a venda da factoría á multinacional ALCOA. No momento, a plantilla era de 1145 empregados, 825 especialistas e non cualificados, 320 técnicos e administrativos. Aporta o 33% do PIB lugués. O Concello de Cervo ingresa máis dun millón de euros ao ano, o de Xove máis de tres millóns.

As noticias son alarmantes para a poboación dependente da actividade de ALCOA. Todo parece presaxiar que a planta chegou ó seu final. É o momento de buscar alternativas que redunden en saídas para as xentes residentes e dependentes. Para dotar de enerxía renovable ao consumo enerxético da empresa farían falta corenta parques con muíños de vento. Unha utopía tan grande como a deses sindicalistas que pretenden sexa o Estado español quen se faga cargo de ALCOA, como se non huubera outras empresas pequenas ou grandes en crise e cos mesmos dereitos a ser rescatadas.

Apertura do porto de San Ciprián. O porto como elemento articulador do espazo de fluxo. Entrada e saída por mar para un punto intermodal. Conectado por ferrocarril e carretera. O porto é fronteira xeográfica, tecnolóxica e cultural, por iso é un punto de ruptura, pero, á vez, é lugar de encontro, é intersección de rutas comerciais e zona de confluencia de ideas, valores e tecnoloxías de orixe diversa. Sen embargo, é difícil atopar unha caracterización perenne dos portos e da súa relación co territorio. As características e funcións dos portos evolucionaron na medida na que se modifican as formacións económico-sociais e as regulacións interiores dos países.

O intermodalismo na súa definición máis xeral ten que ver coa integración dos diversos modos de transporte nunha soa rede de distribución física das mercadorías. Noutras palabras, os modos de transporte marítimo e terrestre (e en ocasións o aéreo) son coordinados e integrados nun só sistema ou rede que busca eliminar as rupturas de carga para que os produtos flúan entre lugares distantes no menor tempo posible e coa maior seguridade. No análisis espacial da vinculación do porto, o segmento de terra adentro dos fluxos debe ser analizado como unha porción dun fluxo continuo dentro dunha rede de produción-distribución que é articulada e procesada por nodos portuarios, máis que como un fluxo entre o porto e a súa zona de influencia natural ou cautiva.

Fronte a tal alternativa, a alerta sobre la situación que pode deixar Alcoa en Galicia deuna a Sociedade Galega de Historia Natural (SGHN), unha asociación independente e científica adicada ó estudo, divulgación, conservación e defensa do medio natural. A entidade solicitou á Xunta os informes dos seus técnicos e inspectores ambientais e información sobre as fianzas e avales depositados por Alcoa ante un eventual derrumbe da balsa de lodos. A SGHN reclama que se adopten medidas legais para bloquear os bens e activos da multinacional, a fin de garantir a descontaminación integral das súas instalacións e a estabilización da balsa de lodos vermellos “coas mellores técnicas dispoñibles a nivel mundial”. Tamén solicita á Xunta, a través da Consellería de Medio Ambiente, unha auditoría externa sobre a estabilidade do gran almacén, preferiblemente dun organismo público de prestixio como o Instituto Xeolóxico e Mineiro de España.

El plan de emergencia exterior no existe hasta 2012. En él se recoñecía por primera vez el “riesgo de pérdida de vidas humanas”, en algunos de los supuestos de siniestro, entre ellos la rotura de la balsa. El plan considera tres situaciones capaces de provocar un accidente “grave: pola fractura do dique principal, pola quiebra do espigón de cola ou no seu extremo occidental. As lluvias torrenciais ou os terremotos son posibles causas que poderían desencadear o desastre.

Continuará...  

Parte I

Parte II 

Parte III

Parte IV 

Parte V

Parte VI

 

Pablo Mosquera Mata

Alcoa sálvase soa

   ‘Alcoa sálvase soa. O que hai que salvar é o tecido industrial da Mariña. Postos de traballo mellor remunerados que os da hostalería.’

   O anterior é o comezo do comentario dun amigo. Pola miña parte, considereino unha continuación de “Alcoa na Mariña: tan lonxe, tan preto”, un tema que daría para un libro enteiro. Pero sigo citando:

   ‘Tamén os riscos son maiores. Tamén hai que salvar a produción propia e non depender do aluminio de Arabia Saudí, tamén de Alcoa, que xa se está a vender aquí. Tamén do aluminio chinés, aínda que iste non compite en calidade. Alcoa tiña un compromiso de manter empregos uns anos, que xa expirou. Alcoa tiña a promesa dunha enerxía barata, que xa expirou tamén. E se ben é certo que a electricidade, en España, prodúcese por moito menos do que custa, tampouco é cousa de que se lle regale a Alcoa e se nos cobre a nós a diferencia. Non se trata de salvar a Alcoa, trátase de salvar a fábrica, as tres fábricas, e poñerse a fabricar aluminio. Unha empresa estatal non ten por que dar beneficio, tan só ten que ser sostible. O obxectivo dunha empresa estatal é crear emprego de calidade e ser sostible no tempo. E mentres os políticos non o vexan así, a solución só será un pouco máis de agonía.’

   O obxectivo desta entrada é mirar a cita que remato de poñer cos meus ollos. Comezo.

   Si, Alcoa é unha empresa privada e estranxeira, móvese polo interese e non ten por que coincidir co interese da Mariña. É mais, o raro sería que coincidise. Outra cousa é o tecido industrial que a rodea. Totalmente dependente, pois non se crearon empresas que aporten valor engadido ó produto, nin se diversificaron para non depender do mantemento desa fábrica. É pouco pero é o que hai, e o que se podería salvar. Postos de traballo máis cualificados e remunerados que os da hostalería. E sen discontinuidade ó longo do ano.

   Nestes momentos, os riscos para a industria alumineira son maiores que na hostalería, parece. Coa incertidume introducida pola pandemia xa non estou tan seguro, aínda que no que respecta a este verán semella evidente aínda coas limitacións previsibles.

   É Alcoa a que se está a facer competencia a si mesma. Vexamos. Se dúas fábricas producen o mesmo produto, hai sobreprodución e unha está situada nunha zona de alto consumo e medrando mentres a outra nunha zona no que o consumo e menor e mesmo diminúe, non leva esta última as de perder? Pois iso está pasando co consumo en Europa fronte ó consumo de Asia, máis aló dos custes laborais ou enerxéticos.

   E Alcoa, a empresa, non a fábrica, tiña compromiso de manter postos de traballo. Para iso se lle deron unha morea de cartos. Tiña, non ten. Ao menos, iso é o que pensa que pode facer a empresa. Alcoa tiña e ten enerxía barata. Outra cousa é que queira aínda mellores condicións de prezo e servizo. A pesares de que no balance das empresas eléctricas sexamos nós o contrapeso desa rebaixa. Unha situación inxusta de por si que se pode pretender non só continuar senón agravar, pero que non é de recibo máis que para os que nos chegan ás casas.

   O que se perdeu cando se privatizou a fábrica de San Cibrao foi algo máis que a nuda propiedade. Foi a capacidade de decisión e foron os obxectivos. Certo, unha empresa estatal antepón -debera antepor- a súa función social ós beneficios. Pero o mesmo que vender significa desfacerse dun problema de xestión, comprar -neste caso, nacionalizar- significa o contrario. Nunha situación de falta de inversión, na que na empresa sigue no mercado e é de supoñer que non quererá competencia, e na que a empresa sigue a dispoñer de control das redes de subministro e de venda. E na que as empresas multinacionais teñen en boa parte, escapado ó control dos estados e mesmo fan depender de tribunais privados as súas relacións con estes. Seguramente se poda facer, pero máis aló de cargar tamén cunha balsa de lodos que está asfixiando a produción de alúmina, que continuará polo momento, non é cousa que se prepare dun día para outro.

   E así estamos, coa sostibilidade -xa non só ambiental, senón sinxelamente empresarial, e non só dunha empresa, senón de todo un ecosistema empresarial- comprometida. Coa sostibilidade económica dunha comarca enteira baixo tensión... en un mundo enteiro baixo tensións. 'E mentres os políticos non o vexan así, a solución só será un pouco máis de agonía.'
--
Nota posterior. Engadido a ter en conta: https://sghn.org/balsa-de-lodos-vermellos-de-alcoa-en-san-cibrao-unha-herdanza-envelenada

Salvados pola xeografía (e a gravitación universal)

(Versión para os medios de http://ribadeando.blogspot.com/2019/08/verquido-de-purins-salvados-pola.html e http://ribadeando.blogspot.com/2019/08/verquido-de-purins-ii-alguns-detalles.html.)

Polo que parece, varias centeas de miles de litros de zorra foron liberados ó río Ouria en Guiar, parroquia dA Veiga, Asturias. Resulta que o río Ouria desemboca no Eo, casualmente, un pouco máis abaixo da captación de augas de Ribadeo, co que en principio libramos dunha contaminación que tería deixado a Ribadeo e Trabada sen servicio de auga varios días, ó non só captar auga contaminada senón tamén contaminar os depósitos e as conduccións mentres non se tomaran medidas.
En Guiar hai varias instalacións gandeiras grandes a escala da zona. Unha delas, cun depósito de duns 350 m2 de superficie, con capacidade de máis de 1 millón de litros de zurro, tivo un fallo polo que unha tubería quedou durante horas desentroncada. Horas de noite, polo que tardou en ser descuberta. A aclarar ademáis que o verquido poido ser peor, pois a balsa non se baleirou.
O entronque estaba feito, ó parecer, por pegado entre tubos, sen pezas de ensamblaxe. O desnivel de varios metros na tubería de desaloxo do depósito, implicando unha presión significativa, rematou por facer que ambos tubos se desprenderan un do outro e se iniciara o verquido, que se produciu a algo máis de 3 km río Ouria arriba da desembocadura no Eo.
O verquido produciuse a unha taxa variable, dunha orde de magnitude de varias deceas de litros cada segundo, impactante para o Ouria, aínda que relativamente abondo menos para o caudal do Eo, que no lugar da desembocadura do Ouria ten unha anchura duns 15 m e un caudal típico de 19,61 m³/s (case 20 000 litros cada segundo). Estamos en tempada seca, co que o caudal é abondo menor: o valor tomado pola Confederación Hidrográfica do Cantábrico que amosaba a súa web poucas horas despois do verquido era de 1,67 m3/s, isto é, menos de 2000 litros por segundo. A aínda así un par de órdenes de magnitude superior ó caudal do verquido. Iso fixo que a mancha de contaminación no Eo fora ancheándose progresivamente dende a marxe asturiana por onde desemboca o Ouria ata a galega.
A caseta de toma de augas para Ribadeo e Trabada queda máis de 300 m Eo arriba da desembocadura do Ouria, co que aínda coa lentificación da auga na suba de marea non era previsible a contaminación do sistema de aguas de ambos concellos. Só o principio de precaución e prevención ante posibles responsabilidades nun caso moi extremo puido dar lugar a un aviso de evitar o consumo de auga da traída, sobretratada en prevención dunha continxencia así.
Outra cousa ben diferente é a calidade das augas río abaixo e na ría. Se ben a cantidade de zorra verquida é un volume considerable, non deixa de ser de catro ou cinco ordes de magnitude menor que o volume de auga na ría. Aínda así, abondo como para declarar a auga en mal estado, coa prevención de baño e consumo de alimentos extraídos da ría.
A auga na ría sábese que se renova totalmente nunhas tres mareas, co que en cousa de día e medio a ría podería considerarse máis ou menos limpa aínda no caso de non ter actuado con filtros anticontaminación. Como hai outros factores, como tempo de escorrentía, lama afectada, etc, o tempo a considerar para pensar en tomar un baño nos Bloques debe ser maior.
Queda por tratar o impacto nos seres vivos do entorno. Para os do río Ouria no tramo afectado, en xeral a resposta será un R.I.P, aínda coas barreiras anticontamonación. Hai que lembrar que o verquido estivo un tempo sen filtro de control ningún. Para outros animais, como as ostras se cultivan e que invaden a ría, mellor non comelas nunha tempada, ata que os análises pertinentes se normalicen.
Queda tamén por ver o que se aprendeu do incidente, tanto a nivel de actuacións preventivas como de xeito de facer as cousas (métodos de traballo, permisividade, etc) ou ó nivel legal. Actividade que fai moita falta. Iremos vendo se se aprendeu a afrontar os problemas atacando as causas e non tratando sinxelamente de paliar os efectos.
Por último, para poñer en perspectiva: a balsa de lodos de Alcoa, cunha superficie de 40 Ha, ten un volume de lixo incomparablemente superior.
Por esta volta, houbo sorte. Iso si, o Eo sufrirá. A ría sufrirá. Máis.

Ese maldito encoro de lodos vermellos. Pablo Mosquera

Ese maldito encoro de lodos vermellos

Os dous símbolos físicos de ALCOA, polo menos para algúns dos habitantes de San Cibrao-Cervo-Lugo, son: a cheminea e o encoro en crecemento que contén lodos vermellos. Este último con catorce veces máis residuos que o outro de Hungría (o desastre de Kolontar) que rompeu en 2010 e provocou unha catástrofe química. A raíz do anterior, Greenpeace respecto da perigosidade latente de encoros como o existente no territorio de Xove-Lugo:

"Unha tonelada de aluminio, no proceso de bauxita-alúmina-aluminio, dá lugar a tres toneladas de lodo vermello composto por metais e metaloides con efectos tóxicos para o ser humano. E cómpre lembrar, en especial á COMISIÓN DE TRABALLADORES QUE TAMÉN SON HABITANTES DA MARIÑA, que ALCOA bota a razón de 4500 toneladas diarias na “maldita balsa”. "A información de Alcoa lémbrame ao que nos deron antes do caos de Doñana". Non o di ingún indocumentado radical. Así o advirte Miguel Ferrer, presidente da Fundación Migres e investigador do CSIC, quen dirixiu a Estación Biolóxica de Doñana cando, en 1998, a rotura do estanque da mina de pirita de Aznalcóllar contaminou o corredor do río Guadiamar e chegou ás portas do Parque nacional.

• O “barro vermello”. "Composición  Material % aprox:

Fe₂O₃ (óxido de ferro) 40-45% Ferrihidrita. Dálle ao barro cor vermella 

Al₂O₃ (Óxido de aluminio) 10-15% Óxido de aluminio residual 

SiO₂ (Óxido de silicio) 10-15% Presente como silicato de sodio ou silicato de aluminio de calcio 

CaO (Óxido de calcio) 6-10% 

TiO₂ (Dióxido de titanio) -5% 

Na₂O (óxido de sodio) 5-6% 

NaOH (hidróxido de sodio) 5-8% 

Sosa → alto valor de pH e queimaduras químicas."

Mentres, e tal e como fixo público a dirección da fábrica de aluminio de San Cibrao, preténdese aumentar en catro metros de altura e acadar así 104 metros no citado estanque.

O Plan de Emerxencia Exterior elaborouse para facer fronte á posible rotura que se poida producir nos diques do depósito de arxila vermella da empresa Alcoa Europe, situado na localidade lucense de Xove. É un instrumento técnico que establece a organización e os procedementos de actuación que constitúen o sistema e dispositivo de resposta ante a rotura de presas. ALCOA EUROPE está afectada polo D.R. 975/2009, do 12 de xuño, de xestión de residuos das industrias extractivas, protección e rehabilitación do espazo afectado polas actividades mineiras e pola “Instrución técnica complementaria 08.02.01 para a elaboración de plans de emerxencia para encoros mineiros”. 

1.1. Obxecto Son as funcións básicas do PEE: a) Prever a estrutura organizativa e os procedementos de actuación dos medios e recursos externos para dar resposta ás situacións de emerxencia derivadas da avaría das presas que pechan o depósito. b) Establecer sistemas de articulación cos organismos da administración municipal e definir os criterios para a elaboración dos seus plans de actuación municipal. c) Especificar os procedementos para informar á poboación sobre as medidas de seguridade que se deben adoptar e o comportamento a adoptar en caso de accidente. d) Catalogar os medios e recursos específicos dispoñibles para as actuacións previstas. e) Garantir a execución e mantemento do plan.

O plan ten dous aspectos. O requisito de comportamento protocolizado en caso de ruptura. A existencia de tal risco é coherente coa presa existente sobre a que se verten os residuos e que se pretende incrementar en altura e contido. Por certo. Ante este tipo de cuestións, que teñen que dicir os Concellos de Mariñanos, os membros do Comité Obreiro e Libre, e a poboación en xeral da Comarca Galaico-Cantábrica?

Pablo Mosquera

Do pasado ao presente e ante o futuro. Pablo Mosquera Mata

Do pasado ao presente e ante o futuro

1ª entrega

A nosa Mariña, provincia de Mondoñedo do antigo reino de Galicia, Diócese Britoniense-Dumiense, é un Territorio con patrimonio histórico que viviu da agricultura, a minería e a pesca, así como daqueles teares para o liño, muíños de fariña, e fábricas de salgadura de sardiñas e arenques, sen esquecer os estaleiros que construían barcos para Sargadelos e posteriormente para as costeiras ao bonito, onde San Cibrao foi o segundo porto da provincia. É fundamental analizar, coñecer e recoñecer o que significou a caza da balea e a industria de Sargadelos coa súa flota de 22 buques, que transportan armamento, ferro forxado e porcelana, e xustifica a creación dunha aduana de cuarta categoría dependente da de Viveiro. A balea foi a primeira industria transformadora en obter do mamífero o saín que actuaba como aceite na Idade Media. A industria en Sargadelos foi unha actividade que supuxo os primeiros fornos de fundición da Península Ibérica, unha fábrica de armas, unha fábrica de cerámica, pero tamén sería básica para a normativa que serviu para organizar a primeira lei forestal do reino de España.

Pero voume centrar na actividade pesqueira. No ano 1973 son máis de 3000 as persoas dedicadas a esta actividade. A provincia de Lugo, que algúns descoñecen corresponde á Galicia Cantábrica, conta cunha frota pesqueira rexistrada de 369 embarcacións. Aínda que con dúas puntualizacións: os barcos son vellos e de madeira. Os portos non reúnen as condicións de calado ou servizos para equipar os buques e xestionar as capturas. A pesar diso, é a actividade económica máis importante da provincia de Lugo.

Segundo describiu o patrón maior da Confraría do porto de San Cibrao en 1972, Marcelino Mosquera "Chelito", no primeiro cuarto do século XX produciuse unha frenética actividade marítima que conformou veleiros para o transporte de mercadorías. Neses barcos que navegaban por todos os mares peninsulares forxábanse dende pequenos homes mariñeiros que comezaron sendo "chos-muchachos" e pasaron a recibir o título de patróns na Escola Oficial de Náutica.

Os costumes a bordo establecían tarefas para cada un dos tripulantes, ata que chegaba o momento de acender a "lantia" -luz de bitácora- na que a tripulación se dirixía á popa a rezar e descansar ata que soaba a voz do "rancho"! Cada garda duraba catro horas antes do cambio.

Dende A Vila Mariñeira de Foz, o seu cronista e gran amigo Suso Fernández publicaba en 1973: como hai unha formidable frota pesqueira e cinco estaleiros ademais da tradición da salgadura e da conserva ou a elaboración de artes de pesca onde aquelas mulleres do lugar eran as mellores artesás. A todo o dito hai que engadir a actividade nos portos de Celeiro, Ribadeo, Burela e Vicedo. Deixándolles ben claro aos actuais veciños da Mariña que moito antes da instalación da fábrica de Inespal -ALUMINA ALUMINIO- a costa máis setentrional de España contaba cunha actividade marítima pesqueira moi importante que daba emprego e riqueza á Galicia Cantábrica.

No ano 1974 tomáronse as medidas legais necesarias para instalar na Mariña un complexo industrial con dúas plantas, unha dedicada á alúmina e outra ao aluminio. Tal construción supón o desprazamento dunha impresionante cantidade de man de obra que ten un impacto humano brutal ata o punto de que algún autor a cualifica como un "claro símbolo da colonización". Pero tamén se xeran novas necesidades que transformarán o territorio; estrada para o transporte de mercadorías e traballadores así como o acceso directo á fábrica ou ao estanque onde se depositan os lodos vermellos. O antigo proxecto do século XIX da FEVE, que se concibiu nun principio para unir o cuartel de Ferrol coas fábricas de armas de Asturias, terá agora un importante destino, o traslado de mercadorías da planta de aluminio. De 1976 a 1980 realizouse unha das obras máis importantes no pasado, presente e futuro, que é o porto que desde Morás será asentamento de buques de gran calado, pero que non utilizará a dársena norte para tráfico xeral -a concesión rematou no seu primeiro tramo en 2022-.

Tres feitos requiren unha análise moi especial debido aos cambios que se producen no medio. A balsa de lodos vermellos -cunha capacidade de vinte e cinco millóns de metros cúbicos- e o encoro de Riocobo -cinco millóns de metros cúbicos de auga embargada do río Covo-. A central térmica situada nas Pontes de García Rodríguez está considerada unha das máis contaminantes de España e foi unha alternativa necesaria cando a central nuclear da Roncadoira de Xove non prosperou por problemas sísmicos.

Tamén cabe lembrar e non esquecer a gran cantidade que supuxo para algúns a compra de 3709 inmobles, adquiridos pagando sesenta pesetas por metro cadrado de terreo cando o seu valor era de cento oitenta pesetas.

A cambio da ocupación en lugares pertencentes a Cervo e Xove onde se levantan os poblados de Riocobo, Palmeiro e A Veiga, que tratan de asentar a poboación unha vez que remata a fase de montaxe, e dende 1980, inaugurase a factoría que transformará as cargas de bauxita arribadas por mar ó porto da factoría, en alúmina e logo en bloques de aluminio.

O proceso non só cambia a estética da paisaxe. Aumenta a poboación. Incide na cultura tradicional galega coa cultura dos traballadores do aluminio doutras rexións de España, especialmente dos asturianos, onde se está a vivir unha crise moi grave.

As descargas de fluor, CO₂, cadmino, cloro, cromo, comezan pola terra, o mar e o aire. Sabemos que estas substancias ​​teñen efectos negativos sobre a saúde e, co paso do tempo, vaise estendendo a sospeita dun aumento da morbilidade e mortalidade por enfermidades oncolóxicas.

Desde 1975 indúcese unha transformación integral nunha comarca galega mariñá, na que prima a industria e desaparece un mar de cultura, sobre todo no Concello de Cervo e no histórico Porto de San Cibrao, que paradoxalmente conserva ese nome, pero só se refire ao peirao da fábrica de aluminio.

Para continuar...

Parte II

Parte III

Parte IV

Parte V

Parte VI

 

Pablo Mosquera Mata

Artigos en Crónica3, ata o momento

   -Inclúense todas as publicación relacionadas comigo, como aparece na procura en Crónica3; algunhas son notas de prensa que só fixen enviar, outras son redactadas en nome dun colectivo.-

“Aplausos e primeiro de maio”, por Antonio Gregorio Montes

05-05-20

Chegamos ó primeiro día de maio, e seguimos aplaudindo. Parece evidente que a situación dos aplausos cambiará xa a partir de mañá, pois ás oito da tarde poderase saír a pasear. Mañá, 2 de maio, día asociado na historiografía española a un levantamento popular. Mentres, hoxe, 1 de maio, é o día do traballo. Segundo […]

---

“Signos. Signos de querer o poder e non o traballo que leva consigo”, por Antonio Gregorio Montes

29-04-20

Tentar informarse de xeito diversificado nestos tempos é unha carreira de fondo na que se remata extenuado. A procura de información -da que hai inflación- vese torpedeada pola necesidade de testar a súa validez -da que hai dúbidas crecentes-. A realidade sempre foi unha fábrica de información para as persoas. A fábrica. Con máis ou […]

---

“Carlos Álvarez Fernández-Cid, músico”, por Antonio Gregorio Montes

21-04-20

Por fin cheguei no meu tempo a unha lectura ribadense que me estaba a esperar. Aproveitando uns poucos raios de Sol pola fiestra remato o libro e non podo menos que deixar constancia: “Carlos Álvarez Fernández-Cid, músico” é polifónico e temperado. Monotemático e variado: corenta colaboradores en harmonía dan unha visión variada e conxunta ó […]

---

“O mercado de Ribadeo”, por Antonio Gregorio Montes

14-04-20

Leva moito tempo desenvolver a confianza, a máis de construír a estrutura que se monta (fixa ou periódica), afianzar a costume… dun mercado como o de Ribadeo. Sexa ‘a praza’, no seu edificio, de apertura diaria, etc, ou sexa o mercado dos mércores ou dos domingos. En moitos sentidos, o anterior é extensible a todo […]

---

“Canto mide Ribadeo?”, por Antonio Gregorio Montes

07-04-20

Tárdame volver a recorrer as túas rúas, Ribadeo. Recorrelas con tranquilidade, entre xente, parando a saudar e vendo ós demais mover a boca tamén con tranquilidade ó falar. Sen medir os pasos, pero sentindo no corpo que están dados. Coñecendo que hai quilómetros e quilómetros para recorrer. Que os catro quilómetros de rodeo ó pobo […]

---

“Sobrepasamos a China”, por Antonio Gregorio Montes

30-03-20

Remato de velo. Hoxe, 30 de marzo, sobrepasamos a China en número total de infectados despois de tela duplicado xa onte en número de mortos. A este paso, é posible que cheguemos a adiantar a Italia en contaxiados en cousa dunha semana, pero a cousa non está clara, pois tamén aquí está comezando a diminuír […]

---

“No medio doutra crise”, por Antonio Gregorio Montes

25-03-20

O Covid 19 colleunos en medio doutra crise. Cabería mellor dicir doutras, pero imos simplificar, podemos escoller crise, centrándonos nunha soa. Así pois, no medio doutra crise. Collo a crise climática, pode que a que se vai percibindo como máis acuciante no tempo, a máis vívida, aumentando pouco a pouco. Cólloa tamén porque remata de […]

---

“Anticípate á recuperación”, por Antonio Gregorio Montes

16-03-20

A última persoa que vin na rúa o sábado pola mañá cedo, antes de non volver saír pola corentena, foi un mendigo. A confusión de sentementos que experimentei é difícil de transmitir. Comezo a escribir isto no día en que se ten proclamado o “estado ‘de alarma’” en España, despois de tres días de pandemia […]

---

“Loita contra a España baleirada”, por Antonio Gregorio Montes

11-03-20

Literalmente, ese era o título dunha nova do 28 de febreiro nun xornal. Como soe ocorrer outras moitas veces, o texto en letra máis pequena detallaba abondo mellor a nova. O título só pretende ser máis impactante, nin explicación concentrada nin a nova encapsulada nunha pílula. O caso é que estimo que é o título […]

---

“Unha necesidade cotiá”, por Antonio Gregorio Montes

14-02-20

Hai máis de dous anos que os pensionistas veñen organizando actividades mensuais para lembrar que existen e que deben ser tratados con dignidade. Actividades de lembranza de feitos e situacións, así como lúdicas, de xuntanza e entrelazamento de amizade, entremistúrnse con outras reivindicativas duns dereitos que son seus. Que son nosos, de todos, como sociedade. […]

“Fitur comeza en Ribadeo”, por Antonio Gregorio Montes

30-01-20

Si, si, xa sei: FITUR celébrase en Madrid, non en Ribadeo. Oficialmente. Pero o que en Madrid vai amosarse na feira internacional do turismo é cociñado antes nos respectivos lugares de orixe, sexan empresas ou localidades. E non só iso, senón que ten un impacto posterior noutros lugares diferentes da orixe -para iso se fai- […]

---

“Fágase a luz”, por Antonio Gregorio Montes

23-01-20

O pasado sábado Luz Pozo Garza foi declarada filla predilecta de Ribadeo. Non puiden asistir; como compensación engadín algunha cousa á súa xa longa entrada na Galipedia. En casos semellantes soe haber propaganda de diverso tipo, maiormente institucional, que anima a outra xente máis ou menos próxima a unirse á corrente, resaltando a bondade do […]

---

“Sostibilidade, unha palabra”, por Antonio Gregorio Montes

16-01-20

Hai palabras de moda. Na actualidade unha desas é ‘sostible’ (e as súas derivadas, como Sostibilidade). Moitas veces, o malo destas modas é que facendo ver e resaltando o que indica a palabra, banalízase o significado. As verbas trivialízanse, asumindo unha precisión imprecisa. Precisión de significado fixado; imprecisión de interpretación e cumprimento. Sostible. “Que se […]

---

“Viaxar ás capitais… dende Ribadeo?”, por Antonio Gregorio Montes

10-01-20

Hai unhas semanas aparecía na primeira dun xornal: ‘Viaxar a capitais galegas en transporte público dende Lugo é unha odisea’. Coido que quen puxo o título non atoparía outro para poñer sobre o mesmo tema dende Ribadeo… a non ser que usara a palabra ‘imposible’. No interior do xornal, o título era ‘Unha vila (case) […]

---

“Que non nos enganen: dúas novas económicas que afectan a Galicia”, por Antonio Gregorio Montes

23-12-19

Temporal. Unha cancelación dunha actividade que me afecta polo Fabien. O tempo está tolo. E coa economía quérennos tolear. Pode parecer que non teñen relación, pero as dúas novas de onte (20/12) que remato de ler e que afectan a Galicia coido que si teñen relación co clima. Unha ía de que as contas do […]

---

“Aquí como en Viena 2019”, por Antonio Gregorio Montes

22-12-19

Ribadeo, 28 de decembro de 2019. Non é unha inocentada. É o concerto da Banda Municipal de Música de Ribadeo, da banda de moitos ribadenses. En diversos graos, de naturais, afincados ou visitantes. Músicos, exmúsicos, público, todos en familia. Concerto con algunha inocentada polo medio, si, como cando a presentadora iniciou a súa efémera función […]

---

“Polas pensións”, por Antonio Gregorio Montes

19-12-19

O autobús vai enchéndose: Ribadeo, Barreiros, Vilanova, Mondoñedo… aínda non son as sete e media e as prazas están todas ocupadas. Esta xente madruga. Ó traballo? En certo xeito si: ó traballo de defender os seus dereitos despois dunha vida laboral que xa ten rematado. Vellos coñecidos a través dos anos, de toda unha vida, […]

---

“A ilusión da arte”, por Antonio Gregorio Montes

14-12-19

Constrúe. Vive. Interpreta. Sinte: unha arte, arte. Hai xa medio século que un libro, ‘Against interpretation’ (Contra a interpretación, de Susan Sontag) rematou de dar un novo sentido á arte, precisamente destilándoa como esencia de sentementos vividos polos sentidos (que nos tempos e significados actuais non é unha reiteración) despois de atoparse estes cunha obra. […]

---

“A Constitución como nai adoptada”, por Antonio Gregorio Montes

10-12-19

Soe ser normal que quen teña o control nunha relación nai-fillos sexa a nai sobre os fillos e non viceversa. De aí parto cando comezo a escoitar aquelo de ‘os pais da Constitucion’, como se alguén poidera ser orfo de nai ou houbera unha especie de ‘Espírito Santa’ feminina para a Constitución. Ou, en versión […]

---

“Botando unha ollada ó veciño: participación”, por Antonio Gregorio Montes

21-11-19

Un amigo fíxomo notar: o regulamento orgánico municipal xa pasou o período de alegacións. O de Barreiros. Como nos papeis non saiu nada de que tivera alegacións, se é así, debera entrar en vigor de xeito automático. Coido que é bó comparalo con outros, como co que se pretendía aprobar en Ribadeo hai case unha […]

“300 € por 8,70. Historia dunha viaxe en FEVE”, por Antonio Gregorio Montes

19-11-19

Xoves 14 de novembro de 2019. Mal tempo, unha viaxe de Ribadeo a Viveiro e unha decisión: vou en tren. Na estación, pido billete e comunícanme que o conseguirei no tren. Quedo pensando por que se desaproveita a oficina da estación e o persoal destinado alí, pero tamén que non entendo do tema e pode […]

---

“Se non sodes iguais, amosade que sodes diferentes”, por Antonio Gregorio Montes

11-11-19

Noraboa, lográchedelo. Porque iso era o que íades procurando, o medre das posturas máis extremas, as diferentes ás nominais ata o de agora, non? Tentando igualar a corrupción por arriba, tomando unhas decisións mentres que se manifestan outras, con loitas internas solucionadas cun liderazgo non forte, senón baseado na eliminación do contrario, con esquecemento das […]

---

“Elección non rima con bon”, por Antonio Gregorio Montes

01-11-19

‘Eran os mellores tempos, eran os peores tempos’. Así comeza a ‘Historia de dúas cidades’ de Dickens. E así podería comezar a nosa historia actual camiño dunhas novas (e)leccións o 10 de novembro. E é que hai xente para quen ‘as cousas’ marchan ben. E para a que non, nin moito menos e diríase que […]

---

“En época preelectoral, coidado co xornal!”, por Antonio Gregorio Montes

23-10-19

Soa ben como tema, pero o certo é que se queda moi curto: hoxe por hoxe, calquera día e non só en período electoral o ler entre liñas o xornal (ou ver entre imaxes no caso da tele) é tanta necesidade como o non despistarse coas novas (reais ou supostas) nas redes sociais. Un tema […]

---

“Os deslumbrados non poden ver o ceo”, por Antonio Gregorio Montes

23-10-19

25 de outubro, nota de prensa. Resultado: Ribadeo terá máis luces de Nadal por persoa que Vigo. Os xornais destacaron a competición con Vigo, pero aínda así, non chegaron a ese dato: en Vigo, ao parecer, instalaranse unhas 10 000 000 de luces, ou sexa, sobre 25 por persoa. En Ribadeo, 800 000, iso é, […]

---

“Fake news, fake economía, fake política… “, por Antonio Gregorio Montes

16-10-19

A propagación da mentira como moda. Coido que esa frase pode ser o resume dun dos fenómenos máis perigosos que está a vivir a sociedade nos tempos que corren. A invasión das fake news, as falsas novas, é un feito. Sempre as houbo, pero a a posibilidade que ofrece a tecnoloxía actual permite a súa […]

---

“Clientelismo, caciquismo ou outra cousa?”, por Antonio Gregorio Montes

06-10-19

Definicións do dicionario da Real Academia Galega: Clientelismo: Práctica social e política en que se establecen relacións de dependencia entre persoas ou organizacións poderosas e os seus partidarios ou colaboradores, os cales esperan obter a cambio determinados favores ou beneficios persoais. Caciquismo: Fenómeno social e político que se caracteriza polo poder excesivo dos caciques e […]

---

“O clima? Que clima? Nós!”, por Antonio Gregorio Montes

02-10-19

O pasado 27 de setembro tivo lugar fronte ó concello de Ribadeo, ás 20 horas, unha concentración polo clima. Tempo ten pasado dende que a unha relixión se lle ocorreu meter nun libro, o da Xénese, aquelo de ‘esparcídevos e dominade a Terra’. Aínda faltaba para que Darwin explicara a supervivencia das especies ou para […]

---

“Atacando á Terra. Unha chamada (máis) de atención”, por Antonio Gregorio Montes

18-09-19

Remato de ver unha gráfica por enésima vez. Por primeira vez decateime dun detalle dun dato que representa. A gráfica, as partes por millón de dióxido de carbono na atmosfera, recollidas nun observatorio limpo de alta montaña nunha illa no medio do Pacífico: Mauna Loa, nas illas Hawaii. A recollida dese dato faise dende o […]

---

“Das oito da mañá á democracia”, por Antonio Gregorio Montes

04-09-19

Informe positivo do concello de Ribadeo. Enterámonos que foi dado cando a propaganda de ACISA Ribadeo nolo comunica pola prensa para lamentar que non se amplíe o horario de apertura de establecementos nouturnos durante todas as festas ata as 8 da mañá. Coido que unha pregunta que cabe facerse é: a quen ou que consultou […]

“Salvados pola xeografía (e a gravitación universal)”, por Antonio Gregorio Montes

27-08-19

Polo que parece, varias centeas de miles de litros de zorra foron liberados ó río Ouria en Guiar, parroquia dA Veiga, Asturias. Resulta que o río Ouria desemboca no Eo, casualmente, un pouco máis abaixo da captación de augas de Ribadeo, co que en principio libramos dunha contaminación que tería deixado a Ribadeo e Trabada […]

---

“Despois da loita pola construción da residencia de maiores de Ribadeo”, por Antonio Gregorio Montes

13-08-19

Residencia de maiores en Ribadeo: unha vez rematada e presentada á sociedade ribadense, tras pasar as eleccións fíxose un acto de acollida ós primeiros residentes. E comezou o postparto. Coido que é unha imaxe adecuada: lograr un embarazo pode ser doado ou non, pode ser festivo, pero en calquera caso, necesita dun querer, dunha vontade […]

---

“Sobre a contaminación no mar”, por Antonio Gregorio Montes

29-07-19

-A conta da mesa redonda sobre “A contaminación no mar” que terá lugar en San Cibrao o 2 de agosto, no marco da primeira feira do libro sobre o mar e a súa cultura, deixo algunhas reflexións sobre o tema.- Nun lugar con seres vivos, que están interaccionando co seu arredor, o medio adecuado para […]

---

“O libro como ferramenta: asociacionismo e cultura”, por Antonio Gregorio Montes

08-07-19

Co fondo da mesa redonda mantida dentro das actividades da feira do libro de Ribadeo, ‘Letras no Campo’, edición de 2019, deixo algunha reflexión propia misturada con a experiencia de edición da AVV O Tesón (Ribadeo no tempo, a través das imaxes -outro Ribadeo foi posible-, Sobre os castros de Ribadeo, Ría de Ribadeo -cartas-, […]

---

“Resistente galego”, por Antonio Gregorio Montes

19-06-19

Despois de ver as novas destes días sobre o presunto terrorismo galego, venme á cabeza a pregunta de se se me podería considerar de Resistencia Galega, máis aló de se existe, que parece que non. O que si coido que se me pode considerar, como a moita outra xente, é un resistente galego. Resistente por […]

---

“Eu si votei”, por Antonio Gregorio Montes

05-06-19

Un sinxelo movemento, dar o sobre á urna, marca unha diferencia de sentir: exercín ou non o poder. Efémero a máis de diminuto entre unha poboación como a Ribadeo ou moito máis aínda, entre unha poboación como a de España, pero aínda así, nalgunha circunstancia, decisivo. En calquera caso, manifestación do desexo de participación activa […]

---

“Eu non votei”, por Antonio Gregorio Montes

27-05-19

En España, votar ou noné liberdade persoal. Non hai obriga, senón vontade. Iso permite a abstención. Abstención que chega a sobrepasar moito a maioría da poboación nalgunhas mesas electorais, e que fóra de España, nas Eleccións Europeas, tense achegado ó 80% no conxunto dalgún país. Por que non votar? Está amosado que as zonas de […]

---

“Comparación entre o galego e o vasco en relación a unha celebración”, por Antonio Gregorio Montes

08-05-19

Ribadeo, 7 de maio. Preparando o día das letras galegas, atopamos a unha rapazada marchando pola lingua galega. É o Correlingua, que este ano, na zona de A Mariña, celébrase na vila de Ribadeo. O seu obxecto, a dignificación da cultura galega. A súa organización está baseada nunha distribución zonal, na que intervén a Mesa […]

---

“Pensando no traballo no seu día: balsa de lodos de Alcoa”, por Antonio Gregorio Montes

24-04-19

Hai un par de días, un amigo guioume polas beiras de Alcoa S. Cibrao a descubrir algúns lugares senlleiros. O máis significativo para min foi a balsa de lodos. Por varias razóns. A primeira, por tomar conciencia presencial de que, ‘iso’ son residuos industriais tóxicos, en cantidades case inimaxinables. A segunda, por confrontar que se […]

---

“As Catedrais, de xeito periódico: esquizofrenia catedralicia” por Antonio Gregorio Montes

19-04-19

Co valor ambiental e económico, e o movemento ligado ó ciclo anual, xa temos de novo nos medios a ración asegurada de Catedrais. A máis, nesta primavera, hai novidades. Despois da morte dunha visitante por impacto ó desprenderse unha rocha do teito dunha cova, a prohibición de recorrer o alto do cantil, o alucinante dos […]

“Ribadeo: explosión de ciencia”, por Antonio Gregorio Montes

06-04-19

Ben. A conto do título, un apunte: non se trata dunha explosión destrutiva, nin moito menos, senón unha explosión no mesmo sentido que a explosión de flores nos campos na primavera. Da vida que medra, se organiza e aprende a vivir. Chegan estas datas, e un evento esperado ano tras ano polos estudantes de medias […]

---

“Grande América, pequena Terra”, por Antonio Gregorio Montes

03-04-19

Non, aínda non nos enteramos: o que fai alguén neste pequeno planeta, repercute no resto. Algo lóxico, pero, por estar o efecto de cada acto difuminado entre todo o resto de actos e persoas, algo ó que non se lle presta moita atención. E algo que inclúe dende cousas moi pequenas, individuais, a outras moi […]

---

“Sexamos supersticiosos”, por Antonio Gregorio Montes

18-03-19

21 de marzo, equinoccio. A partir de agora, ata finais de setembro, os días teñen máis tempo de luz que de noite. Vese máis vida. Tempo de esperanza, a primavera. Este ano, eleccións. Por partida dobre. En plena primavera, tempo no que medra a esperanza do futuro, está programado o acto de elixir o futuro […]

---

“Que parte de ‘caciquismo’ non entendiches?”, por Antonio Gregorio Montes

18-03-19

Vénseme á cabeza o Ron Cacique, coa etiqueta caracterizada cun indio con plumaxe. O nome de cacique ven do que se lle daba ós xefes locais das comunidades taínas de América, e foi importado na idea de que eses xefeciños facían o que lles petaba nas súas comunidades, pola inexistencia de leis escritas e por […]

---

“A World Wide Web e nós”, por Antonio Gregorio Montes

06-03-19

Lembroume onte o meu amigo Antonio Andina que hoxe, 13 de marzo, a web cumpre anos. E rescatei un vello artigo meu publicado na rede, ‘O comezo da historia de Ribadeo en internet’, onde queda dito que ámbolos dous puxemos o noso gran de area nesa historia dixital de Ribadeo. O que se celebra hoxe, […]

---

“Mazás”, por Antonio Gregorio Montes

06-03-19

Lembro coller mazás das árbores. Lembro ver como as mulleres viñan en coche de liña ó mercado a traer os seus produtos, entre eles, mazás. E logo, velas nas tendas… ata hoxe. Hoxe fixeime nun posto tradicional dun mercado tradicional nas mazás. Cinco variedades, todas lozanas, brilantes, todas iguais. Todas, cunha etiquetiña pegada, cun número, […]

---

Artigo do grupo “Por nuestro faro”

06-02-17

Por boca do alcalde Grazas, sr. alcalde, por facilitarnos o traballo. A alcaldía fixo pública o pasado día 23 unha nota de prensa que asumimos plenamente e lle pedimos que lea como se fora dirixida por nós para vde. Para facilitarlle o traballo, fixemos algúns comentarios: “Eu quero falar das inxustizas e do desamparo ao […]

---

Na procura de información

25-11-15

Hai xa máis de tres semanas que deixei, en nome de O Tesón como entidade pero en función do acordado no grupo de defensa da illa Pancha, o seguinte escrito no concello: “(…) Expón Que en contestación do escrito enviado o 13 de xullo ó sr. Alcalde (entrada 2015-E-RC-8223) recibiu a pasada semana un escrito […]

---

Refuxiados? Non! Volkswagen!

27-09-15

As cousas, no seu sitio. Unha crise humanitaria (e polo tanto, tamén social e económica) a nivel continental (ou mesmo intercontinental, segundo como se conten os continentes) non pode facer fronte a unha fraude do fabricante de automóbiles maior (hoxe xa se fala de segundo, ou menos) de automóbiles do mundo. A fraude non é […]

---

A AVV O Tesón organiza actividades para a observación da eclipse de Sol en Ribadeo

14-03-15

O próximo mércores 18 de marzo a AVV O Tesón ten previsto usar o salón de presentacións da Casa das Letras para realizar unha charla sobre a observación da Eclipse de Sol do 20 de marzo. A charla será a partir das 20.00 horas. Falarase do que é unha eclipse, as características da eclipse en […]

Manifesto da plataforma Ribadeo en Común

03-10-14

Un grupo de veciños e veciñas de Ribadeo plantexámonos -como fan tamén noutros lugares de Galicia e de España- a necesidade de que a cidadanía participe e controle de xeito real a xestión dos asuntos públicos. A nosa iniciativa non vai dirixida contra ninguén, non responde ao interese de ningún partido ou grupo político político […]

---

Beben y beben y vuelven a beber

07-01-14

Beben y beben y vuelven a beber, los peces en el río … a razón dunhas cantas veces ó día durante un par de semanas (alomenos) os últimos -moitos xa- anos, iso é o que dicía unha e outra volta a panxoliña. Os peixes deben estar xa afogados. Ó comezo deste último conxunto de sesións […]

---

Santo e mártir

24-12-12

Santo e mártir Parece que en Ribadeo, dende a semana pasada, temos un santo e mártir, ó estilo do santoral clásico. Para compensar, tamén habería un fanático actuando de mala fe en contra do probe do santo. A cousa é que Balbino Pérez foi absolto pola Audiencia Provincial despois de non ter feito caso de […]

---

Que pasa coa herdanza dos Moreno?

05-01-12

Que pasa coa herdanza dos Moreno? Cen anos despois de que os Moreno comezaran a contribuír a Ribadeo con diversas obras, parece como se foran xa cousa do pasado e Ribadeo non tivera moito interese polo seu futuro. O futuro da herdanza viva dos Moreno e o futuro de Ribadeo. O último episodio, ata o […]

---

Alumnos do IES Porta da Auga interviron no congreso da Asocación de Ensinantes de Ciencias de Galiza

19-11-11

Nota de prensa: No día de hoxe, sábado 19 de novembro, unha representación de tres alumnos e un profesor do IES Porta da Auga tivo unha intervención no congreso da Asociación de Ensinantes de Ciencias de Galicia que tivo lugar estes tres días na Fonsagrada. Os tres alumnos, Andrea Vilar Álvarez, Pablo Ramos Muras e […]

---

16 000 €? Máis ben 160 000 €! (e pico)

11-10-11

16 000 €? Máis ben 160 000 €! (e pico) A AVV O Tesón xa dispuxo as participacións da lotería do Nadal. Cada participación do nº 70 566 vese ilustrada por tres fotos correspondentes a detalles de como quedaron as vidrieiras do cemiterio despois da agresión sufrida hai xa case un ano: a vidrieira mellor […]

---

A Casa da Ría de Ribadeo acollerá dúas observacións astronómicas os días 10 e 11 de agosto

08-08-11

Nota de prensa A CASA DA RÍA ACOLLERÁ DÚAS OBSERVACIÓNS ASTRONÓMICAS OS DÍAS 10 E 11 DE AGOSTO, SEGUNDO ANUNCIABA ESTA MAÑÁ O CONCELLEIRO DE MEDIO AMBIENTE. Ribadeo, 8 de agosto de 2011. A Casa da Ría acollerá dúas observacións astronómicas os días 10 e 11 de agosto, segundo anunciaba esta mañá o concelleiro de […]

---

Participando (e IV)

09-03-11

Participando (e IV) ‘Todas as enfermidades da democracia poden curarse con máis democracia’ (Alfred E. Smith, foi Gobernador de Nova York) Despois dunha introducción ‘histórica’ e unha pequena análise ó Regulamento Orgánico de Participación Cidadá de Ribadeo aprobado no pleno de xaneiro de xeito inicial, queda o remate da serie: as disposicións ó final do […]

---

Participando (III)

28-02-11

Participando (III) Se estás a ler isto despois das entregas anteriores (Participa, coño! 1 e 2), é que tes interese no tema. E un mínimo de información. Polo tanto, xa non se trata de chamar a atención cun titular malsoante, nin de facer ver que a pretendida participación pode ser unha imposición ou comenencia. Trátase […]

---

Participa, coño! (II)

22-02-11

Participa, coño! (II) Coido que antes de comezar a expoñer algúns cambios desexables no regulamento de participación cidadá aprobado inicialmente no pleno de xaneiro (non todos, senón isto sería demasiado longo), é cousa de ter unha visión xeral do documento. Saltemos cuestións menores, como os diversos formatos do texto, indicativos dun ‘corta e pega’ sen […]

Participa, coño!

14-02-11

Participa, coño! Coido que pode verse claro que o título leva en si unha contradicción. Dende a historia do regulamento de participación cidadá en Ribadeo ata as alegacións que deberan terse en conta, tentarei esbozar en varias entregas algo do que significa unha normativa que é, para a cidadanía, mesmo máis fundamental que o estado […]

---

Os 10 anos da Wikipedia e O Tesón

06-01-11

O próximo 15 de xaneiro a Wikipedia, proxecto distribuído de coñecemento libre, que se plasma nun conxunto de enciclopedias en internet, cumprirá 10 anos. Entre as enciclopedias ás que deu lugar está a Galipedia, (http://gl.wikipedia.org), consituída xa en referente para asuntos galegos, con máis de 66 000 artigos para consulta e medrando coa colaboración dunha […]

---

E esta noite os reis traerán …

05-01-11

E esta noite os reis traerán … (Escrito na mañá do 5 de xaneiro) Que che fai falla? Unha residencia da terceira idade? Un pxom? A aclaración do caso das vidrieiras da capela do cemiterio? A ver, … ti que pediches? – xa sabes que para que traian cousas os reis, hai que pedilas con […]

---

…Non había/haberá unhas vidrieiras…? Ideas para a recuperación

14-12-10

Despois da saír á palestra a denuncia de O Tesón da desfeita das vidrieiras do cemiterio, tal parece que o tema quixérase que pasara desapercibido: un único artigo na Comarca, de Pancho Campos (1), tras o da fin de semana no que saía nos medios a nota de O Tesón (2) e o artigo en […]

---

Ribadeo ten necesidades adultas

06-09-10

1992: Ribadeo perde a rama sanitaria de FP… un feito, como outros moitos de perdas que leva Ribadeo. Eficiencia na xestión, alégase unhas veces. Aforro de cartos, outras. Non hai xente abonda (conxunto das dúas anteriores, dando un rodeo), aínda outras. Mentres, segue a derrama. Agora tocoulle o turno ó ‘Bacepa’, nome abondo malsoante que […]

---

Os Cocos, pasado e proxección de futuro

30-08-10

O 16 de agosto de 2010 non foi un día calquera en Ribadeo. Houbo festa e saíron os Cocos, pero a festa sentiuse tamén doutro xeito máis profundo, nun lugar menos festeiro que San Roque, na oficina de turismo. Foi o día de presentación do libro ‘Os Cocos de Ribadeo’, festa esperada con motivo da […]

---

Ir de xira

16-08-10

Pasou a Xira 2010 en Ribadeo. Xira en portugués aplícaselles ás rapazas bonitas, pero aquí o significado é moi outro: a Xira de Santa Cruz ten o seu nacemento nunha romaría ad-hoc, na que a música de gaita galega, impulsada pola sociedade Amigos da Gaita, tiña a súa pedra angular. É dicir, a diferenza doutras […]

---

Medio Ambiente de Ribadeo oferta actividades astronómicas e unha ruta de sendeirismo

05-08-10

RIBADEO (FNC) .- A Concellaría de Medio Ambiente preparou diversas actividades astronómicas para a vindeira semana e tamén unha ruta de sendeirismo. Horacio Cupeiro anunciou que “o día 10 de agosto ás dez da noite na Casa da Ría haberá unha xuntanza para contemplar o ceo de estrelas de agosto. A actividade estará dirixida por […]

---

Os cativos resisten

28-07-10

Ribadeo segue puxante no turismo. A praia de Augas Santas, a célebre ‘as catedrais’, é unha referencia e parece que a costa de tempo e de visitantes, ata se comenten menos erros nas diversas informacións sobre a súa pertenza a Ribadeo. A oficina de turismo está chea día tras día, e nun momento calquera pode […]

---

Puro teatro

14-06-10

“Os españois teñen perdido a súa confianza nos políticos, o gran problema é a ausencia de ideas”. As verbas, que corresponden a Luis de Guindos, ex Secretario de Estado de Economía, puidéronse ver este fin de semana en varios xornais. Non estou de acordo. Mellor dito, si o estou na primeira parte, en que temos […]

Cabodano sen pena nin groria dalgo que tamén ten afectado a Ribadeo

02-06-10

Ribadeo dista algo máis de 150 km do de A Coruña. Dentro de Galicia, quitado zonas de Ourense, é dos puntos máis alonxados desa cidade. No que vai de século, cada curso académico, polo menos tres dos catro centros de educación xeral de Ribadeo teñen feito unha viaxe didáctica á Casa das Ciencias. Difícil será […]

---

Preto de 10.000 rapaces de 96 colexios de Lugo conmemorarán os Días da Árbore e da Auga coas actividades da Deputación

13-03-13

A Deputación de Lugo conmemora un ano máis os Días Internacionais da Árbore e da Auga, tras o éxito acadado coa convocatoria do pasado ano. Case 10.000 rapaces de 96 centros escolares lucenses participarán en diversas actividades que se desenvolverán de xeito simultáneo en toda a provincia os días 21 e 22 de marzo. A […]